rozmowy kuriera

18

17 – 30 sierpnia 2010 * Kurier Galicyjski

proFesor WacŁaW szybaLski –

skojęzyczną. Nazywana była matką

z  profesorem WaCŁa-

polskich politechnik, gdyż naukowcy

WeM  SZYBaLSKiM – pol-

pochodzący z niej – po wysiedleniu

skim naukowcem, biotech-

ze Lwowa w 1945 roku – tworzyli od

nologiem i genetykiem, pro-

podstaw wyższe szkoły techniczne w

fesorem onkologii Uniwersy-

odrodzonej Polsce.

tetu Stanowego Wisconsin w

Na wysokim poziomie stało

Madison (w stanie Wisconsin,

szkolnictwo średnie, wśród nich zaś

USa)rozmawiająSTaNiSŁaW

szczególną pozycje zajmowało moje

KoSieDoWSKi i Maria Ba-

VIII Gimnazjum, którego kadra pro-

SZa podczas jego kolejnego

fesorska składała się także z wykła-

pobytu we Lwowie, w ramach

dowców uniwersyteckich.

udziału w międzynarodowej

Przy tym wszystkim, Lwów był

konferencji naukowej. Mimo

miastem radosnym, eleganckim, za-

89 lat, prof. Szybalski nadal

dbanym. Gdy Ojciec zaplanował w

pracuje naukowo i podróżuje

latach 30. przeprowadzkę rodziny do

po świecie.

Warszawy, gorąco zaprotestowali-

śmy, bo Lwów był wobec Warszawy

- Proszę opowiedzieć o at-

Wacek Szybalski – kierownik

jak niebo i ziemia. Nie chcieliśmy

mosferze domu rodzinnego,

grupy hodowlanej

mieszkać nigdzie indziej niż w naszym

która panowała w czasach

Wacław Szybalski w 1931 roku (10 lat, koniec szkoły po-

ukochanym i radosnym Lwowie.

polskiego Lwowa.

wszechnej) wraz z rodzicami i młodszym bratem Stasiem (ur.

- Urodziłem się w 1921 roku w ro-

Moją pierwszą nauką była nauka

Za każdym razem Lwów odbie-

w 1927 roku)

dzinnej kamienicy przy ul. św. Marka

mego dziadka. Był on bankowcem,

ram jakoś inaczej. Poszedłem do

2, naprzeciwko Wydziału Lasowego

ale w jego domu, przy ulicy Długosza

„Georgea” wczoraj. Nie można było

Politechniki Lwowskiej, który mieści

19, była duża biblioteka z przesuwa-

wejść przez główne drzwi. Powie-

się tam do dnia dzisiejszego. Tam

nymi schodkami, dającymi dostęp

dziano mi jednak, że go odbudowują

spędziłem beztroskie dzieciństwo,

do wyżej położonych półek. Lubiłem

i będzie piękny.

lata szkolne i studenckie, stamtąd

się po nich wdrapywać. Dziadek bar-

Odwiedziłem miejsca znane z mło-

opuszczałem mój ukochany Lwów,

dzo starał się o moją edukację. Gdy

dości: rejon ulic przy starym Uniwersyte-

gdy miałem zaledwie 23 lata. Stało

zapytałem o coś na temat zegarka,

cie, gdzie mieszkała moja rodzina: ul.

się to w maju 1944 roku, tuż przed

dziadek zaprosił na tydzień zegarmi-

św. Marka, Jana Długosza, Zyblikiewi-

drugą okupacją Lwowa przez Armię

strza, który zamieszkał na ten czas w

cza, parafialny kościół św. Mikołaja (ul.

Sowiecką. Reszta rodziny w obliczu

jego mieszkaniu. Do biblioteki przy-

św. Mikołaja 2), stary uniwersytet (ul.

zbliżającego się zagrożenia sowiec-

niósł cały warsztat zegarmistrzow-

św. Mikołaja 4), gdzie podczas wojny

kimi represjami (w czasie pierwszej

ski. Pokazywał mi jak się naprawia

pracowałem w Instytucie Badań nad

okupacji sowieckiej do paszportów

zegarki. Dziadek zaprosił do domu

Tyfusem Plamistym i Wirusami prof.

wbito nam paragraf 11, nakazujący

także stolarza ze swoim warszta-

Rudolfa Weigla, ogród botaniczny Uni-

opuszczenie Lwowa i zakaz osiedle-

tem. Stolarz zrobił dla mnie maleńki

wersytetu, gdzie w czasie przerw w

nia się w promieniu 100 km od tzw.

