niedokończone msze wołyńskie

18

30 lipca – 16 sierpnia 2010 * Kurier Galicyjski

praWdy nie trzeba się bać

(po 67 latach od tragedii wołyńskiej – kontynuacja artykułu z nr 13)

kONSTANTY CZAWAGA

tekst i zdjęcia

10 lipca, w miejscach mę-

czennictwa  duchowieństwa

diecezji łuckiej, płonęły znicze

zapalone przez uczestników

międzynarodowej konferencji

naukowej, która z inicjatywy

Centrum UCRAINICUM KUL

odbyła się 9 lipca w Lublinie.

Wspólnym modlitwom prze-

wodniczył prof. dr hab. o. Ce-

lestyn Napiórkowski z Zakonu

Braci Mniejszych Konwentu-

Pielgrzymka do bezgłowej Madonny

alnych (OFMConv). Przy gro-

bach ofiar rzezi wołyńskiej

złożył też wianki Konsul Ge-

neralny RP w łucku Tomasz

Janik.

Pielgrzymka

do bezgłowej Madonny

Niedługo po przejściu granicy

polsko-ukraińskiej na Bugu, skręca-

Dr Leon popek

my z szosy i wąskimi drogami polny-

mi zaczynamy poszukiwać śladów

polskich wiosek, zniszczonych w

fakt relacja jednego z ocalałych, który

1943 r. Jesteśmy na terenie powiatu

wspomina jak to żołnierze wpadli do

Wspólnym modlitwom przewodniczy prof. dr hab. o. Cele-

Lubomyl. Wyłącznie starsze pokolenie

jego drewutni i zabrali siekiery. Ks.

styn Napiórkowski (OFMConv)

miejscowych Ukraińców może mniej

Dobrzański mógł ocaleć. Dziekan

więcej wskazać, gdzie przed II woj-

Jastrzębski przysłał po niego kilku

przekazuje się i dobrze, że tu się

ną światową zamieszkiwała ludność

uzbrojonych chłopaków na furman-

spotykamy. Smutnym jest natomiast

polska. Ostórki i Wola Ostrowiecka

ce. Odprawiał wtedy nabożeństwo w

to, że Polacy, w przeważającej ma-

Małgorzata Szot-Wróblewska

liczyły około 1500 osób. Po jakimś

kościele. Gdy ostrzeżono go przed

sie, nie do końca pamiętają o tym,

czasie, wśród zarośniętych łanów,

napadem UPA, powiedział jedynie:

że zginęli tu i cywile, i żołnierze, i du-

za krzakami, zobaczyliśmy pochy-

„Nie zostawię owczarni na pastwę

rządkowania cmentarza, corocznie

chowni. Prymas Stefan Wyszyński

lony w trawach wysoki drewniany

wilków. Zostanę z wiernymi”.

przyjeżdżają tu po kilkakroć grupy

powiedział kiedyś piękne słowa: „je-

krzyż. Podchodzimy bliżej. Krzyż

Podczas  ekshumacji,  wielu

młodzieży z Polski.

śli gaśnie pamięć ludzka, dalej mó-

jest ogrodzony sztachetą, jednak

miejscowych Ukraińców, zwłaszcza

– W 2005 roku, dzięki naszym

wią kamienie”. A tu pamiętających

bez żadnych napisów. Dr Leon Po-

należących do młodszego pokole-

staraniom i dzięki wsparciu Rady

kamieni jest mało. Brak pamięci

pek mówi, że miejscowi prawosław-

nia, po raz pierwszy dowiedziało

Ochrony Pamięci Walk i Męczeń-

powoduje, że na braku prawdy moż-

ni ustawili go w miejscu zbiorowej

się o tragedii tych dwóch polskich

stwa (wielką zasługę trzeba tu

na budować nawet nie obojętność,

mogiły.

wiosek. Dr Leon Popek wspomniał,

przyznać śp. ministrowi Przewoźni-

ale antagonizm. Musimy zrozumieć,

Andrzej Madej

– W sierpniu 1992 roku, udało

jak potężny mężczyzna zareagował

kowi), postawiliśmy na tym cmen-

że żołnierz wykonywał swój rozkaz.

