koń marszałka

16

16 – 28 lipca 2010 * Kurier Galicyjski

kasztanka

Jedzie, jedzie na Kasztance,

na Kasztance

Siwy strzelca strój,

siwy strzelca strój,

Hej, hej, Komendancie,

Miły wodzu mój!

Hej, hej, Komendancie,

Miły Wodzu mój!

słowa:

Wacław Biernacki „Kostek”

melodia ludowa – mazur

SZYMON KAZIMIERSKI

Już w odrodzonej Polsce. Pan Marszałek na Kasztance pod-

czas rewii wojskowej w Warszawie

W niedzielę 13 czerwca od-

słonięto w Sulejówku pomnik

Józefa Piłsudskiego. Jest to

pomnik grupowy, bo przed-

stawia Pana Marszałka z có-

reczkami, przy czym Piłsudski

siedzi na fotelu, obok niego, na

ławeczce, siedzi młodsza córka

Jagódka, a oparta o ławeczkę

siostry stoi starsza córka Mar-

szałka Wanda. Piłsudski, cięż-

ko oparty oburącz na szabli,

występuje w pozie raz po raz

pokazywanej na pomnikach i

portretach, mocno już ogranej,

jako tak zwany „Piłsudski fra-

sobliwy”.

Rzeźba nazywa się – „Lekcja Hi-

storii”. Prawdę mówiąc, nie bardzo

Piłsudski na Kasztance. Sulejówek

wiadomo czy nazwa bierze się stąd,

że Marszałek uczy historii swoje cór-

ste prowadzenie kawalerii do szarży

Jadwiga Piłsudska była pilotem woj-

ki, czy też może lekcja dotyczy nas,

na wroga. To był strateg, niezwykle

skowym RAF w Wielkiej Brytanii, a

obserwatorów? Chyba jednak nas, bo

uzdolniony sztabowiec, a nie rębajło.

Wanda Piłsudska trzyma lalkę. Czyż-

Piłsudski nie zwraca uwagi na córki,

by to był atrybut lekarza, jakim została

siedzi do nich bokiem, zapatrzony w

w przyszłości?

Skąd wywodzi się

przestrzeń, w jakieś swoje, niewia-

Jako coś naprawdę łączącego

Kasztanka?

dome nam widzenia. Ta scena nie

W samych początkach istnie-

wszystkie postacie wyobrażone na po-

pasuje do lekcji, podczas której ojciec

nia Wojska Polskiego w roku 1914,

mniku, mogłaby wystąpić Kasztanka,

przekazywałby dzieciom jakieś nauki.

konkretnie w sierpniu 1914 roku, pe-

ulubiona klacz Marszałka, którą on bar-

Nieprzekonywująco wygląda również,

wien podkrakowski ziemianin, pan

dzo często sprowadzał do Sulejówka,

gdyby miała przedstawiać wybrany

Ludwik Popiel podarował Kasztankę

a którą dziewczynki bardzo lubiły i z

Obraz Wojciecha Kossaka „Piłsudski na Kasztance”

epizod z życia rodzinnego Marszał-

strzelcom, wyruszającym na wojnę.

którą, właśnie w Sulejówku się bawiły.

ka. Żadna z wymienionych tu postaci

zgrabnym koniem delikatnej budowy,

Kasztanka urodziła się w roku 1909,

że w mieście przygotowują specjalną

Piłsudski nie sprowadzał Kasztanki do

nie szuka kontaktu z innymi osobami

podobnym do koni rasy arabskiej. Ja-

lub może w 1910. Co do konkretnej

owację na cześć moją i mego od-

Sulejówka by jej dosiadać. Kasztanka

grupy. Wszyscy są zajęci tylko sobą,

snokasztanowata z łysiną i wszystki-

daty urodzin istnieją do dziś pewne

działu. Podjeżdżałem do miasta już

odwiedzała Sulejówek, aby bawić się

każdy istnieje tylko dla siebie, w ode-

mi czterema białymi nadpęciami. Była

kontrowersje. Wiadomo natomiast, że

wieczorem. Kasztanka już na most na

razem z Marszałkiem i dziewczynkami.

rwaniu od innych.

koniem trudnym, bo nerwowym i stra-

urodziła się w majątku Czaple Małe,

Dunajcu, podziurawiony przez wybu-

Takie sceny były dość częste w dwor-

Artysta wyposażył każdego w dość

chliwym i być może dlatego w warun-

zaś wychowywała się we wsi Cza-

chy, kręciła głową, uważając, że jest

ku Piłsudskich. Józef Piłsudski nie był

natrętnie wyrażony atrybut. Marszałek

kach frontowych, a szczególnie pod-

ple Wielkie. Oba te majątki należały

zanadto niebezpieczny dla jej szanow-

wcale zapalonym jeźdźcem, czy ko-

ma więc szablę, Jagódka samolocik

czas ostrzału artyleryjskiego, przera-

do pana Ludwika Popiela i położone

nego istnienia. Za mostem – wjazd do

niarzem. Reprezentował nowoczesny

– wiadomo, że podczas wojny pani

żona, kleiła się dosłownie do swego

były około 25 kilometrów od Krakowa.

