opowiadanie

22

30 lipca – 16 sierpnia 2010 * Kurier Galicyjski

okno z Widokiem na LW W

ce kolei żelaznej,a we Lwowie jest

TADEUSZ ZUBIŃSKI

najpiękniejszy taki w całej Europie.

- Musisz wiedzieć kochanieńki,

Okna w Przemyślu, wczesne lata

że mój tata miał prawdziwą maryna-

70. zeszłego stulecia. Było minęło,

reczkę z wężowej skóry. On sam ma-

jednak pozostało i trwa, spod serca

rynarki z wężowej skóry nie posiadał,

dopomina się o pamięć. Wujenka

w zamian miał oczy takie ciemne, jak

– Lwowianka, taka malutka, taka

atramentowa rzeka lub jak tusz firmy

kruchutka, jak cacuszko z porcela-

Pelican pierwszego gatunku, który tak

ny, taka tkliwa wujenka ze Lwowa,

łatwo nie schodzi i takie głębokie, że

przebywająca na wygnaniu, w Prze-

można było się w nich utopić, zupełnie,

myślu, na Zasaniu. Dla lwowianki

jak piękna i fertyczna Żydóweczka,

Przemyśl – to despekt na honorze

taka rajcowna z biglem i pieprzykiem.

i przecież istna Kamczatka, z tą różni-

Kobiety leciały na te oczy, na łobu-

cą, że w tą cywilizowaną stronę. Ona,

zerski wdzięk i klasę i ten śpiewny

kucharka znakomita, sentymentalna

lwowski akcent. Człowiek trunkowy,

i wdzięczna krucha figurka spod

stąd policzki gorzały, jak u prałata pa-

znaku anglezów, fraków, falbanek,

pieskiego, malinowe lub, jak dziecko

bonżurek i tużurków z zeszłego świata.

bogatego ogrodnika, liczące sobie

Szurała halkami i spódnicami w poko-

lat 50 i jeszcze kilka – tylko czeskie

ju bardziej dużym niż średnim, w kącie

piwo i muzyka cię wzmocni. – Co

stała donica z kwiatami, osobno

on taki nerwowy, musi lepiej dbać

matki. Zbyszek Kostyłło, lwowskie

Rozmowy, dysputy, urocze dywa-

ponoć zatrzymało się przy końcu

w małej beczułce rosło drzewko z

o przyrodzenie, bo mu się macica

dziecko, z Łyczakowa, jak trzeba

gacje następowały, jedne pobudzały

ostatniego rowka z walcem „Am

dużymi jak parasol liśćmi. Przysia-

niebezpiecznie obniży – doradzał

ochrzczony u świętego Antoniego.

do następnym. Najchętniej toczone o

schönen blauen Donau”. Wujostwo

dała na poduszkach pokrytych czer-

i dworował sobie jednocześnie.

Muzyk, taki arcypolski, jak postać z

Pogoni Lwów, wtedy nie było już takie-

coś tam sobie wspominało, gdy

wono-czarną poszewką, leżących

Tak na serio i na poważnie, lubił

komedii Fredry, idealnie pasujący do

go klubu, a przecież był taki wspaniały,

ponoć wujenka umilkła nagle, wzrok

swobodnie na sofie. Gdy na wuja

powtarzać za Marszałkiem: kto nie

ról galicyjsko-wodewilowych, ponoć

taki wyjątkowy: rok założenia 1904,

jej zawisł w przestrzeni, wuj nachylił

się dąsała, chętnie rezonowała z

szanuje przeszłości, ten nie jest

w młodości w teatrach lwowskich

powstał dzięki Ludwice i Ludwiko-

się machinalnie, jakby chciał ją objąć,

papugą. Ptak wysuwał chytrze łebek,

godzien teraźniejszości. Grał na

statystował. Niespełniony kontu-

wi małżeństwu Kuchar – znaczne

przytulić, wziąć w ramiona.