warsztacik stolarski. Oprócz tego

pracy prof. Weigl uczył mnie strzelać z

miast „strategicznych”, do których

dziadek codziennie przynosił mi jakiś

łuku do ogromnej słomianej tarczy, Po-

należał też Lwów) wyjechała trochę

prezent. Byłem bardzo rozpieszcza-

litechnikę, gdzie studiowałem, gmach

wcześniej, chyba w marcu. Ja zosta-

ny przez dziadka, dla którego byłem

wydziału chemii, do którego miałem

łem sam, z naszą kucharką – mia-

pierwszym i jedynym wnukiem. Ale

swój klucz, dzięki któremu mogłem

łem jedzenie i „opierunek”. Chciałem

te prezenty były zawsze edukacyjne.

tam wchodzić i pracować naukowo,

ukończyć studia na Politechnice, któ-

Dziadek zmarł, kiedy miałem sześć

ulicę Dwernickiego i moje ukochane

re rozpocząłem w 1939 roku na pol-

lat. Ale pamiętam każdy dzień z nim

VIII Gimnazjum im. Kazimierza Wiel-

skiej Politechnice, a kontynuowałem

spędzony, pamiętam jak wyglądał.

kiego oraz „Żelazko” – park i pływal-

podczas okupacji sowieckiej i nie-

Jego portret jest ciągle ze mną, mam

nię na Żelaznej Wodzie, park Stryjski,

mieckiej Lwowa, gdy Politechnika bez

go teraz w moim domu.

cmentarz Łyczakowski z rodzinnym

zmiany programu nauczania, kadry

W wieku sześciu lat poszedłem do

grobowcem Trzywdar Rakowskich,

wykładowców i lokalizacji dwukrotnie

Szkoły Powszechnej. Najpierw była

gdzie pochowany jest mój ukochany

zmieniała swoją nazwę: na Lwowski

to dosyć znana Szkoła Mieczysława

Dziadek i prababka Wincenta Rakow-

Instytut Politechniczny i Technische

Kistryna, przy ul. św. Mikołaja. Ale ta

ska oraz nasza ukochana kucharka

Fachkurse Lemberg.

szkoła mi się bardzo nie podobała.

Hania Stojanowska, a także wiele in-

Wacław Szybalski (od prawej) z mamą i Stasiem, rok 1939

Mój dom był w czasach przed-

Mnie bardzo interesowała chemia,

nych bliskich sercu miejsc.

wojennych oazą spokoju, elegancji

a oni tylko mówili o poezji. A oprócz

- Jaki był ten Lwów Pana

i dobrobytu. Był także domem otwar-

tego źle pachniały ubikacje. Prosiłem

Atmosfera mojego rodzinnego

ca), ludźmi kultury. Moje wychowanie

młodości, kiedy zdobywał

tym, gdzie często przyjmowano go-

rodziców, żeby mnie przenieśli. Ro-

domu jest przedstawiona w obszer-

w latach dzieciństwa obejmowało więc

Pan podstawy nauki?

ści, urządzano spotkania i zabawy.

dzice przenieśli mnie do szkoły św.

Lwów był miastem europejskim,

nych i szczegółowych wspomnieniach

także naukę języków obcych, tańców

Oprócz Rodziców: Michaliny z Ra-

Józefa, która była prowadzona przez

światowym, w pełnym tego słowa zna-

mego brata Stanisława, dostępnych

towarzyskich, gry na fortepianie (na

kowskich i Stefana oraz nas, dzieci:

Braci Szkolnych. Szkoła się mieści-

czeniu. Ranga Lwowa jako ośrodka

na stronie internetowej http://lwow.

lekcje fortepianu u Florentyny Listow-

mnie i młodszego o 6 lat brata Sta-

ła niedaleko kościoła św. Mikołaja.

naukowego była w Polsce i świecie

skiej uczęszczałem wraz ze Stanisła-

eu/szybalski/stanislaw/wspo-

sia, mieszkali z nami także: kucharka

Kościół św. Mikołaja był parafialnym

bardzo wysoka. Działało tu szereg

mnienia.html oraz http://home.

wem Skrowaczewskim, słynnym dyry-

Hania Stojanowska, która była osobą

kościołem mojej rodziny. Rodzice tam

znanych w świecie szkół naukowych:

gentem). Bardzo silne były też w wy-

comcast.net/~julsta/

oddaną nam całkowicie i bardzo nam

brali ślub, tam byłem ochrzczony ja

matematyczna ze Stefanem Bana-

chowaniu akcenty patriotyczne. Moja

- Czy przyjeżdżał Pan póź-

bliską oraz kolejne tzw. bony dla dzie-

i mój młodszy brat.