ciemnej ulicy z nieprzyjemnie brzmią-

styl dowodzenia, wykluczający osobi-

jeźdźca, w jego obecności szukając

Po przybyciu do I Brygady Legionów,

cym pod podkowami brukiem powięk-

Kasztanka była niewysokim, bardzo

ratunku przed zagrożeniem. Z cza-

Kasztanka została przydzielona Józe-

szył jej przykrości. Z trwogą nastawiła

sem, doprowadziło to do zachowania

fowi Piłsudskiemu.

już uszy. Lecz wreszcie rynek. Jasno

zgrabnym koniem, podobnym do koni

Kasztanki bardziej przypominającego

Jak już pisałem, Józef Piłsudski

oświetlony, czarny od tłumu. Gdym się

rasy arabskiej. Jasnokasztanowata

zachowanie wiernego psa, niźli konia.

nie był urodzonym kawalerzystą, ale

na nim na Kasztance ukazał, rozległ

z łysiną i wszystkimi czterema białymi

Rozczulało to Piłsudskiego i powodo-

koń potrzebny mu był jako środek

się krzyk całego tłumu i padły pociski

wało, że polubił Kasztankę bez mała,

transportu. Legioniści nie mogli sobie

z kwiatów. Tego już było stanowczo za

nadpęciami. Była koniem trudnym, bo

jak członka własnej rodziny. Nie miało

pozwolić na posiadanie niezwykle

wiele dla mojej wiejskiej klaczy, zwinę-

nerwowym i strachliwym i być może

wtedy znaczenia, że Kasztanka nie

wtedy drogich samochodów. Kasztan-

ła się pode mną i chciała uciekać od

była specjalnie uzdolniona ruchowo.

ka towarzyszyła więc Piłsudskiemu na

owacji. Niemało mnie kosztowało, by

dlatego w warunkach frontowych,

Była wierna i nadawała się do prze-

całym szlaku bojowym Legionów.

ją po prostu wepchnąć na rynek. Szła

a szczególnie podczas ostrzału artyleryj-

marszów, a to Piłsudskiemu wystar-

Komendant miał jeszcze drugiego

przez szpaler ludzki ostrożnie, niele-

skiego, przerażona, kleiła się dosłownie

czało. Że prowadzenie Kasztanki

konia, jaki mu podarowali ułani Beliny-

dwie zatrzymując się co parę chwil.

było trudne, a często nawet bardzo

Prażmowskiego. Była to również klacz

Czułem pod sobą, jak nieszczęśliwe

do swego jeźdźca, w jego obecności szu-

wyczerpujące, najlepiej opowie nam

o imieniu Minka. Mocno zbudowana,

stworzenie szukało ucieczki. Musiałem

kając ratunku przed zagrożeniem.

sam Józef Piłsudski:

o maści skarogniadej. Minką została

Kasztankę ciągle pchać naprzód, tak,

„Tym razem wchodziłem do mia-

nazwana z powodu najdziwniejszych

iż po wyjeździe z rynku poznałem i ja,

Z czasem, doprowadziło to do zachowa-

sta [Nowego Sącza] bez poprzedniego

min, jakie potrafiła stroić wykrzywiając

że owacja coś kosztuje. Czułem do-

nia Kasztanki bardziej przypominającego

ostrzeliwania. Wchodziłem spokojnie,

nozdrza i wargi. Miał więc Piłsudski do

skonale, że mam nogi, tak miałem je

zachowanie wiernego psa, niźli konia.

jak za czasów pokoju. Przyjemne to

dyspozycji dwa konie, ale dosiadał ich

zmęczone”.

było wejście do miasta – miałem tyl-

stosunkowo rzadko. Minka była mu

Podczas wojny z bolszewikami

Rozczulało to Piłsudskiego i powodo-

ko dużo kłopotu ze swoją Kasztanką.

raczej obojętna, natomiast rozkochał

Kasztanka nie towarzyszyła Piłsud-

wało, że polubił Kasztankę bez mała, jak

Wysłałem do Nowego Sącza naprzód

się w Kasztance.

skiemu na froncie. W roku 1922 Kasz-

swoich ułanów, sam zaś maszero-

Kasztanka była niewysokim, liczą-

tankę oddano pod opiekę 7. Pułku

członka własnej rodziny.

wałem z piechotą. Belina doniósł mi,

cym w kłębie 150 centymetrów, bardzo

Ułanów Lubelskich z Mińska Mazo-