krzemieniec w Łodzi

14

29 czerwca – 14 lipca 2010 * Kurier Galicyjski

WystaWa „krzemieniec.

ranga placówki wzrosła, a jej nazwę

zmieniono na Liceum Wołyńskie,

aNDRZEJ ŻARCZYŃSKI

miasto WieLkiej tęsknoty”

nazywane też Krzemienieckim. Kilku

tekst i zdjęcia

jej wykładowców to wybitne postacie

tamtych czasów, jak Wilibald Besser

Dnia 29 kwietnia 2010 r. w Mu-

(1784-1842) – botanik pochodzenia-

zeum Tradycji Niepodległościowych

niemieckiego, Józef Korzeniowski

w Łodzi – przy ul. Gdańskiej 13,

(1797-1863) – polski dramato- i po-

otwarto wystawę pod nazwą „Krze-

wieściopisarz nurtu romantycznego,

mieniec. Miasto wielkiej tęsknoty”,

Joachim Lelewel (1786-1861) – hi-

prezentującej eksponaty dokumentu-

storyk, działacz polityczny, numi-

jące fenomen wymienionego w tytule

zmatyk i poliglota oraz Euzebiusz

kresowego miasteczka przedwojen-

Słowacki (1772 lub 1773-1814) – hi-

nej Rzeczypospolitej. Wyjątkowy

storyk literatury, tłumacz, dramatopi-

charakter Krzemieniec zawdzięczał

sarz, ojciec Juliusza Słowackiego.

Polakom, mimo iż byli oni tam tylko

Po upadku powstania listopa-

mniejszością narodową. Większość

dowego liceum zostało zamknięte

naszych rodaków musiała opuścić

Sztandar Katolickiego Stowa-

przez władze carskie. Część kadry

to miasto podczas II wojny światowej

rzyszenia Młodzieży Żeńskiej

i wyposażenia, przejął utworzo-

lub po jej zakończeniu, ale w ich ser-

ny w 1834 r. Kijowski Uniwersytet

cach pozostała tęsknota za dziś już

Imperatorski św. Włodzimierza. Bi-

nieco wyidealizowaną krainą dzie-

blioteka Krzemieniecka – jedna z

ciństwa, do czego nawiązuje tytuł

Góra Bony i międzywojenna zabudowa Krzemieńca

najbogatszych na ziemiach polskich

wystawy. Prezentowane eksponaty

oraz cenna galeria obrazów Stani-

to nie tylko fotografie, pocztówki, ar-

sława Augusta Poniatowskiego także

chiwalia, wydawnictwa oraz obrazy,

zostały zrabowane i umieszczone

ale także tablica, ławki i ówczesne

w Kijowie.

przybory szkolne.

Po odzyskaniu przez Polskę

W strukturze ekspozycji, o znacz-

Tablica upamiętniająca po-

niepodległości po I wojnie świato-

nej wartości historycznej i edukacyj-

mordowanych krzemieńczan

wej, w budynkach dawnego Liceum

nej, wyróżniono trzy części. Pierw-

Krzemienieckiego ponownie zor-

Na wyjątkowy charakter daw-

sza z nich ukazała niepowtarzalny

ganizowano szkoły, nawiązujące

nego Krzemieńca miało wpływ ma-

klimat Krzemieńca, miejsca i obiekty

tradycją do dawnej uczelni. Ułatwił

lownicze położenie miasta, piękno

upamiętniające urodzonego tu poetę

to dekret marszałka Józefa Piłsud-

zabytkowej architektury, związki z

- Juliusza Słowackiego (1809-1849)

skiego z 27 maja 1920 r., dzięki

osobą J. Słowackiego oraz osiągnię-

i jego rodzinę, działalność miesz-

któremu  Liceum  Krzemienieckie

cia w zakresie dorobku intelektualno-

kańców na rzecz rozwoju nauki oraz

wznowiło działalność w 1922 r. jako

artystycznego, których wiele miało

kultury na Kresach Wschodnich.

zespół szkół i kontynuowało edukację

źródło w funkcjonowaniu Liceum

Wyeksponowana  została  także

młodzieży do 1939 r. W Krzemieńcu

Krzemienieckiego. Czynniki te po-

rola Liceum Krzemienieckiego jako

podczas kampanii wrześniowej, rząd

wodowały, że miasto było nazywane

jedynej w swoim rodzaju instytucji

II Rzeczpospolitej obradował po

„Atenami Wołyńskimi”. Szkołę w 1805

oświatowej w odrodzonej Rzeczy-

raz ostatni na ziemiach polskich,

roku założył Tadeusz Czacki (1765-

pospolitej. Szkoła ta realizowała

na krótko przed jego wyjazdem do

1813), ówczesny wizytator placówek

staranny program edukacyjny, który

Rumunii. Po zajęciu Krzemieńca

oświatowych w guberniach wołyń-

zapewniał uczniom wszechstron-

Ekspozycja czasopism krzemienieckich

przez wojska sowieckie szkoła stra-

skiej, podolskiej i kijowskiej, przy

ny rozwój intelektualny, kulturalny,

Uroku wystawie dodawały piosenki

i pieśni Kresów Wschodnich – wi-

leńskie, kozackie i huculskie śpie-

wane przez chór Instytutu Etnologii

Uniwersytetu Łódzkiego.