chem, największym matematykiem

rodzina od szeregu pokoleń służyła

niej do Lwowa?

ci, najczęściej Niemki, których zada-

XX wieku, twórcą nowej dziedziny

- Tak, ale dopiero po prawie 30

Ojczyźnie. Przodkowie byli amba-

- Później było Viii Gimna-

niem było opiekowanie się nami oraz

matematyki – analizy funkcjonalnej,

latach, jeszcze za Breżniewa. Byłem

sadorami Rzeczypospolitej, uczest-

zjum im. Kazimierza Wielkie-

nauka języków obcych. W niedalekim

Hugonem Steinhausem, Stanisławem

wówczas gościem Akademii Nauk

nikami powstań narodowych, ale

go?

sąsiedztwie mieszkali także nasi bli-

- Po czterech latach w Szkole Po-

Ulamem, współtwórcy amerykańskiej

Związku Radzieckiego. Miałem wy-

także twórcami uzdrowiska w Nałę-

scy: dziadkowie Stanisława i Tadeusz

wszechnej zaczęła się pierwsza klasa

bomby atomowej, zoologiczna z Jó-

kłady m.in. w Moskwie – w Akademii

czowie. Obrońcy Lwowa – lwowskie

Rakowscy oraz młodszy brat Matki

VIII Gimnazjum. Po 2 klasie gimna-

zefem Nusbaumem Hilarowiczem,

Nauk, następnie byłem w Leningradzie,

Orlęta – byli w naszym domu czcze-

Tadeusz. Rodzice byli ludźmi kultu-

zjalnej, poszedłem znowu do 1 klasy

którego następcą został Rudolf Weigl,

z Leningradu przyjechałem do Kijowa.

ni jak bohaterowie. Żałowałem, że

ralnymi, wykształconymi majętnymi.

gimnazjalnej. To nie było zostanie w

antropologiczna z Janem Czekanow-

Później chcieli, żebym z Kijowa wracał

urodziłem się trochę zbyt późno, aby

Utrzymywali częste towarzyskie kon-

tej samej klasie na drugi rok. W 1932

skim, filozoficzna z Kazimierzem Twar-

do Polski, ale ja się uparłem, że chcę

także wziąć udział w Obronie Lwowa

takty z lwowskimi naukowcami (m.in.

roku zmienił się system edukacyjny

dowskim, biochemiczna z Jakubem

jechać do Lwowa i pojechałem.

1918 roku.

prof. Jan Czekanowski – światowej

szkolnictwa powszechnego i gimna-

Parnasem i szereg innych. Do Lwowa,

Od lat 90. byłem szereg razy we

W naszej kamienicy mieścił się

sławy antropolog oraz prof. Rudolf

zjalnego – była to tzw. „reforma jędrze-

jak muzułmanie do Mekki, przyjeżdżali

Lwowie. Nie wiem dlaczego, ale pod-

konsulat honorowy Finlandii, miesz-

Weigl – twórca pierwszej w świecie

jewiczowska”. 8 lat nauki gimnazjalnej

naukowcy z innych krajów, by tu, od

czas każdego kolejnego mego przy-

kał w niej również malarz Zygmunt

skutecznej szczepionki przeciw tyfu-

zmieniono na dodatkowe 2 lata szkoły

polskich kolegów uczyć się nowych,

jazdu samochody trzęsą coraz bar-

Rozwadowski, uczeń Jana Matejki,

sowi plamistemu), lekarzami (m.in. wy-

powszechnej, 4 lata gimnazjum i 2 lata

oryginalnych metod naukowych. Po-

dziej. Albo kiedyś drogi były lepsze,

współwykonawca m.in. „Panoramy

bitni pediatrzy – profesorowie: Fran-

liceum. Lubiłem tę reformę, bo z kie-

litechnika Lwowska w XIX wieku była

albo samochody… Byłem tutaj w ze-

Racławickiej” i „Bitwy pod Grunwal-

ciszek Groër i Stanisław Progulski,

runku matematyczno-przyrodniczego,

jedną z dwóch istniejących na zie-

szłym roku, to tak trzęsło, szczególnie

dem”, nieco mniej znanej niż słynny

znakomity ortopeda prof. Adam Gru-

później w liceum poszedłem na kie-

miach polskich politechnik, jedyną pol-

na ul. Gródeckiej.

obraz Jana Matejki.