nieznane karty historii

26

16 – 28 lipca 2010 2010 * Kurier Galicyjski

katastroFa W GibraLtarze

założył ją tym razem? Po wydoby-

mówca powiadamia Karola Popie-

to duże oddziały konnicy, odciągnęli

ciu szczątek generalskiego samolo-

la, że samolot generała rozbił się w

z głównego natarcia część swoich

tu i przesłuchaniu świadków, w tym

czasie startu z lotniska w Gibraltarze

wojsk do obrony. Zanim doszło do

i Prchala, komisja brytyjska ustaliła,

i wszyscy pasażerowie zginęli, w tym

przegrupowania, kawaleria polska

że przyczyną katastrofy było zablo-

i generał. Początkowo sądzono, że to

atakowała już w innym miejscu, sie-

kowanie sterów wysokości i utrata

ktoś sobie żartuje, ale postanowiono

jąc panikę wśród bolszewików. W taki

KRZYSZTOf SZYMAńSKI

sterowności maszyny. Jak wtedy uda-

wzmocnić ochronę Sikorskiego i bar-

sposób udało się zdezorganizować

opracowanie

ło się wystartować z zaklinowanym

dziej dokładnie sprawdzać maszyny,

zaplanowany, zmasowany atak na

zdjęcia archiwalne

sterem wysokości? Możliwość sabo-

którymi podróżował.

Warszawę.

tażu odrzucono.

Atmosfera w oddziałach, dowo-

W okresie pokojowym, po raz

Dzień 4 lipca w polskiej

Komu zależało na śmierci ge-

dzonych przez generała Andersa

pierwszy zostaje powołany na pre-

historii II wojny światowej za-

nerała? Anglicy i Churchill uważali

była napięta. Większość żołnierzy i

miera rządu, po zamachu na prezy-

pisał się czarnymi zgłoskami.

Sikorskiego za jedynego polskiego

oficerów pochodziła z terenów, zaję-

denta Narutowicza. Tak zaczyna się

W 1941 roku tego dnia zamor-

przywódcę, który może doprowadzić

tych przez ZSRR w 1939 roku. Wielu

kariera polityczna Władysława Sikor-

dowani zostali profesorowie

do porozumienia z ZSRR, na którym

pozostawiło tu swoich bliskich i byli

skiego. To w tym okresie doprowadził

lwowskich uczelni, a w 1943

bardzo im zależało. Niemcom też

niepewni ich losu. Deklaracje Sowie-

do uznania przez państwa zachodnie

roku zginął naczelny wódz

nie. W zaistniałej sytuacji, gdy Stalin

tów, że te tereny będą po wojnie na-

wschodnich granic Polski. Niestety

Polskich Sił Zbrojnych na

zerwał stosunki z rządem polskim,

leżały do nich tylko podsycała te na-

w polityce wewnętrznej przychodziło

Zachodzie Władysław Sikor-

postanowili oni wykorzystać ten fakt

stroje. Zarzucano Sikorskiemu, że nic

mu lawirować pomiędzy obozem pił-

ski. Jeżeli ta pierwsza trage-

Władysław Eugeniusz Sikor-

propagandowo. Planowano nawet

nie robi w tej kwestii. Tak, w każdym

sudczyków i endekami. Napięcie

dia nie pozostawia żadnych

ski, Prezes Rady Ministrów

zaprosić Sikorskiego do Katynia.

razie twierdziła propaganda w tych

w kraju wywołała seria zamachów

wątpliwości co do sprawców,

Najbardziej na zgładzeniu generała

bombowych. W maju 1923 roku Sikor-

motywów i ofiar, to druga po

zależało Sowietom. Sikorski był tą

ski zostaje odsunięty od władzy. W ko-

prawie 70 latach stawia coraz

jedyną osobą, przeciwstawiającą się

lejnych rządach pełni funkcję ministra

więcej pytań, hipotez i do-

narzuceniu Polsce reżimu komuni-

spraw wojskowych. W 1924 zostaje

mysłów. Zdawałoby się, że

stycznego. A może ktoś ze swoich?