aby nas obejrzeć, czasem wydawał

wszystkim na czym się dało, co wpa-

szowy aktor, znakomicie by wyrażał

wsparcie finansowe. Inny akuszer

Lecz wujenka osunęła się naj-

się zielono-żółto-pomarańczową

dało do ręki: grzebień, gitara, organy,

sarmackie cechy: gwałtowność,

klubu Edmund Cener, ten który pod

pierw na fotel, z fotelu na dywan,

rozkrzyczaną myszą.

saks, pikulina, skrzypce, tamburyn –

zmienność nastroju, a w końcu

koniec XIX wieku przywiózł do Lwowa

oczy miała wciąż otwarte, zbladła.

Do biegu zrywała się jak sroczka

proszę bardzo. Geniusz kompletny,

dobrotliwość i ciepło. Rubaszny, ow-

z Anglii piłkę, przetłumaczył reguły

Wuj przeniósł wujenkę na otomanę,

z furkotem, do kuchni, gdy wzywało

a przecież samouk, wyposażony w

szem bywał, mawiali o nim: elegant

gry i wytyczył boisko. Pogoń – Lwów

szybko posłano po doktora, prak-

melodyjne syczenie zadowolonego

absolutny słuch muzyczny. Słuch

z morskiej pianki, tajoj. Ale nigdy

to była europejska marka, w okresie

tycznie w drzwi naprzeciw. Badanie

samowara. Samowar ruski, jeszcze

muzyczny dar Boży, z domu wyniósł

wulgarny. Znakomicie te sprawy

II RP cztery razy została mistrzem

nie zabrało nawet minuty, diagnoza

z roku 1914, przyniósł go jeden

skromność, bo gdy go komplemen-

owijał w bawełnę – jak mówiono

Polski. Gdy do Lwowa przyjechał

– zejście śmiertelne.

taki oficer rosyjski. Przydzielili go

towano – Panie Zbyszko, ależ ma

we Lwowie. Rezoner i gawędziarz,

AC Milan „pogoniarze” w niebieskich

Potem lekarz zachowywał się

z rosyjskiej komendantury mia-

pan talent, ależ pan pięknie gra!

tokował namiętnie i ze swadą zgoła

spodenkach i pasiastych: czerwono-

dziwnie, zajrzał do szklanki i zapytał

sta, za rosyjskiej okupacji Lwowa

On się obruszał dobrodusznie – Ja,

imć pana Zagłoby tym jedynym

niebieskich – wertykalnie z herbem

otwarcie: czy zmarła jadła coś ostat-

na kwaterę. Pięknie opowiadał o

gram, co wy ludzie, ja gram, co wy

niepowtarzalnym bas-barytonem,

Lwowa i datą 1904 na koszulkach,

nio, albo coś piła ostatnio? Ostatnio

Sankt Petersburgu, jeszcze piękniej

ludzie bałakacie, ja ledwo rzępole.

dla którego Pan Bóg nie przewidział

wbili mu pięć goli. Wujenka wyliczała

to znaczy chwilę przed swym nagłym

śpiewał cygańskie romanse, po

Mój tato to on grał, to był artysta, on

dublury.

podług starszeństwa imiona sześciu

zgonem?

