przegląd wydarzeń

10

30 lipca – 16 sierpnia 2010 * Kurier Galicyjski

kościół jezuitów w czerniowcach

OKSANA DUDAR

wrócił do wiernych

Wspólnota  rzymskoka-

tolicka w Czerniowcach od-

zyskała kościół ojców je-

później, 25 listopada, biskup lwow-

W roku 1950 zamknięto klasz-

zuitów p.w. Najświętszego

ski Seweryn Morawski dokonał po-

tor. W roku 1963 w świątyni uloko-

Serca Pana Jezusa.

Pieniądze na wybudowanie tej

święcenia świątyni. Po roku kościół

wało się archiwum, zaś budowla

świątyni zbierali katolicy z całe-

otrzymał wezwanie – Najświętsze-

nadal niszczała, nie tylko z powodu

go świata. Kościół ojców jezuitów

go Serca Jezusa.

rekonstrukcji. Pracownicy archiwum

p.w. Najświętszego Serca Jezusa

Msze Święte były odprawiane w

byli traktowani surowo – z powodu

w Czerniowcach był jedną z naj-

trzech językach – polskim, ukraiń-

długów wyłączano im ogrzewanie

wspanialszych pereł architektury w

skim i niemieckim. Niekiedy prócz

i prąd. Szkodziło to zarówno lu-

tym mieście. Dziś po dawnej świet-

organów grała orkiestra kameralna.

dziom, jak też pomieszczeniu.

ności, pięknie i harmonii pozostała

Ponieważ był to kościół rektorski,

Parafia rozpoczęła walkę o świą-

pochylona sześćdziesięciometrowa

nie chrzczono tu dzieci, nie zawiera-

tynię w 1996 roku, jednak zwrócono

wieża z iglicą, osypujące się tynki,

no małżeństw i nie było uroczysto-

ją dopiero teraz. Decyzja o zwrocie

zniszczone witraże i filary. Jednak

ści pogrzebowych. W 1941 r. jezuici

świątyni została podjęta przez Radę

ojcowie jezuici oraz parafianie nie

odstąpili od tej zasady. Podczas

Obwodową. Należy przyznać, że

tracą nadziei, że ich świątynia odro-

okupacji niemieckiej Czerniowiec

wielu starań dołożył pan Dmytro

dzi się, jak Feniks z popiołów.

wielu Żydów przyjęło chrzest, pró-

Żmundulak, dyrektor archiwum.

bując się ratować przed śmiercią.

- Świątynia została nam zwró-

Wikariusz generalny, o. Władysław

cona, – mówi pani Keller, jednak

Ofiary składali

Kumorowicz, został aresztowany,

na razie załatwiamy akt własności

zamożni i ubodzy

Pierwsi jezuici-misjonarze przy-

ale wkrótce wypuszczono go na

oraz wszelkie niezbędne dokumen-

jechali do Czerniowiec w latach 70.

wolność.

