19

Kurier Galicyjski * 30 lipca – 16 sierpnia 2010

ny gest ratujących. – O niosących po-

w rodzinnej miejscowości, uczyła

heroizm Ukraińców” – opowiedział

Jana Pawła II do Ojczyzny Do gro-

tynuować przerwane niegdyś Msze.

moc osobach, wiemy o wiele mniej,

się natomiast w internacie sióstr nie-

„Kurierowi” Andrzej Madej, prezes

na współorganizatorów tego biegu

Podkreślił on również, że obowiązkiem

niż o ofiarach, świadkach czy nawet

pokalanek w Jazłowcu. Krzywdy pol-

zarządu Stowarzyszenia im. Miro-

należą m.in. mieszkańcy gmin

wiernych jest utrwalenie i przekazanie

sprawcach zbrodni – napisał Romu-

sko-ukraińskie w naszym domu były

sława Dzielskiego w Krakowie.

na polsko-ukraińskim pograniczu i

kolejnym pokoleniom pamięci o tych

ald Niedzielko. – Często właściwi bo-

dość głęboko rozważane. Mama

Mówi się na razie o 1000 róż,

uznaliśmy, że trzeba podziękować

dramatycznych wydarzeniach jako

haterowie pozostają bezimienni. Są

pozostawiła nam głęboką potrzebę

od Bieszczadów do Włodawy. An-

Ukraińcom – sprawiedliwym i

przestrogę. – Zawsze powtarzamy:

to przede wszystkim „cywilni” Ukraiń-

omówienia i uczczenia tej trudnej

drzej Madej już prowadzi na temat

mężnym bohaterom, którzy prze-

nie chcemy wywoływać ducha niena-

cy – pomoc z ich strony w stosunku

pamięci. Za główne motto, charak-

tego pomysłu rozmowy z partnerami

ciwstawili się ludobójstwu Polaków

wiści” – powiedział biskup w obydwu

do ludności polskiej odnotowałem

teryzujące Aleję Róż Solidarności,

z gmin nadbużańskich. Pierwszą

na Kresach Wschodnich. Postano-

językach, po polsku i po ukraińsku –

w ponad pięciuset miejscowościach

chcemy przyjąć słowa Jana Pawła

życzliwą odpowiedź dostał z miejsco-

wiliśmy podziękować poprzez posa-

To nie jest naszym celem. Chcemy,

(spośród kilku tysięcy, w których gi-

II, skierowane do młodzieży w 2001

wości Horodło. Właśnie z tej miej-

dzenie dla każdego z nich imiennych

żeby rany się zagoiły, żeby ludzie

nęli Polacy).

r., we Lwowie: „wolność wymaga

scowości rozpocznie się sadzenie

Róż Solidarności. Możemy to zrobić

podali sobie ręce. Może to nastąpić

Romuald Niedzielko wyjaśnił też,

mocnych sumień”. Papieżowi cho-

Róż Solidarności. Akcję tę planuje

dzięki pracy archiwalnej, wydanej

jedynie w prawdzie. Bez tego, żadne

dlaczego używa on w tym wypadku

dziło nie o wolność w kontekście

się rozpocząć 25 września. Nie jest

w 2006 r. przez Instytut Pamięci

pojednanie nie jest możliwe. Prawdy

określenia „sprawiedliwi”. – W swoim

napięć między narodami, tylko w

to jednak takie łatwe. Już odbyły się

Narodowej. Zestawione są w niej

nie trzeba się bać, choćby nie wiem

specyficznym znaczeniu, słowo to

kontekście konsumpcjonizmu i złej

rozmowy z wójtami, burmistrzami,

nazwiska około tysiąca osób naro-

jak była gorzka czy bolesna”.

funkcjonuje w świadomości społecz-

definicji wolności, które grożą wolnej

dyrektorami szkół i różnymi organi-

dowości ukraińskiej, którzy podjęli

Ordynariusz łucki zwrócił się do

nej od połowy XX w., kiedy to jerozo-

liberalnej Europie. Wydaje się nam,

zacjami. A. Madej liczył na pomoc śp.

się szlachetnego, choć jak ryzykow-

zgromadzonych w katedrze z we-

limski Yad Vashem zaczął przyzna-

że słowa te są tak uniwersalne, że

Marszałka Płażyńskiego, rozmawiał

nego zadania ratowania Polaków,

zwaniem: „Niech to miejsce stanie

wać odznaczenie i honorowy tytuł

się sanktuarium pamięci i miłości,

Sprawiedliwego Wśród Narodów

przepojonej miłością pamięci chrze-

Świata. Otrzymują go nie-Żydzi,

ścijańskiej. Boża miłość zwycięża

którzy w czasach II wojny świato-

wszystkie bóle!”

