15

Kurier Galicyjski * 30 lipca – 16 sierpnia 2010

Wieczór herbertowski

ropa zamiast spirytusu

w katedrze lwowskiej

opracował

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

KONSTANTY CZAWAGA

zdjęcia archiwalne

tekst i zdjęcie

Nie jest to reklama nowej kuracji

Lwowianie oddali hołd

antyalkoholowej, ani apel o zdro-

wielkiemu rodakowi, Zbignie-

wy tryb życia. Po prostu zbiegły się

niektóre rocznice, o których warto

wowi Herbertowi (1924-1998),

przypomnieć, tym bardziej, że zwią-

w 12. rocznicę jego śmierci.

zane są ze Lwowem. Jak zawsze w

Wieczorem 28 lipca w katedrze

dziejach ludzkości bywało, wielkie

łacińskiej we Lwowie została

odkrycia rodziły się niejako przypad-

odprawiona Msza św. i odbył

kiem. Tak było z Archimedesem, który

się wieczór poetycko-muzycz-

w czasie kąpieli odkrył, że woda go

ny poświęcony pamięci poety.

wypiera. Tak było i z Newtonem, który

Dmytro Sapiha, dyrektor wydaw-

po nabiciu guza jabłkiem odkrył pra-

nictwa „Kameniar” i Bożena Rafalska,

wo grawitacji. W naszym przypadku

redaktor naczelny pisma „Lwowskie

odkrycie było podyktowane żądzą

Spotkania” wprowadzili zebranych w

zysku. Nie przez odkrywcę, a przez

zleceniodawcę. Ale po kolei…

historię corocznych obchodów pamię-

Pewnego dnia w połowie XIX wie-

ci Zbigniewa Herberta we Lwowie,

ku do apteki „Pod Złotą Gwiazdą” we

inicjatorem których był obecny w ka-

Lwowie, właścicielem której był Piotr

tedrze Rafał Dzięciołowski z Warsza-

Mikolasch, zawitał karczmarz z okolic

wy. Dzięki stałemu wsparciu Fundacji

Borysławia, niejaki Schreiner. Bardzo

„Pomoc Polakom na Wschodzie” uda-

chciał się widzieć z panem apteka-

mickiego im. Marii Zańkowieckiej. W

ło się zrealizować wiele projektów,

rzem (wtedy nie farmaceutą). Eks-

poezję organicznie wplatał się śpiew

powiązanych z powrotem Herberta do

pedientka poprosiła z zaplecza pana

Switłany Mamczur, solistki lwowskiej

miasta rodzinnego, udostępnić jego

Ignacego Łukasiewicza, który akurat

opery oraz akompaniament muzycz-

poezję także Ukraińcom – podkreślił

mieszał jakieś mikstury. Karczmarz

ny. Można było też nabyć książki Zbi-

Dmytro Sapiha. Wiersze poety w języ-

wręczył Łukasiewiczowi dwie butelki

z „olejem skalnym”, jak wtedy nazy-

gniewa Herberta. Konsulat Generalny

ku polskim i ukraińskim recytowali ak-

wano ropę naftową. Poprosił o wyde-

RP we Lwowie reprezentował konsul

torzy Polskiego Teatru Ludowego we

stylowanie z niego… wódki.

Andrzej Drozd.

Lwowie i Ukraińskiego Teatru Akade-

Ignacy łukasiewicz

„Olej skalny” znany był ludzkości

Trzcielskim pierwszy szyb naftowy.

od dawna. Już 6000 lat temu Perso-

Było to w Bóbrce koło Krosna. W dwa

wie przez podgrzewanie zagęszczali

lata później rusza pierwsza rafineria

ropę na tyle, że tworzyła asfalt, uży-

(destylarnia) ropy w Ulaszewiczach.

wany przez nich do łączenia cegieł.