ty z tym związane. Za wcześnie jest

XIX wieku. W roku 1855 arcybiskup

Niestety, prawdziwa tragedia

mówić o zbiórce pieniędzy, sponso-

Zygmunt Szczęsny Feliński zwrócił

dotknęła świątynię już po wojnie. Za

rach i dobroczyńcach, sporządzeniu

się do Towarzystwa Jezusowego z

„pierwszych Sowietów” na ziemiach

dokumentacji, dotyczącej odbudo-

prośbą o kontynuację misji jezuitów

Bukowiny władze tylko z ukosa spo-

wy. Nie można tu odprawiać Mszy

w Czerniowcach. Bukowina, leżąca

glądały na kościół, a z powodu roz-

Świętej, ponieważ świątynia jest

na skrzyżowaniu wielu kultur, za-

poczynającej się wojny nie zdążyły

w stanie awaryjnym. Gromadzimy

wsze miała charakter wielonarodo-

go bardzo zniszczyć ani zaszkodzić

się w pomieszczeniach dawnego

wościowy. Mieszkali tu, zachowując

działalności ojców jezuitów. Drugie

klasztoru, gdzie dzierżawimy kilka

dobre kontakty, prawosławni, katoli-

natarcie czerwonej machiny ter-

pokoi. Chcemy, żeby klasztor rów-

cy, osoby wyznania mojżeszowego,

roru spowodowało nieodwracalne

rech pomieszczeniach i w różnych

nież został nam zwrócony – kapła-

Jezusa. W latach 30. XX w. po lewej

jednak ludność miejscowa, szcze-

zniszczenia. Uważając, że istnienie

miejscach Czerniowiec. Ponieważ

ni, jak zresztą, robotnicy budowlani

stronie świątyni pojawiły się groby

gólnie prawosławna, przyjazd jezu-

w Czerniowcach dwu świątyń kato-

w takiej postaci nie można było go

muszą gdzieś mieszkać. Na terenie

żołnierzy polskich, jednak, w latach

itów przyjęła z nieufnością. Wkrótce

lickich nie jest potrzebne, władze

wykorzystać do tych celów, prze-

klasztoru mogłyby być przechowy-

50. zniknęły bez śladu. Szczątki

podejrzliwość zniknęła, a w 1885 roku

sowieckie przekazały klucze do

prowadzono rekonstrukcję wnętrz.

wane materiały budowlane.

żołnierzy podobno przeniesiono do

parafię objął o. Szymon Tychnowski.

kościoła księżom prawosławnym.

Za pomocą dwu stropów żelbeto-

Na razie parafia liczy 50 osób,

podziemi kościoła, zamurowano wej-

Pierwsze Msze Święte odprawiano

Odprawiając ostatnią Mszę świętą,

wych utworzono trzy kondygnacje.

ale 11 czerwca, na odpust – uroczy-

ście do krypty i umieszczono tablicę

w małej kapliczce, w której mogło

o. Kazimierz Jakubowski powiedział:

W trakcie postawienia ścian czę-

stość Najświętszego Serca Pana Je-

z napisem: „ Leży tu 60 żołnierzy,

się pomieścić zaledwie kilka osób.

„Nad kościołem zawisły czarne

ściowo zniszczono filary, szczegól-

zusa, po latach zapomnienia i zanie-

poległych w wojnie 1914-1917 r.”.

Z czasem liczba parafian zaczęła

chmury i nie możemy go obronić”.

nie płaskorzeźby u góry, potłuczono

dbania świątyni – przybyło prawie

Większość historyków ma wąt-

wzrastać z dnia na dzień. Bardzo

witraże… Ocalały jedynie te, które

150 wiernych i siedmiu kapłanów.

pliwości, że w piwnicach są szcząt-

szybko wynikła więc konieczność

były na drugiej kondygnacji. Urzą-

Ten rok jest historyczny, ponieważ

ki żołnierzy. Władze sowieckie ni-

Z organów

postawienia świątyni z prawdziwe-

dzono tam czytelnię, gabinety do

pierwszy odpust parafialny odbył się

gdy nie wykazywały szczególnego

zrobiono bramę

go zdarzenia. Ówczesne władze

Za rok prawosławni musieli

pracy oraz magazyn. W ołtarzu

115 lat temu.

szacunku do poległych. Najbardziej

miasta przekazały jezuitom pod bu-

oddać klucze. Przez pewien czas

głównym urządzono… gabinet dy-

Pani Inna ma jeszcze jedno zmar-

prawdopodobna jest wersja, że gro-

dowę kościoła działkę gruntu – było

świątynia stała pusta i nawet jej

rektora.

twienie – jak sprawić by z Muzeum

by po prostu… zrównano z ziemią,

to miejsce ćwiczeń żołnierzy 41

nie ochraniano, jak należy. W tym

W 1950 r. zniknęła kompozycja

Krajoznawczego mogły powrócić

aby nie psuły oczu władzy, a tablica

pułku. Wykonanie projektu zlecono

czasie bez śladu zniknęło wiele

rzeźbiarska „Pieta”, którą w pobliżu

przedmioty, należące do kościoła?

została przyczepiona po to, żeby

Józefowi Leicnenerowi, dyrektorowi

naczyń liturgicznych, rzeźb świę-

kościoła postawiły władze rumuń-

- Jeszcze pięć lat temu pisali-

ludność miejscowa nie wpadła w

Szkoły Przemysłowej w Czerniow-

tych, zniknęły dzwony, mechanizm

skie – po przeniesieniu jej z Placu

śmy listy do Ministerstwa Kultury,

szał z powodu kolejnego aktu wan-

cach. 7 czerwca 1891 roku został

zegarowy. Najładniejsze w Europie

Centralnego w Czerniowcach. Funk-

– mówi pani Keller. – W zbiorach

dalizmu.

poświęcony kamień węgielny pod

Wschodniej organy zniknęły bez-

cjonariusze  sowieccy  zachowali

muzeum są przechowywane ele-

Pani Inna Keller, przewodniczą-

budowę przyszłego kościoła. Ofiary

powrotnie. Powiadają, że stróż ko-

się w sposób bardziej radykalny.

menty Drogi Krzyżowej, naczynia

ca Rady Parafialnej kościoła p.w.

na świątynię składali zamożni i ubo-

ścioła zrobił sobie z jego piszczałek

Wprowadzając w czyn słowa Karola

liturgiczne, szczególnie ważny jest

Najświętszego Serca Jezusa mówi,

dzy. Tym, którzy ofiarowali ponad

bramę przed domem.