się nam tę mogiłę odnaleźć – wspo-

na odnalezione szczątki ludzkie.

tarzu dwa pomniki – powiedział

Mówię o żołnierzach polskich, którzy

mina dr Leon Popek. – Wydobyliśmy

i dzieci, przyszło do świątyni. Istnieje

Zapłakał on i powiedział: „Ot swoło-

dr Leon Popek. – Pierwszy z nich

ginęli w obronie swojej Ojczyzny, ale

z niej 80 osób. Udało się odkopać

kilka wersji śmierci ks. Szawłowskie-

cze! Mówili, że tych, co mieli na nas

jest jedynym pomnikiem żołnierzy

ginęli też i Rosjanie, Niemcy, Ukra-

też jedną studnię, ponieważ ktoś

go. Prawdopodobnie, ranny w nogę

napaść zabili, a tu są kości dzieci,

września 1939 roku na Wołyniu.

ińcy. Powinniśmy zrozumieć, że

pamiętał, że widział w niej ludz-

i rękę spadł on z ambony i udając

kobiet... Jak można było zrobić coś

Dalej widzimy pomnik, poświęco-

żyjący w czas pokoju, nie muszą ze

kie szczątki. Wydobyliśmy wtedy

trupa, doczekał się wieczora, po

podobnego?”. Dalej zwrócił się on

ny pięciu nieznanym żołnierzom,

sobą walczyć. Dla spokoju sumienia

szkielet człowieka. W tym miejscu

czym dowlókł do domu proboszcza

do Polaków słowami: „Wybaczcie

którzy zginęli w walce z bolszewi-

możemy spokojnie te miejsca upa-

poniosło też męczeńską śmierć

prawosławnego, który się nim za-

nam”.

kami w 1920 roku. Polacy wznieśli

miętniać.

dwóch duchownych. Ks. Stanisław

opiekował. Ten ukraiński duchow-

Niedaleko stąd, pod trawą i chwa-

też obok niego krzyż prawosławny,

Dobrzański, który pochodził z Hry-

ny, na prośbę ks. Szawłowskiego

stami, znajduje się jeszcze jedna mo-

ponieważ kiedyś za płotem cmen-

Róże dla

szowiec na Podolu, był probosz-

,zabrał naczynia i szaty liturgiczne

giła zbiorowa, gdzie leży około 300

tarnym pochowano bolszewików,

Sprawiedliwych Ukraińców

czem w Ostrówkach niecały rok.

z kościoła do siebie. Oprawcy do-

osób. Niestety, do dnia dzisiejszego

którzy byli ochrzczeni. I taka jest

Podczas konferencji na KUL-u,

W 1941 r. łucki biskup A. Szelążek

wiedzieli się jednak, gdzie ukryto

czeka ona na godne upamiętnienie,

prawda tej ziemi.

zwłaszcza w odczytanym referacie

wysłał go do Żytomierza, po czym

katolickiego kapłana. Następnego

a władze nie wyrażają zgody na eks-

Porycki memoriał – to jesz-

Romualda Niedzielki z IPN, zauważo-

skierowano go do Ostrówek. Opo-

dnia dokonano mordu.

humację pochowanych tam szcząt-

cze jedno miejsce upamiętnienia

no, że: „zagadką pozostaje to, dlacze-

wiadają, że ks. Stanisław był bar-

– Nazywam się Małgorzata

ków Polaków.

martyrologii Polaków na Wołyniu.