Historia Krzemieńca, którego

nazwa wywodzi się od minerału

iskrzącego przy potarciu, sięga śre-

dniowiecza, bowiem w 1226 r. gród

wymieniono jako leżący w księstwie

halicko-wołyńskim. W połowie XIV

wieku Krzemieniec został włączony

do Wielkiego Księstwa Litewskie-

go, a w 1569 r. do Korony Polskiej.

Obecnie znajduje się on w obwodzie

tarnopolskim na Ukrainie i liczy po-

nad 22 tys. mieszkańców. Położony

Występ chóru Instytutu Etnologii Uniwersytetu łódzkiego

jest na skraju Wyżyny Podolskiej,

w długim jarze, nad potokiem Irwa

udziale reformatora szkolnictwa

ciła polski charakter, a program na-

– dopływem Ikwy, wśród pasma

ks. Hugona Kołłątaja (1750-1812).

uczania dostosowano do wymogów

niewysokich gór o skalistych szczy-

Fotografie nauczycieli i uczniów Liceum Krzemienieckiego

Placówka mieściła się w siedzibie

nowych władz. Wkrótce po zajęciu

tach i stromych zboczach. Turyści

moralny i patriotyczny. Druga część

dawnego kolegium jezuickiego –

Krzemieńca przez wojska niemiec-

niecką przy Muzeum Niepodległości

w Krzemieńcu zwykle zwiedzają

ekspozycji  została  poświęcona

części zespołu architektonicznego

kie, faszyści – 28 lipca 1941 r. na

w Warszawie. Trzecia część wysta-

ruiny zamku z XIII wieku na Górze

mieszkańcom miasta w okresie

pałacu fundacji Wiśniowieckich,

podstawie listy ułożonej przez na-

wy, to współczesny obraz miasta wi-

Bony, kościół i kolegium pojezuickie

międzywojennym. Ukazane zostało

który po kasacie zakonu w 1773 r.

cjonalistów ukraińskich aresztowali

dziany oczami artystów, zwłaszcza

(obecnie cerkiew i obiekty szkolne),

życie codzienne różnych grup śro-

przejęła Komisja Edukacji Narodo-

przedstawicieli inteligencji polskiej,

Walentyny Tomczuk i Anny Macegi*.

kościół i klasztor franciszkanów z XVII

dowiskowych (Polaków, Ukraińców,

wej. Szkoła pełniła funkcję ośrodka

głównie tutejszych nauczycieli, po

Zaprezentowane zostały także foto-

wieku, kościół parafialny pw. św. Sta-

Żydów), ich losy wojenne, a czę-

edukacyjnego i kulturalnego dla

czym rozstrzelali część zatrzy-

grafie dokumentujące życie Pola-

nisława Biskupa Męczennika z po-

sto i exodus. Przedstawiono także

Południowo-Wschodnich  Kresów

manych pod Górą Krzyżową. Po

ków, którzy pozostali w Krzemieńcu

mnikiem dedykowanym Juliuszowi

współczesną działalność organiza-

byłej Rzeczypospolitej, oferując

II wojnie światowej w budynkach

po zakończeniu II wojny światowej.

Słowackiemu dłuta Wacława Szyma-

cji kultywujących pamięć o tym kre-

wykształcenie od elementarnego

Liceum Krzemienieckiego szkoły

Wystawa ma charakter czasowy

nowskiego, Muzeum J. Słowackiego

sowym mieście, takich jak np. Koło

poprzez średnie, zawodowe, aż do

wznowiły działalność pod nadzo-

i będzie czynna, co najmniej do

w odrestaurowanym dworku rodzin-

Krzemieńczan działające od 1972 r.

wyższego niepełnego. Pierwszym

rem sowieckim.

końca sierpnia br.

nym poety oraz Cmentarz Tunicki,

przy Towarzystwie Przyjaciół War-

dyrektorem placówki został – Józef

Wystawa krzemieniecka wraz

gdzie znajduje się grób Salomei z Ja-

szawy. Właśnie członkowie tego to

Czech, profesor matematyki Aka-

* H. Tomczyk, Perła kresów,

z innymi ekspozycjami w Muzeum

nuszewskich Słowackiej-Bécu. Stan

koła zgromadzili większość prezen-

demii Krakowskiej. Pierwotna na-

Niedziela Łódzka, nr 19(892), s. II,

Tradycji Niepodległościowych była

części wymienionych obiektów pozo-

towanych na wystawie pamiątek,

zwa szkoły, Gimnazjum Wołyńskie,

2010.

tłumnie zwiedzana podczas tego-

stawia dużo do życzenia i te powinny

kG

stanowiących Kolekcję Krzemie-

obowiązywała do 1819 r., potem

rocznej Nocy Muzeów, tj. 15 maja.

być poddane generalnej renowacji.