francusku konwersował, ogólnie

grał w wiedeńskim szramlu. Oczywi-

Sybaryta, naturalnie na skalę

słynnych piłkarzy Pogoni, braci Ku-

Wuj Julian, za sanacyjnych

kulturalny człowiek. Przyzwyczaiła

ście musiał objaśniać czym był ów

i możliwość owych podłych czasów

charów: Tadeusz, Karol, Władysław,

czasów, jak się mawiało – kanar, bo

się famuła, oczywiście do samowara,

szraml. To była tradycyjna kapela

smuty, zaplanowanych niedoborów

Wacław, Mieczysław, Zbigniew. Brat

służył w żandarmerii wojskowej, na-

a nie rosyjskiego oficera. Filiżanki

podmiejskich winiarni cesarskiego

i geseowskiego zaopatrzenia. Nie był

wujenki, Jędruś podawał im piłki. W

wet szarża najbardziej obciążająca

już ganz austriackie, nawet po wie-

Wiednia, a jej nazwa wywodzi się

chytry na ten grosz. Wady i przywary

zimę 1940 brat wujenki zginął w Kar-

kartotekę: sierżant. Jeszcze gorzej,

deńsku z szykiem nadąsane, takie

od założycieli tego typu zespołów:

miał urocze. Odrobinę plotkarz i chi-

patach, jako biały kurier, piętnaście

podczas wojny walczył na Zachodzie

sinoniebieskie gołąbki, prychające

Johanna i Josefa Schrammlów.

meryczny, to on bywał.

lat mu było, nie ma gdzie mu świeczki

i pozostał tam, pracował w fabryce

wrzątkiem. Kto jeszcze wygnańcem

Po kieliszeczku, jednym, drugim,

Kąsał, prychał i pieklił się na

zapalić.

czekolady, nawet względnie się

ze Lwowa?

a najlepiej po trzecim płyty gramofo-

niechlujną polszczyznę. Miał prawo

On w Świętokrzyskim nosił się,

dobrze miewał na londyńskim bruku.

Aha, ta lampa, owinięta po bab-

nowe lubił sobie puszczać, szczegól-

i obowiązek, on wyszamerowany

mało powiedzieć, że się ubierał z

Powrócił do kraju późno, bardzo

cinemu w mleczny abażur. Abażur

nie tę: Bella, bella donna – śpiewał

w tą swą bajeczną lwowskość,

elegancją zgoła reakcyjną – Panie

późno, bo dopiero w 1956 roku.

zaś sam w sobie cacko, karbowany

cudny duet, ale jak śpiewał? Bosko

obdarzony wdziękiem i staromodną

Zbyszku, z jakiej sztuki zwędził pan ten

Gdzie się w kraju zaczepił?

niby spódniczka baletniczki, dający

i jaki duet! Janusz Gniatkowski, wia-

dżentelmenerią, która nakazywała

kostium? – pytano złośliwie. Zawsze

Praca magazyniera w przemyskiej

intymny, nieomal wiśniowy poblask,

domo ze Lwowa, i Jan Danek, ten był

całować kobiety w rękę i wstawać

krawat i kapelusz, bo w jego Lwowie

wytworni win. Krótko pracował, po-

gdyż w swej istocie ciemnoczerwony,

chyba przypadkiem, jest ze Śląska.

z fotela, kiedy te podchodzą, nawet

nawet bezrobotni chodzili w kapelu-

tem przyszła renta. Odstawiony na

taki soczysty i zmysłowy, z jedwabiu,

Wiadomo, że nie wszystko na tym

jeśli miały czternaście latek. Z wdzię-

szach. On się elegancją wypiętrzał, no

boczny tor, drzemał w fotelu, twarzą

taki styl staroangielski, jaki ogląda się

świecie udało się Panu Bogu. Prze-

kiem obsadzał swą osobą ławeczki,

bo zakładał getry, takie ochraniacze na

do słońca, notorycznie wstawiony, al-

na łamach „The Illustrated London

cież jakby wszyscy najlepsi mieli się

banalne krzesła i przypadkowe

kostki, filcowe, białe albo pastelowe, to

koholizował się okrutnie i regularnie,

News”. Być może jeszcze popiel-

urodzić w Lwowie, to Lwów stał by

fotele, zawsze tak samo brawuro,

zależało od tonacji i wzorku krawata,

tanim winem, na ponuro.

niczka z brązową nimfą, ta stała jak

się, nie daj Boże, tylko Warszawą.

jak baron z operetki wiedeńskiej.

zapinane na guziczki z perłowej masy,

Gdy bywał w miarę trzeźwy, w let-

zawsze na stoliczku, bez najmniej-

Wspominał, rozmarzał się – I zapa-

Na autobusowym przystanku i z

na kostki, zimą fantastycznie grzały

nie popołudnie wuj siadywał z książką

szego śladu popiołu, ale przecież

miętaj na bank, że zawsze w niedzielę o

gracją kiwał nogami, jakby je mył

oraz na uroczyste okazje uwierał szyję

na balkonie, i zaśmiewając się gorzko,

w tym domu się sporo paliło.