go mimo nacjonalistycznej indoktryna-

dzo zaangażowanym kapłanem. 30

Szot-Wróblewska, przyjechałam z

Zabytkowy kościół został spalo-

Niestety, teren dookoła pomnika,

cji i terroru OUN-UPA, stosowanego

sierpnia 1943 roku zamordowano

Solca nad Wisłą – przedstawia się

ny. Ocalała jedynie figura Matki Bo-

odsłoniętego  przez  prezydenta

także wobec swoich, wielu Ukraińców

go w czasie likwidacji Ostrówek oraz

kobieta w żałobie, którą spotkaliśmy

żej. Bez głowy i bez rąk, wznosi się

Ukrainy L. Kuczmę i prezydenta

nie zawahało się poświęcić własnego

sąsiedniej Woli Ostrowieckiej przez

na starym cmentarzu w Porycku. –

ona na postumencie jako symbol tej

Polski A. Kwaśniewskiego, jest już

życia, dla ratowania skazanych Po-

UPA. Wtedy też został zamordowa-

Przyjechałam, żeby zapalić świeczki

ziemi bez Polaków. – Nazywamy ją

zaniedbany. Nawet nie ma tam już

laków. „Zamiast dążenia do niepod-

ny urodzony w Woli Ostrowieckiej

w intencji osób, które zginęły we wsi

Matką Bożą Ostrowiecką – mówi dr

tablicy pamiątkowej, z ujawniającym

ległości po trupach, wybrali nakaz

chrystusowiec, br. Józef Harmata.

Zagaje. Jest tu taka symboliczna

Leon Popek. – Wita nas i patrzy w

to wydarzenie tekstem. W modlitwie

miłości bliźniego” – podkreślił pol-

Należał do harcerstwa, a po śmier-

mogiła rodziny Ziemiańskich. Opo-

kierunku Polski.

na polskim cmentarzu, wspominamy

ski badacz. Zaznaczył, że postulat

ci ojca w 1935 r. wstąpił do Towa-

wiada ona o tragedii kolejnej polskiej

Przez niewielki las, przechodzi-

o ks. Bolesławie Szawłowskim. W

upamiętnienia często anonimowych,

rzystwa Chrystusowego dla Polonii

rodziny kresowej – Znałam tragedię

my na stary polski cmentarz, gdzie

niedzielę, 11 lipca 1943 roku, UPA

„sprawiedliwych” Ukraińców i cho-

Zagranicznej. Po wybuchu wojny

swej rodziny – mówi pani Małgorza-

widać ślady powycinanych drzew

zorganizowała napad na zgroma-

ciaż w ten sposób wyrażenia im

niemiecko-polskiej w 1939 r. młody

ta. – Wiedziałam, że brat dziadka

oraz stare i nowe krzyże na odno-

dzonych w kościele mieszkańców

wdzięczności za ocalenie, od daw-

zakonnik powrócił w rodzinne strony

zginął tylko dlatego, że skierowano

wionych mogiłach. Wcześniej poin-

tego miasteczka. Ks. Szawłowski,

na zgłaszali uratowani, jak i inni

i pomagał w pracach parafialnych

go tu do pracy. Wiemy, że kontakty

formowany przez biskupa łuckiego

ostrzeżony po rannej mszy o godzi-

żyjący uczestnicy wydarzeń. Dla

w Ostrówkach.

z ludnością miejscową miał bardzo

Marcjana Trofimiaka, czeka tam

nie dziewiątej, polecił ministrantom

uratowanych było jasne, że obok

– Zabijano strzałem, a dobijano

dobre. Choć Zagaje były polską

na nas o. Polikarp Strzełkowski,

uprzedzić parafian o napadzie, ma-

utrwalenia pamięci o pomordowa-

siekierami, na co wskazują poroz-

wsią, do szkoły przychodziły dzieci

bernardyn z Kowla. Na ten cmen-

jącym nastąpić podczas sumy o go-

nych, odtworzenia okoliczności ich

bijane czaszki ekshumowanych –

też z innych miejscowości, również

tarz zostały przeniesione szczątki

dzinie jedenastej. Wielu nie uwierzy-

śmierci i ewentualnego wskazania

stwierdza dr Popek. Potwierdza ten

Ukraińcy. Pamięć o tym zachowano,

ekshumowanych osób. W celu upo-

ło. Około 200 osób, głównie kobiety

sprawców, należy uwiecznić heroicz-