komendantem okręgu Lwowskiego

w 1993 roku – w 50. rocznicę

Z kół rządowych?

i nie opuszcza Lwowa w czasie prze-

wydarzenia – Anglicy otwo-

Ostatnio dziennikarz Dariusz Ba-

wrotu majowego. Zostaje to negatyw-

rzą swe archiwa. Nie uczy-

liszewski, który 15 lat poświęcił na ba-

nie przyjęte przez Piłsudskiego. Odtąd

nili tego, motywując tym, że

danie dostępnych dokumentów, zwią-

do września 1939 osiada w majątku

żyją jeszcze uczestnicy tych

zanych z tą katastrofą doszedł do cie-

w Parchaniu i zajmuje się pisaniem

wydarzeń. Tak więc, następ-

kawych hipotez. Sikorski z Bliskiego

wspomnień i analiz sytuacji wojsko-

nemu pokoleniu historyków

Wschodu wiózł (podobno) pełną listę

wych w Europie.

przyjdzie czekać jeszcze 25

polskich oficerów, internowanych w

We wrześniu 1939 przez Rumunię

lat na udostępnienie archi-

ZSRR w 1939 roku. Ten dokument był

dostaje się do Francji, gdzie wbrew in-

wów wywiadu brytyjskiego.

dowodem zbrodni Stalina i za wszel-

Niewielu jest w historii Polski po-

trygom zostaje powołany na premiera

ką cenę Rosjanie starali się go otrzy-

lityków, którzy swoją działalnością

rządu emigracyjnego. W tym czasie

mać. Stąd i te opóźnienia w startach

przyczynili się do odrodzenia i utrwa-

Sikorski organizuje polskie oddziały:

w Kairze i w Gibraltarze. (Podobno)

lenia państwowości Polski i w najtrud-

we Francji – Brygadę Strzelców Pod-

Władysław Sikorski przed junakami, środkowy Wschód,

żeby zdobyć te dokumenty posunęli

niejszych chwilach stanęli u jej sterów.

halańskich, a w Syrii – Brygadę Strzel-

1943 r.

się do morderstwa generała i osób

Takim politykiem był Władysław Eu-

ców Karpackich, zasilanych głównie

towarzyszących. Wykonawcami mieli

geniusz Sikorski.

żołnierzami, którym udało się przedo-

być agenci brytyjscy, w tym i Polak

torialnych, wysuwanych przez Rząd

Urodził się 20 maja 1881 roku w

stać z Rumunii i Węgier. Po kapitulacji

oddziałach. Tak złożoną sytuację

Ludwik Łubieński, przed wojną oficer

Polski. Lot ze Szkocji do Kanady

Tuszowie Narodowym, w okolicach

Francji, rząd polski przenosi się do

pogarszał jeszcze osobisty konflikt

wywiadu polskiego. To on podpisywał

bombowcem dalekiego zasięgu Li-

Mielca, gdzie jego ojciec był orga-

Anglii i jako rząd sojusznicy prowadzi

Andersa z naczelnym wodzem, któ-

świadectwa zgonu wyłowionych ciał

berator (takim zazwyczaj podróżował

nistą i nauczycielem. Początkowo

nadal walkę z Niemcami. To właśnie

ry krytykował go otwarcie za ustęp-

i dawał znać o katastrofie do Londynu.

Sikorski) trwał prawie 18 godz. Nikt z

studiował w Seminarium Nauczyciel-

już w czerwcu 1940 roku przedsta-

stwa wobec Stalina. Słuch o tych

Obrażenia na ciele generała wskazu-

pasażerów nie zwrócił uwagi na swąd,

skim w Rzeszowie, a od 1902 roku

wia Churchillowi plany stworzenia

zatargach doszedł do Churchilla,

ją na otrzymane przed „utonięciem”.

przypominający swąd palącej się

we Lwowie na Politechnice. Tu zauro-

300-tysięcznej armii polskiej, złożonej

którego zdaniem polski premier po-

Zeznania z oględzin ciała z różnych

gumy. Po wylądowaniu w Kanadzie,

czony hasłami równości społecznej,

z Polaków, przebywających w ZSRR.

