martyrologia polaków

14

16 – 28 lipca 2010 * Kurier Galicyjski

pamięć dLa przyszŁości

JULIA ŁOKIETKO

tekst i zdjęcia

walce o niepodległość. Ten pomnik

sami tragiczną historię i zapoznać się

27 czerwca 2010 na cmen-

to przestroga, mówiąca o tragicznych

głębiej z kulturami innych narodów.

tarzu w Pomorzanach odbyła

wydarzeniach, które miały miejsce

Takiego rodzaju przedsięwzięcia są

się uroczystość poświęcenia

podczas II wojny światowej. Jest to

niezwykle ważnie, ponieważ docho-

pomnika na zbiorowej mogi-

dowód na to, jak z człowieka, który

dzi na nich do produktywnego dialogu

le pomordowanym Polakom.

jest stworzeniem boskim, może wyjść

międzynarodowego, poznania wspól-

Zorganizowanie jej stało się

niewiarygodne okrucieństwo, które

nej historii przy pomocy szanowanych

możliwe  dzięki  staraniom

doprowadza go do zadania bliźniemu

przedstawicieli nauki, jak również

złoczowskiego oddziału To-

strasznej męczeńskiej śmierci. Jest to

przez spotkania ze znanymi osobami.

warzystwa Kultury Polskiej

memento przestrzegające przyszłe

Znanym powszechnie jest młodzień-

Ziemi Lwowskiej na czele z

pokolenia przed tym, ażeby tego typu

czy zapał, czasami maksymalizm w

prezesem Marią Nemyrow-

wydarzenia nigdy więcej się nie po-

wypowiadaniu zdań. Młodzi ludzie

ską, wsparciu finansowemu

wtórzyły. Spotykamy się w tym miej-

chłoną informację jak gąbki, toteż po-

KG RP we Lwowie, fundacji

scu, by modlić się w intencji poległych

winniśmy zadbać o autentyczność do-

Pomoc Polakom na Wscho-

i w intencji pokoju między naszymi

chodzącego do nich przekazu histo-

dzie, warszawskiego oddziału

narodami” – podsumował M. Zie-

rycznego. Nie możemy dopuścić, by

Wspólnoty Polskiej oraz dzię-

niewicz. Podobne słowa skierowali

jakieś radykalne ugrupowania, których

ki życzliwości miejscowych

Nagrobek pomordowanych Polaków w Pomorzanach

do zgromadzonych również przed-

niestety jest wiele, wpływały na młode

władz ukraińskich.

Niedaleko od Złoczowa, w ma-

lowniczej miejscowości, położone jest

osiedle Pomorzany, którego historia

sięga XIV w. Jest tam kościół, bardzo

przypominający Katedrę Marii Panny

we Lwowie, choć nieco mniejszy. Na

terenie kościoła, w gęstych zaroślach,

można dostrzec skarb – mogiłę Józe-

fa Darlinga, poległego w 1919 r. w

obronie Ojczyzny. W pobliżu kościoła,

wyłania się z w zieleni okazały pałac,

który przetrwał w nienaruszonym stanie

II wojnę światową, służył jako szkoła w

pierwszych latach władzy radzieckiej

i spłonął w nieznanych okolicznościach.

Mimo swej niezaprzeczalnej wartości

historycznej i urokliwości, jest teraz

prezes złoczowskiego oddziału TKPZL Maria Nemyrowska

zniszczony, opuszczony i strasznie za-

i chór „Przyjacielskie koło”

prezes federacji Organizacji Polskich na Ukrainie Emilia

śmiecony.

Chmielowa, konsul Marcin Zieniewicz, zastępca przewodni-

Nie kościół jednak, nie mogiła bo-

bawiliśmy się z dziećmi gospodarzy.

rzy Koblowski, przedstawiciele TKPZL

czącego państwowej administracji obwodowej Oleg Lyszkiw

hatera i nawet nie pałac sprowadzili

„Masz tu sierotę jedną, a to masz dru-

z oddziału w Złoczowie. Przyszło też

oraz zastępca przewodniczącego obwodu Wasyl fenczuk

nas w te strony. 2 kwietnia 1944 r.

gą” – powiedział gospodarz do żony,

wielu miejscowych mieszkańców.

pokolenie i podawały nieprawdziwa

zamordowano tu około 70 Polaków –

stawiciele strony ukraińskiej. „II wojna

wskazawszy na mnie i swoją córkę.