Marksa: „Religia – to opium dla ludu”,

relikwiarz, bo są w nim szczątki

że zostanie powołana specjalna

50 koron, na znak wdzięczności

Ostatniej próby uratowania świą-

niszczyli świątynie konsekwentnie

świętych. On musi być w kościele.

komisja, która zbada, czy rzeczy-

wręczano małe cudowne obrazki.

tyni dokonał Józef Jędrzyniewski.

i bezapelacyjnie.

Oczywiście, w muzeum te wszyst-

wiście w podziemiach kościoła są

Świątynia w Czerniowcach zosta-

W roku 1960 napisał list do prze-

kie przedmioty są przechowywa-

szczątki ludzkie. Jeżeli rzeczywiście

ła wzniesiona w stylu neogotyckim,

wodniczącego Komitetu Wykonaw-

ne w dobrych warunkach, jednak,

zostaną tam odnalezione, umarłym

Gdzie są groby

co bardzo ją wyróżniało spośród

czego w Czerniowcach z prośbą o

prawdę powiedziawszy, nie bardzo

dadzą spokój. „W Kościele rzym-

żołnierzy polskich?

innych znanych budowli, posta-

zwrot naczyń liturgicznych i rzeźb,

Mury świątyni kryją kolejną

ich tam potrzebują. Są w magazy-

skokatolickim grzebanie w kryptach

wionych przeważnie w stylu bizan-

ale odpowiedzi nie otrzymał. Dopie-

straszliwą tajemnicę, którą muszą

nach, zwiedzający ich nie oglądają.

– to tradycja, niech więc te szczątki

tyjsko-romańskim. Witraże zostały

ro w latach 80. to, co zostało prze-

odgadnąć potomni. Podczas pierw-

Ponieważ nie została sporzą-

tam zostaną”, – mówi pani Inna.

przywiezione z Polski, organy,

chowane w piwnicach i na strychu

szej wojny światowej na terenie Bu-

dzona dokumentacja projektowa,

Bezpowrotnie została utracona

warte 5 tys. florenów – z Niemiec, a

kościoła, trafiło do Muzeum Krajo-

kowiny toczyły się krwawe i zacięte

nie jest znana dokłada suma, której

kaplica św. Antoniego. Już po woj-

trzy dzwony – ze Szkocji. Najwięk-

znawczego.

boje. Zazwyczaj zabitych chowano

potrzeba na remont świątyni. We-

nie urządził sobie w niej pracownię

szy ważył 20 cetnarów i nazywał

Władza sowiecka zadecydo-

na polu walki. Po wojnie towarzy-

dług wstępnych szacunków, będzie

szewc Moszko. Na nieszczęście,

się „Serce Jezusa”. Zegar, umiesz-

wała, że pomieszczenia kościoła

stwo rumuńskie „Kult bohaterów”

to kosztowało prawie 4 miliony USD.

naprzeciw ulokowało się KGB (dziś

W planach jest również odnowienie

czony na sześćdziesięciometrowej

nie powinny świecić pustkami (wia-

dokonywało pochówku żołnierzy w

jest tam SBU). Kagebiści nie mogli

zegara i zamówienie organów. To

wieży, bił co godzinę. Kościół był

domo, że w owym czasie w świąty-

specjalnie przeznaczonych do tego

się pogodzić z tym, że naprzeciwko

wszystko, zdaniem pani Inny, nie

wielonawowy, ponieważ oprócz oł-

niach urządzano magazyny, a nawet

miejscach lub na cmentarzach wo-

jest kaplica (cóż, że zamieniona na

jest sprawą najważniejszą.

tarza głównego były także boczne.

kluby). Zadecydowano, że w koście-

jennych. Do tej szlachetnej sprawy

pracownię). Pewnej nocy kaplica

- Najważniejsze – to świątynia

21 listopada 1894 roku została

le będzie archiwum, które w owym

dołączyli ojcowie jezuici oraz wierni

została podpalona, a nad ranem po

i możliwość modlitwy w niej, – mówi.

poświęcona parafia, zaś cztery dni

czasie było zlokalizowane w czte-

kościoła p.w. Najświętszego Serca

niej została tylko kupka popiołu.