Niestety w krótkim czasie zniszczył

Ropę stosowano jako smar i jako

ją pożar. Nowa powstaje w należącej

lekarstwo. W okolicach Borysławia

do Trzcielskiego miejscowości Polan-

chłopi gotowali ropę w kociołkach,

ka. Tu dopiero na skalę przemysłową

uzyskując smar. Ale na bokach kocioł-

udaje się otrzymać metodą destyla-

ka zostawała przeźroczysta ciecz. To

cji ropy jej pochodne: naftę, smary,

natchnęło Schreinera na myśl o desty-

oleje do maszyn, asfalt i parafinę. W

lacji wódki z ropy. Ktoś w Borysławiu

1877 r. z jego inicjatywy odbył się we

skierował go do Lwowa do Łukasiewi-

Lwowie Kongres Naftowy, a następ-

cza, jako jedynego specjalisty w okoli-

nie powstało Towarzystwo Naftowe,

cy, który podoła temu zadaniu.

z siedzibą w Gorlicach. Organizacja

Łukasiewicz zabrał się do dzieła.

ta opracowała projekt ustawy o gór-

Zmontował stosowną aparaturę i za-

badają nas

nictwie naftowym, którą uchwalono

czął destylację „oleju skalnego”. Po

w 1881 r. Potem już było tylko coraz

pewnych eksperymentach udało mu

lepiej. Wydobycie ropy zaczęło przy-

się otrzymać bezbarwny płyn, który

Lampa naftowa konstrukcji

nosić olbrzymie dochody i dało impuls

jednak nie był gorzałką. Wtedy nie

Adama Bratkowskiego

do rozwoju przemysłu chemicznego

mógł jeszcze przewidzieć jakiego od-

Joanna Demcio tekst

Polska, jak wiadomo, nie zali-

Jako pierwszy na świecie wyko-

krycia dokonał i co ono da ludzkości.

Julia łokietko zdjęcia

cza się do światowych potentatów

rzystał na skalę przemysłową do-

Okazało się, że knot zamoczony

w dziedzinie przemysłu naftowego.

brodziejstwa, jakie daje wydobycie

w tym płynie pali się jasno i nie kopci.

Niezwykła gościnność, pie-

200 000 ton ropy naftowe wydoby-

ropy. Bardzo sprawny organizator,

Łukasiewicz nalał go do lampki oliw-

czołowicie podtrzymywane tra-

wanych rocznie to zaledwie 0,01 %

z czasem dorobił się na ropie naftowej

nej i zapalił knot… Nastąpił wybuch,

dycje, przywiązanie do swoich

światowej eksploatacji tego najważ-

dużego majątku. Był również wielkim

który aptekarz mało nie przepłacił

terenów, oddanie Ojczyźnie

niejszego dziś surowca energetycz-

społecznikiem. Propagował zakłada-

życiem. Trzeba było lampkę zmo-

– na pierwszy rzut oka, mniej

nego. Przemysł naftowy narodził

nie sadów, budowę dróg i mostów,

dernizować. Wspólnie z blacharzem

więcej w ten sposób myśli o

się jednak właśnie w Polsce. To we

szkół, szpitali itd., finansując wiele

Adamem Bratkowskim skonstruowali

nas, Kresowiakach, większa

Lwowie po raz pierwszy przede-

inicjatyw z własnej kieszeni, walczył

oni bezpieczną lampę naftową, blask

część rodaków w Polsce. Czy

prof. zw. dr hab. Jacek Kur-

stylowano ropę i zaczęto wykorzy-

z biedą i alkoholizmem w regionie,

której zamieniał 10 – 15 świec. Ale

nie warto jednak sprawdzić czy

czewski (Instytut Stosowanych

stywać naftę. To na terenie Polski

tworzył kasy zapomogowe i fundu-

prace nad modernizacja trwały nadal

przypadkiem coś się nie zmie-

Nauk Społecznych Uniwersy-

powstał pierwszy na świecie szyb

sze emerytalne. Całe życie związa-

i w połowie 1853 roku udało się wy-

niło za te wszystkie lata?

tetu Warszawskiego) i Lidia Ku-

naftowy i pierwsza rafineria ropy.

ny z Podkarpaciem, zrobił wiele dla

produkować pierwszy przemysłowy

Właśnie w takim weryfikacyjnym

ziemska (Federacja Organizacji

7 stycznia 1882 r. Ignacy Łuka-

tego regionu, uznawany za jednego

egzemplarz lampy naftowej Ignacego

celu grupa studentów z Uniwersytetu

Polskich na Ukrainie)

siewicz odszedł na zawsze w gronie

z jego największych dobroczyńców.