wej, z narażeniem życia swojego i

Po zakończeniu sumy w katedrze

swoich rodzin, ratowali Żydów od

łuckiej, dr hab. Włodzimierz Osadczy,

zagłady (wśród 21 tys. „sprawie-

dyrektor Centrum UCRAINICUM KUL

dliwych”, znalazło się blisko 6 tys.

oraz Instytutu Badań Kościelnych w

Polaków i 2 tys. Ukraińców). „Spra-

Łucku, powiedział „Kurierowi”, że losy

wiedliwi” Ukraińcy, to osoby ratujące

25 kapłanów, którzy zginęli na swoich

„obcych”, których „swoi” uznali za

placówkach duszpasterskich, przy oł-

wrogów i skazali na śmierć, bądź

tarzach stały się dla historyków z Pol-

poddali prześladowaniom. Według

ski i Ukrainy punktem wyjścia dla ba-

Romualda Niedzielki, dzięki aktom

dań rzezi wołyńskiej, kiedy to, zgodnie

solidarności i miłosierdzia, ocalały

ze zbrodniczym planem ideologów

Amelia Mamczar

zarówno pojedyncze osoby, jak i całe

wsie (łącznie ponad 2,5 tys. osób).

Ponad 1,3 tys. Ukraińców udzieliło

Polakom pomocy o różnym zakresie.

– Kilkuset z nich, wykonawcy „akcji an-

typolskiej” ukarali śmiercią, ponieważ

niemal wszystkie przejawy życzliwej

postawy Ukraińców wobec Polaków,

stanowiły z punktu widzenia polityki

OUN-UPA, akty kolaboracji z wro-

giem i zdradę ideałów narodowych,

co pociągało za sobą bezlitosną

zemstę – zaznaczył Romuald Nie-

dzielko. Oto kilka przykładów: Ukra-

iniec o imieniu Płaton, ze wsi Sta-

sina (pow. włodzimierski), znalazł

w stosie trupów rocznego Mariana

Drożdżowskeigo i uratował go. W

powiecie kostopolskim, uratowano

pasują nie tylko do przyszłości, ale

życie Mieczysławowi Stojewskiemu

nacjonalistycznych, zostało zaata-

i do przeszłości. Ze względu na to,

i jego synowi Edwardowi, których

kowanych jednocześnie ponad sto

chcemy wprowadzić je do tablic na

przechowywano w chłopskiej stodole

polskich placówek duszpasterskich.

Alejach Róż Solidarności. „Kurier

aż do wkroczenia Armii Czerwonej.

„Stąd też najpierw zwróciliśmy uwa-

Galicyjski” jest patronem medialnym

W Kamionce k. Kostopola, w lipcu i

gę na ich losy i sylwetki. Zresztą na-

tej akcji i zachęca czytelników do

sierpniu 1943 r. upowcy zamordowali

wet i z badawczego punktu widze-

zbierania świadectw o Sprawiedli-

około dwudziestu Polaków. Miejscowi

nia, w sytuacji kiedy historycy nie

wych Ukraińcach.

Ukraińcy – Aleksander, Makary i Pro-

potrafią podać dokładnej liczby ofiar

kop Majstrukowie – przyczynili się

świeckich – od 60 tys. czy 100 tys.,

do uratowania wielu polskich miesz-

do 200 tys. a nawet pół miliona – ła-

Dokończenie

kańców polskiej kolonii, ostrzegając

twiej zająć się ich losami” – zazna-

przerwanych mszy św.