Brzmi Apel – wzywamy do apelu

lub emocjonalnie zmieniona historię.

całą wieś, nie pozostawiając żadnych

przyniosła ofiary tak dla ukraińskiego,

Miał na uwadze to, że oprawcy będą

56 ofiar mordu. Są to jedynie ci, których

Główną właściwością badania historii

świadków. Gdyby nie garstka osób

jak i dla polskiego narodu. Właśnie z

szukać rodziny ofiar i karać tych, któ-

udało się zidentyfikować. W Pomorza-

jest obiektywizm, bezinteresowność

ocalałych dzięki ucieczce tuż przed

tego powodu łączy nas jeden cel –

rzy im pomagają. Zrozumienie sytuacji

nach zginęło o wiele więcej osób, jed-

i zimna krew. Badaniem i ujawnia-

masakrą i dobrzy sąsiedzi, którzy od-

dbać o przyjazne i zgodne stosunki

zdusiło moje gardło i przyniosło falę

nak ich nazwiska do tej pory pozostają

niem prawdy historycznej powinny

ważyli się ich przechować, a potem

dobrosąsiedzkie. Z całego serca pra-

płaczu. Gospodyni poprosiła męża, by

nieznane. Przemówienia gości hono-

się zajmować osoby kompetentne,

pogrzebać ciała ofiar mordu – nikt na-

gniemy, by nic nie było w stanie znisz-

zawiózł mnie zobaczyć co się stało. Na

rowych pełne są refleksji i jakby pod-

o wysokim stopniu moralności. Tylko

wet by nie wiedział, co się wydarzyło

czyć partnerskich stosunków między

miejsce przyjechaliśmy saniami. Wiele

sumowują znaczenie tej uroczystości.

w ten sposób zbadana i ujawniona

w Pomorzanach i gdzie znajduje się

naszymi państwami” – zakończył swe

chat stało popalonych. W moim domu -

Brzmi w nich ból z powodu tego, co

historia powinna trafiać do młodego

mogiła zbiorowa ofiar. TKPZL w Zło-

przemówienie zastępca przewodni-

masakra. Zaczęła mnie dusić histeria.

się stało, brzmią refleksje na temat

pokolenia, aby uchronić je od ekstre-

czowie nie dowiedziałoby się o jej ist-

czącego państwowej administracji

Przez trzy dni pozostawało wszystko w

nielekkiej historii narodów polskiego

mizmu. „Z Polską powinno nas łączyć

nieniu i nigdy nie powstałby pomnik,

obwodowej Oleg Lyszkiw. Ogromnie

nienaruszonym stanie, gdyż bano się

i ukraińskiego, jak również podkreśla

w przyszłości tylko najlepsze. Nasze

który dzięki mozolnej pracy i wielu

ważny problem podjął w swym prze-

zbliżyć do miejsca kaźni. Później wy-

się ogromne znaczenie tego rodzaju

zamiary i działania winny być równie

staraniom został wreszcie, po blisko

mówieniu również Wasyl Fenczuk.

kopano dużą jamę – mogiłę i pochowa-

spotkań i konieczność przyszłej pro-

czyste, jak wody rzeki która nas łączy

10 latach, poświęcony. Nie byłoby

Mówił on o młodzieży, konieczności

no ofiary. Chowano je w czym się dało

duktywnej współpracy polsko-ukra-

– mówię o zachodnim Bugu. Spokoj-

również tu nas – Polaków, którzy po-

zadbania o jej porządne wykształce-

– pudłach, szafach. Jak ojciec jeszcze

ińskiej w celu ujawnienia prawdy

nie płynące wody tej rzeki są dla nas

stanowili oddać hołd pomordowanym

nie i rozwój moralny. „Powinniśmy w

był żywy, to zrobił duże pudło na zbo-

historycznej. Konsul Marcin Zienie-

przykładem spokojnej interpretacji

i zachować od zapomnienia miejsce

swej pracy pamiętać o przeszłości,

że. Nawet wtedy nie przyszło mu na

wicz przywitał zgromadzonych w dwu

historycznej przeszłości” – poetycko

ich męczeństwa. Dzięki temu, że przy-

jak również dbać o przyszłość. Nie

myśl, że wykonał własną trumnę…”.

językach – ukraińskim i polskim. W

podsumował zastępca przewodniczą-

byliśmy nieco przed czasem, a sama

wolno nam szukać winnych, gdyż to

Uroczyste odsłonięcie pomnika

imieniu Konsula Generalnego RP we

cego obwodu Wasyl Fenczuk.

uroczystość zaczęła się nieco póź-

do niczego dobrego nie doprowadzi.