winien udać się do swoich oddziałów

okresów różnią się. Po wydobyciu

towarzyszący Sikorskiemu pułkownik

łączy swa działalność z Polską Partią

Znów walka z wewnętrzną opozycją

i sprawę wyjaśnić.

ciała mowa jest o „otworze w kąciku

Bohdan Kleczyński zgłosił współpra-

Socjalistyczną. We Lwowie poznaje

pod przewodnictwem gen. Sosnkow-

Po inspekcji Sikorski miał wystar-

oka”, lub „okrągłym otworze na czo-

cownikom Sikorskiego, że odkrył na

Józefa Piłsudskiego i wspólnie dzia-

skiego, niechętną osobie i planom

tować z Kairu 3 lipca. Jednak już tu

le”. W opisie Łubieńskiego figuruje

pokładzie świecę zapalająca, która

łają przy tworzeniu drużyn strzelec-

Sikorskiego, wygrana kolejnym pre-

zaczęły się kłopoty. Odlot odłożono z

już „wielka rana prawej skroni, oka

rozbroił i ugasił. Świeca, jako dowód,

kich. Po wybuchu I wojny światowej

mierostwem i sfinalizowana układem

powodu awarii systemu zasilania pali-

i nosa”. Nie ma mowy o licznych zła-

została przekazana wywiadowi kana-

zostaje skierowany do Głównej Ko-

Sikorski – Majski, podpisanym w 1941

wem dwu z czterech silników Liberato-

maniach kończyn dolnych i górnych.

dyjskiemu. Kanadyjczycy ustalili, że

mendy Wojsk Polskich w Miechowie,

roku. Na mocy tego układu, na terenie

ra. Po naprawie systemu, wystartowa-

Za taką hipotezą przemawia fakt, że

świeca pochodzi z brytyjskich ma-

pełni funkcję szefa Departamentu

ZSRR powstaje armia polska pod do-

no na Gibraltar. Pod wieczór 4 lipca, po

po ekshumacji ciała generała Sikor-

gazynów materiałów sabotażowych.

Wojskowego w Naczelnym Komitecie

wództwem gen. Andersa. Do układu

znów odkładanym starcie (bez poda-

skiego w 1993 roku, znaleziono go w

Jak dostała się na pokład maszyny

Narodowym. Po odmowie żołnierzy

nie udało się włączyć zastrzeżeń tery-

nia przyczyn), po zapadnięciu zmroku,

bieliźnie, a nie w mundurze. Oznacza

Sikorskiego nie ustalono. Tym razem

polskich oddziałów złożenia przysięgi

torialnych, o co też zabiegał Sikorski.

Liberator, pilotowany przez Czecha

to, że hipoteza o śmierci w czasie snu,

obyło się bez tragedii.

cesarzowi i internowaniu Piłsudskie-

Ale po wygranej bitwie pod Moskwą,

Edwarda Prchala, nareszcie wystarto-

w willi gubernatora Gibraltaru, ma ra-

Następny lot do USA miał miej-

go, zostaje wcielony do armii austriac-

Rosjanie zaczęli inaczej spoglądać na

wał, by po kilkudziesięciu metrach od

cję bytu. Oprócz tego badania w cza-

sce pod koniec listopada tegoż roku.

kiej. Protestuje przeciw ustaleniom

te oddziały i z wielkim trudem zgodzili

pasa startowego wpaść do wody i za-

sie ekshumacji. Nie potwierdzono też

Liberatorem przyleciano do Montre-

Traktatu Brzeskiego, za co zostaje

się na wyprowadzenie 25 tys. żołnie-

tonąć. Po ośmiu minutach, na miejsce

śmierci przez utonięcie.