Łukasiewicza.

Warszawskiego, od 23 do 30 czerw-

najbliższych mu osób. Pogrzeb, który

Mawiano o nim, że „…wszystkie drogi

A teraz o rocznicy. To właśnie 31

stwami stanowiło chyba najważniejszą

ca prowadziła badania socjologiczne

stał się potężną manifestacją ludno-

w Zachodniej Małopolsce brukowane

lipca 1853 roku w sali operacyj-

część pobytu warszawiaków we Lwo-

o tym jak się żyje dzisiaj Polakom we

ści, odbył się w kościele parafialnym

były guldenami Łukasiewicza”. Szere-

nej Lwowskiego szpitala miejskiego,

wie, a mimo to spodobało się.

Lwowie. Badania były prowadzone

w Zręcinie. Teofil Merunowicz, przy-

gowi pracownicy nazywali go „ojcem

oświetlonej światłem lamp naftowych,

- Wszyscy byli zachwyceni i ar-

pod nadzorem prof. J. Kurczewskiego

jaciel Łukasiewicza, poświęcił Mu

Ignacym”. Dążył do rozwoju rodzące-

doktor Zaorski przeprowadził niecier-

chitekturą, i Polakami, i samym klima-

i prof. M. Fuszary, a ich zwieńczeniem

w „Gazecie Narodowej Lwowskiej”

go się tam przemysłu naftowego, nie

piąca zwłoki operację. Pacjentem,

tem. Mamy się teraz zebrać na pokaz

ma być praca zbiorowa dotycząca ży-

pośmiertne wspomnienia, które koń-

skupiając go całkowicie w swoich rę-

któremu Łukasiewicz pośrednio ura-

zdjęć zrobionych we Lwowie – pisze

cia Polaków na Wschodzie.

czą słowa: „USZCZĘŚLIWIAĆ I DO

kach, lecz namawiając i pomagając w

tował życie był pan Władysław Cho-

mi z Warszawy Gabor Karbownik,

Studenci właściwie nie mieli żad-

DOBREGO PROWADZIĆ DRUGICH

tworzeniu również innych firm.

lecki.

student III roku socjologii na UW.

nych namiarów na mieszkających tu

BYŁO  GŁÓWNYM  WARUNKIEM

Jak dalej potoczyły się losy lwow-

Kim był ten skromny wynalazca?

Badania takie zostały już prze-

Polaków, dzięki którym mogli się z nimi

SZCZĘŚCIA DLA NIEGO. SETKI

skiego aptekarza po dokonaniu od-

Urodził się 8 marca 1822 roku we

prowadzone w Drohobyczu, Stryju, a

łatwo skontaktować. Dlatego czatowa-

MOŻE TYSIĄCE TYCH, CO DOZNA-

krycia i po uświadomieniu sobie jego

wsi Zaduszniki (powiat mielecki)

także na Litwie i Łotwie.

nie pod kościołami, szkołami i towarzy-

WALI OD NIEGO OSOBISTYCH DO-

znaczenia? Lampa naftowa to – był

w ormiańskiej rodzinie inteligenc-

BRODZIEJSTW, ZACHOWAJĄ GO

malutki krok do wykorzystania nafty.

kiej. Syn Józefa (zm. 1836) poseso-

DO KOŃCA ŻYCIA WE WDZIĘCZNYM

Gdy już jednak został zrobiony, na-

ra, żołnierza Kościuszki, zubożałego

WSPOMNIENIU. ZASŁUŻYŁ ON JED-

leżało iść dalej. Następnym krokiem

szlachcica herbu Łada, dzierżawcy

NAK NA TO, AŻEBY CAŁY NARÓD

było  rozwinięcie  przemysłowego

folwarku i Apolonii z Świetlików. Miał

ZALICZYŁ JEGO IMIĘ DO RZĘDU

wydobycia i obróbki ropy. Przenosi

czworo rodzeństwa: dwie siostry –

NAJLEPSZYCH, NAJSZLACHETNIEJ-

się na tereny roponośne i w 1854

Marię i Emilię i dwóch braci – Alek-

SZYCH SYNÓW SWOICH”.

roku uruchamia wspólnie z Tytusem

sandra i Franciszka.