ofiarom mordu w Pomorzanach odby-

Lwowie, podziękował on członkom to-

Po przemówieniach obie dele-

niej, niż planowano, mieliśmy okazję

Niech winowajców w zbrodniach lat

ło się około godz. 13.00, na pobliskim

warzystwa i wszystkim osobom, które

gacje złożyły pod pomnikiem wieńce

do rozmów z mieszkańcami Pomo-

minionych ukarze Pan Bóg, my na-

cmentarzu. Poświęcenia pomnika

przyczyniły się do upamiętnienia tego

kwiatów i wzruszającą pieśnią „Ojczy-

rzan i dowiedzenia się czegoś więcej

tomiast powinniśmy zadbać o naszą

dokonał ks. Michał Hołdowicz, zazna-

miejsca za starania, pamięć i inicjaty-

zno ma...”, chór „Przyjacielskie Koło”

o tragedii 1944 roku z ust ocalałych

młodzież. Narody polski i ukraiński

czając przy tym, że: „Będzie on przy-

wę. Podziękował również przedstawi-

ze Złoczowa rozpoczyna koncert Re-

krewnych ofiar. „Ojciec przeczuwał,

powinny być jedną wspólnotą w Eu-

pominał prawdę gorzką, ale niezbęd-

cielom państwowej rady obwodowej za

quiem.

co się ma stać i chciał mnie uchronić.

ropie, w Unii Europejskiej. Wspólną

ną. Mocnych, zdrowych i trwałych

wsparcie, bez którego wszystkie stara-

Jest czas na zastanowienie

Zaprowadził mnie do pewnej rodziny

historię powinniśmy omawiać razem”

relacji międzyludzkich nigdy nie da

nia o upamiętnienie tego miejsca nie

się nad słowami, jakie padły chwilę

w sąsiedniej wsi i przyjęto mnie na

–mówił zastępca przewodniczące-

się zbudować na zakłamaniu, fałszu

miałyby szans. W swym przemówie-

wcześniej, na przemyślenie wspólnej

noc. Siostry z kościoła wymyły mnie

go obwodu. Jako niezwykle ważne

czy nieprawdzie”. Po uroczystym po-

niu, Konsul wymienił dwa powody dla

historii polsko-ukraińskiej, na odprę-

i wyczesały. Była to palmowa niedzie-

zadanie, podkreślił on prowadzenie

święceniu pomnika, prezes TKPZL

których tak ważną jest nasza obecność

żenie i oddanie władzy muzyce.

la. Mimo mych próśb, ojciec nie został

edukacyjnej pracy wśród obywateli

w Złoczowie Maria Nemyrowska

na tej uroczystości. „Spotykamy się tu

Po uroczystości, na wszystkich

na noc wykręcając się tym, że po-

naszych państw. Właśnie do niej na-

przedstawiła gości. Ze strony ukraiń-

przede wszystkim, aby pomodlić się w

zgromadzonych czekał poczęstu-

winien z jakiegoś powodu wrócić do

leży przyszłość i od jej postaw zależy

skiej w uroczystości wzięli udział: za-

intencji tych, którzy zginęli tragicznie 2

nek, po którym przenieśliśmy się,

domu” – wspomina ze łzami w oczach

przyszły wizerunek świata. Przemó-

stępca przewodniczącego państwowej

kwietnia 1944 r., są tu przecież krewni

już w nieco węższym gronie, do sie-

jeden ze świadków. „Rano okno koło

wienie prezes FOPnU Emilii Chmie-

administracji obwodowej Oleg Lyszkiw,

osób pomordowanych. Spotykamy

dziby złoczowskiego TKPZL. Tam,

mnie było zasłonięte. Powiedziano mi,

lowej zauroczyło zgromadzonych siłą

zastępca przewodniczącego obwodu

się również dlatego, że pamięć o na-

w ciepłej rodzinnej atmosferze,

że to z powodu zimna. Gospodyni,

pozytywnego przekazu, dotyczącego

Wasyl Fenczuk oraz Rostyslaw Halusz-

szych przodkach, o ofiarach naszego

można dzielić się wrażeniami po

u której zostawił mnie ojciec, popro-

polsko-ukraińskich projektów integra-

ko ze Służby Bezpieczeństwa Ukrainy.

narodu i prawda historyczna, to za-

przeżytym dniu. Toczą się rozmowy

siła swego męża by zaprząg konie

cji młodzieży. Wspomniano między

Stronę polską reprezentowali: konsul

sady leżące u podstawy polskości.

o działaniu złoczowskiego TKPZL,

i pojechał zobaczyć co się stało za

innymi o zbliżającym się V Międzyna-

Marcin Zieniewicz, prezes Federacji

Dla nas, Polaków, zawsze pamięć o

jego smutkach i radościach, planach

górą, dochodziły do nas bowiem

rodowym Seminarium Polsko-Ukra-

Organizacji Polskich na Ukrainie Emilia

przodkach i prawda były wartościami

i oczekiwaniach.

niepokojące wieści. Wahał się moc-

ińsko-Żydowskim „ARKA”, na którym

Chmielowa, członekTowarzystwa Kultu-

najważniejszymi. Historia sprawiła,

no, ale jednak pojechał. Jak wrócił,

młodzież może omówić wspólną, cza-

ry Polskiej Ziemi Lwowskiej (TKPZL) Je-

że ofiar mieliśmy dużo, zwłaszcza w