alu. Tu Kanadyjczycy, z niezrozumia-

internowany. Do Wojska Polskiego

rzy z terytorium ZSRR. 1943 rok jesz-

katastrofy przybyły łodzie ratunkowe

Po złożeniu szczątków generała

łych przyczyn, podstawili na dalszą

wstępuje w listopadzie 1918 i zosta-

cze bardziej napina stosunki polsko-

i znalazły tylko pływającego na falach

Sikorskiego w krypcie św. Leonarda

podróż samolot Lockheed Hudson.

je szefem Sztabu grupy „Wschód”.

rosyjskie, szczególnie po ujawnieniu

pilota w kamizelce ratunkowej. Później

na Wawelu, 17 września 1993 roku,

W kilkanaście minut po starcie oba

W czasie wojny polsko-bolszewickiej

Zbrodni Katyńskiej. W kwietniu 1943

z wody wydobyto ciało generała i czte-

w 2008 roku przeprowadzono kolejną

silniki przestały działać. Tylko przy-

udało mu się przekonać Piłsudskiego

roku Stalin powołuje Związek Patrio-

rech pasażerów mu towarzyszących.

ekshumację, która nie wniosła żad-

tomność umysłu i opanowanie pilo-

do zmiany planów obrony Warszawy.

tów Polskich z Wandą Wasilewską

Nie znaleziono nigdy ciała jego córki

nych dodatkowych faktów i nie wyja-

ta, który zdążył wypuścić podwozie

Zaproponował, żeby oddziały kawale-

na czele i organizuje oddziały Ludo-

i reszty z 10 osób, towarzyszących

śniła przyczyn śmierci generała.

i szczęśliwie wylądować, uratowała

rii na odległych przedpolach skiero-

wego Wojska Polskiego w Sielcach,

oraz 6 członków załogi.

Na podstawie badań i hipotez

życie polskiej delegacji. Znów los

wać do ataku na wojska bolszewickie.

nad Oką.

Od razu po katastrofie nasunęły

Dariusza Baliszewskiego, telewizja

okazał się łaskawy, ale do trzech razy

Bolszewicy, nastawieni na atak na

W takich warunkach Sikorski roz-

się dwa pytania: skąd na płycie lotni-

TVN zrealizowała film dokumentalny

sztuka. Tej awarii policja kanadyjska

obronne pozycje wojsk polskich pod

poczyna w marcu 1943 roku inspek-

ska znalazł się worek z koresponden-

o jego badaniach i film fabularny, na

też nigdy do końca nie wyjaśniła. Do-

Warszawą, nie spodziewali się ataku

cje Polskich Sił Zbrojnych na Zacho-

cją, załadowany na pokład general-

piero po śmierci generała w Gibralta-

z ich strony. Atak przeprowadzony na

dzie i leci przez Gibraltar na Bliski

skiej maszyny i dlaczego wyżył pilot,

podstawie przedstawionych hipotez.

rze zaczęto łączyć oba te wypadki.

tyły, na tabory, na oddziały odwodowe

Wschód. Ale jest cały szereg dziw-

który w przeszklonej kabinie był naj-

Przed historykami kolejne lata

W maju 1943 roku Sikorski przez Gi-

spowodował sporą panikę u bolsze-

nych okoliczności, poprzedzających

bardziej narażony w czasie upadku

badań, poszukiwań i oczekiwań na

braltar udaje się do Kairu na inspek-

wików. Tym bardziej, że nastąpił w

tę wizytę. W marcu i kwietniu 1942

do wody. Jeszcze jedna rzecz zasta-

otwarcie brytyjskich archiwów, a dla

cje polskich oddziałów. W tym czasie

kilku miejscach na raz. Bolszewicy,

roku Sikorski kilkakrotnie odwiedził

nawiająca. Prchal, jak zresztą i inni

nas oczekiwanie na zapełnienie pu-

minister rządu Sikorskiego w Londynie

nie mając rozeznania w silach od-

USA, chcąc uzyskać poparcie pre-

piloci RAF-u przesądnie nie ubierali

stych kart historii naszego narodu.

odbiera dziwny telefon. Nieznany roz-

działów polskich, mniemając, że są

zydenta Roosvelta dla kwestii tery-

kamizelek ratunkowych. Dlaczego

kG