Dwa razy do roku – 1 listopa-

ich o niebezpieczeństwie i udziela-

czył dr hab. Włodzimierz Osadczy.

da i 11 lipca, w głównej wołyńskiej

jąc pomocy. Ukraińcy z Pohorełów-

Świadkiem tragicznych wydarzeń

świątyni katolickiej, duchowieństwo

ki – Szramko i Hryćko Panasowie

1943 roku na Wołyniu, była Amelia

sprawuje nabożeństwa w czarnych

– odwozili furmanką uciekających

Mamczar, która przyjechała z Polski.

w łuckiej katedrze została odprawiona msza św.

przedwojennych ornatach. W łuckiej

Polaków, za co zostali powieszeni

– Miałam okazję trzy razy uniknąć

katedrze św. Piotra i Pawła znów

przez upowców w stodole. Podobny

często przyłacając go życiem. Było

z Prezesem „Wspólnoty Polskiej”,

śmierci, bo przeżyłam pacyfikację

urządzono symboliczny cmentarz,

los spotkał Ukraińca Nieczypora, z

tych osób oczywiście więcej. Mate-

ale te rozmowy zostały niestety

w Pędykach, w Ludwikówce i 9 mie-

gdyż na wielu mogiłach ofiar tragedii

Kamionki, który ostrzegł przed ma-

riały, zebrane przez IPN, są efektem

przerwane. W innych miejscach są

sięcy spędziłam w obozie w Majdan-

wołyńskiej do dziś nie stoją krzyże.

sakrą kilka polskich rodzin. Został za

m.in. pracy państwa Siemaszków

mu życzliwi. Między innymi, prezes

ku – powiedziała „Kurierowi – Miałam

Przed ołtarzem głównym i w innych

to zamordowany wraz z pięciooso-

oraz innych działaczy społecznych,

uzyskał poparcie w gminie Mircze,

szczęście i Bogu za nie dziękuję. Na

częściach świątyni ustawiono 67

bową rodziną...

którzy w ciągu ostatnich lat prowa-

na ziemi hrubieszowskiej. Jest to

Kresach jestem już po raz czwarty, a

krzyży, na znak kolejnej rocznicy

Na wspomnianej konferencji w

dzili związaną z tą sprawą doku-

gmina doświadczona tragediami w

w katedrze po raz trzeci. Byliśmy w

ludobójstwa. Tym razem przedsta-

Lublinie, po raz pierwszy publicz-

mentację. To, że IPN podbił pieczę-

relacjach polsko-ukraińskich. Miej-

cumańskim lesie jak spalono Pędyki,

wiono też przywiezioną z Lublina

nie podjęto decyzję upamiętnienia

cią państwową tę pracę archiwalną,

my więc nadzieje, że Mircze będzie

Niemcy zabrali nas do samochodów

wystawę: „Niedokończone Msze wo-

bohaterstwa Ukraińców, którzy ra-

jest pewnym fundamentem do kolej-

drugą gminą. Inne zgłoszenia zosta-

i przywieźli do katedry w Łucku. W

łyńskie”. Przed rozpoczęciem liturgii,

towali Polaków na Wołyniu i innych

nych kroków. Jest to fundament do

ną rozpatrzone w przyszłym roku”.

katedrze była słoma i bardzo dużo lu-

biskup Marcjan Trofimiak przekazał

terenach pogranicza ukraińsko-pol-

tego, by dokonać podziękowania

Andrzej Madej mówi o sobie, że

dzi. Miałam wtedy sześć lat i bardzo

wiernym zapalone znicze, które usta-

skiego. „Tak się składa, że te 22

już nie tylko w wymiarze indywidu-

z zawodu jest ekonomistą, makle-

dobrze to pamiętam. Chciałabym, aby

wiono przed każdą sylwetką zamor-

miejscowości są związane z corocz-

alnej relacji rodzinnej pamięci, lecz

rem papierów wartościowych. Przy-

ta pamięć trwała i żeby przekazano

dowanego kapłana czy zakonnicy.

nym biegiem pamięci Jana Pawła

w wymiarze pamięci ogólnonaro-

znaje, że historia jest jego pasją,

młodym pokoleniom prawdę. Należy

Nawiązując do hasła wystawy,

II. W końcu maja lub na początku

dowej. Tak właśnie powstała idea

którą zaszczepiła mu matka. „Moja

przebaczyć, podać sobie ręce, ale

biskup Marcjan Trofimiak w słowie

czerwca każdego roku, odbywa się

stworzenia na granicy polsko-ukra-

mama – Stefania Horodyska – po-

pamięć powinna trwać. Nas nie bę-

do wiernych zaznaczył, że Kościół

„Kwietny bieg” wokół Polski, który

ińskiej wspomnianych 22 punktów,

chodzi znad Zbrucza. Wybuch woj-

dzie, a pokolenia niech pamiętają.

na Wołyniu pragnie w tym dniu kon-

upamiętnia pierwszą pielgrzymkę

w których będziemy przypominać

ny nie pozwolił jej ukończyć szkoły

kG