21, od roku 1932 ze Lwowa nadawana

w potoku, albo czubkiem lakierki

sztywnym kołnierzykiem. Na juble, na

jędrnie dodając własny komentarz,

Wujenka posiadała lwowski gra-

była audycja Wesołej Lwowskiej Fali,

w piasku szukał zagrzebanej ryby.

wesela, na południowe okazje wkła-

czytał na głos, w powietrze Przemyśla,

mofon, his Masters voice – szlachetną

z ulubieńcami całej Polski, szczerymi

Podśpiewywał – Ich hab. mein Herz

dał stosowne: oczywiście – ubranie

twarzą zwrócony w kierunku Lwowa

staroć, jeszcze z lat 20. Z pokoju do

batiarami: Szczepko – to, ten wyż-

in Heidelberg verloren.

trzyczęściowe; marynarka, kamizelka

„C.K. Dezerterów” Kazimierza Sejdy,

pokoju, amfilada na korytarz i do

szy, burczący i Tońko – ten niższy,

- Panie Zbyszku, jak można

i spodnie w kancik. Aha, jeszcze do-

wydanie jedyne z roku 1937.

kuchni przedzierało się jego stękanie,

popiskujący.

takie hitlerowskie piosenki publicznie

bierał laseczkę, legendę – oryginalną

- Kruca fuks, lepsze to nasze

towarzyszące melodiom walców, tang,

Zbierał się w sobie, rósł, mocy

propagować – oburzali się patrio-

bambusową malagę. Komplet: prezen-

od tego czeskiego Szwejka, ale kto

fokstrotów, i łagodny, jakby się skar-

przybierał, gdy koloryzował ale z

ci-ignoranci. On ripostował – kruca

cja, akcent, szelmowskie uśmieszki,

teraz o tym pamięta, oni nie wznowią

żący kwik korby podczas nakręcania.

jaką swadą! – Wiesz, ty synku, że ja

fuks, kochanieńki, jakie one hitle-

wezwanie i prowokacja, tęczowe

tej książki, bo postponuje mundur

Rozchodził się charakterystyczny

osobiście wódkę od Baczewskiego

rowskie, wcale nie hitlerowskie, ale

widmo panoramiczne i kolorowy ptak

wojskowy i może się brzydko sko-

i porywający głos dwumetrowego

pijałem z panem Wiktorem Budzyń-

burszowskie, trzeba ci mądrej książki

z baśni i wodewilu.

jarzyć, a poza tym dlaczego mają

Pierrota – Aleksandra Wertyńskiego

skim, w restauracji hotelu George a

poczytać.

Kto on, ten który spadł z księży-

wzbudzać resentymenty wobec C.K.

pośród miękkich trzasków i skrzy-

– jego atramentowe oczy powlekała

Patriota Lwowa, twierdził, że

cowego Lwowa?

Monarchii – i zaplatał ręce na karku,

pień czarnych płyt. Gramofon stał

serdeczna mgła, lwowska mgła.

Europa się kończy tam, gdzie są

Kuzyn, tym razem przyszywany,

tym sposobem wprowadzając bujany

na mahoniowym stoliku w saloniku,

ostatnie empirowe austriackie dwor-

a dokładniej wżeniony w rodzinę

fotel w melancholijne huśtanie.

ramię z igłą w chwili śmierci ciotki

kG