66. rocznica

26

17 – 30 sierpnia 2010 * Kurier Galicyjski

poWstanie WarszaWskie 1944

„Czekamy na ciebie czerwona zarazo,

byś wybawiła nas od czarnej śmierci,

widziane z Moskwy i Londynu

byś... była zbawieniem witanym z od-

razą.”

(Józef Szczepański –

efekt końcowy byłby jednak taki, jaki

niemieckim. Ze strategicznego punk-

co zdecydowało o powodzeniu tego

powstaniec i poeta)

zaplanował Stalin.

tu widzenia zatrzymanie ofensywy na

mini-powstania. Powstaje pytanie, czy

Wyżej wymienieni historycy (rosyj-

Wiśle było nieuzasadnione, bowiem

wobec postawy Stalina, istniała jakaś

eUGeNiUSZ NieMieC

ski i brytyjski) są w zasadzie zgodni w

pozwoliło Niemcom na zorganizowa-

szansa na skoordynowanie Powsta-

ocenie, że w 1944 roku los Polski

Od wybuchu Powstania Warszaw-

nie obrony, która podczas ofensywy

nia Warszawskiego z frontem za-

i Warszawy był już przesądzony i Po-

skiego minęło 66 lat. Okazuje się, że

styczniowej 1945 r. spowodowała

chodnim? Zdaniem Beevora nie było

wstanie Warszawskie nic nie mogło

to zbyt krótki czas dla przyjęcia do-

znacznie wyższe straty osobowe Armii

takiej szansy, bowiem Roosevelt nie

zmienić. Czy taka konstatacja upraw-

brze udokumentowanych poglądów

Czerwonej, niż gdyby Warszawę wzię-

miał najmniejszego zamiaru szkodzić

nia do wnioskowania, że Powstanie

i ocen, dotyczących jego sensu mili-

to z marszu w sierpniu 1944. Stalin

swoim stosunkom z ZSRR, a Eisen-

było niewybaczalnym błędem? Z woj-

tarnego, politycznego i oczekiwanych

jednakże dał, w tym wypadku pierw-

hower był wykonawcą tej polityki. Dla

skowo-strategicznego punktu widze-

efektów odległych. Poza dyskusją

szeństwo strategii politycznej i swej

Polaków zachodni alianci mieli wyra-

nia zapewne było błędem, natomiast

pozostaje jedynie bezsporny fakt bez-

nienawiści do AK i Polaków. Natomiast

zy współczucia i żadnych konkretów.

można rozważać czy pociągnęło za

przykładnego bohaterstwa powstań-

straty osobowe swojej armii nie miały

Churchill interweniował u Roosevelta

sobą pewne korekty polityczne? Stalin

ców i ludności cywilnej, którego ceną

dla Stalina znaczenia.

w sprawie pomocy Polakom, ale –

niewątpliwie nienawidził Polaków za

jednak było ok. 200000 ofiar (w tym

Przypomnijmy, że Stalin zabronił

niestety – miał na niego bardzo mały

lanie, jakie sprawił Sowietom Piłsud-

10% to ofiary wojskowe) i zburzenie

nawet lądowania na sowieckich lotni-

wpływ, a nawet można powiedzieć, że

ski w 1920 roku i był zdeterminowany

stolicy Polski. Zostawmy też na boku

skach samolotom alianckim, zrzucają-

w 1944 roku Churchill nie był w ogóle

przejąć kontrolę nad Polską podczas

spory krajowych i emigracyjnych pol-

cym powstańcom broń, leki i żywność,

słuchany przez Roosevelta. Podczas

– w ocenie Stalina – mogła być tylko

II wojny światowej. Z drugiej strony

skich znawców tematu i uczestników

a także zakazał lotnictwu sowieckiemu

wcześniejszych rozmów w Teheranie

komunistyczna. Gen. Bór-Komorow-

doceniał polską zdolność do heroicz-

wydarzeń, dotyczących sensu wywo-

wykonywania lotów bojowych nad War-

i Jałcie rozmowy toczyły się między

ski, jeszcze przed wybuchem Powsta-

nych i nieprzewidywalnych wystąpień

łania powstania, wyboru jego terminu

szawą i okolicą, otwierając w ten spo-

Rooseveltem, a Stalinem, na ogół poza

nia wiedział, że nawet jeśli Powstanie

oraz zwycięstw. Doceniał tę polską

i uzgodnień z sojusznikami koalicji

sób wolną przestrzeń powietrzną dla

plecami Churchilla. Wynika z tego, że

się powiedzie, to z chwilą wkroczenia

specyfikę i zapewne biorąc pod uwagę

antyhitlerowskiej. Warto natomiast za-

Luftwaffe, mimo iż lotnictwo sowieckie

„zaproszenie Churchilla do rozmów ze

Armii Czerwonej on sam i inni dowód-

liczebność Polaków uznał, że polski

poznać się z ocenami zewnętrznymi,

miało w tym czasie już dużą przewagę

Stalinem było ze strony Amerykanów

cy skończą w radzieckim więzieniu,

socjalizm może i powinien być bardziej

prezentowanymi np. przez niektórych

nad Niemcami. Nawet nieskuteczny

tylko miłym gestem i niczym więcej”.

podobnie jak to się stało w przypadku

liberalny niż w innych krajach satelic-

historyków rosyjskich i angielskich, bo

desant na Czerniaków 3 kompanii

W owym czasie Roosevelt był jedynym

dowódcy wileńskiego okręgu AK gen.

kich. Jest wysoce prawdopodobne,

jak sądzę – mogą one być pomocne

z I Armii WP (14-15.09.1944), dowo-

koalicjantem, który mógł na Stalinie

Wilka. Gdyby Powstanie zwyciężyło,

że m.in. dlatego mieliśmy w Polsce

w wyrobieniu sobie własnego zdania

dzonej przez gen. Berlinga, posłużył

wymóc określone koncesje, grożąc np.

to rozmiar strat ludzkich i material-

znacznie luźniejszy gorset w zakresie

na temat Powstania Warszawskiego.

Sowietom do oskarżenia gen. Bora-

odcięciem dostaw sprzętu wojsko-

nych byłby niewątpliwie mniejszy,

swobód obywatelskich, co prawda

Rosyjski historyk Nikołaj iwa-

Komorowskiego o brak współpracy

wego i żywności dla Armii Czerwonej,

ale sprawa ustroju i losu Polski była

pozorną, ale jednak wielopartyjność,

now – autor niedawno wydanej w

z Berlingiem. Stalin był zaskoczony

ale – niestety – bardziej mu zależało na

już wówczas przesądzona i nie było

brak pełnej kolektywizacji rolnictwa,

Polsce i Rosji książki pt: „Powstanie

tak długim oporem powstańczej War-

dobrych stosunkach z ZSRR niż na

szans na jakąkolwiek zmianę. Iwa-

utrzymanie struktur i znaczącej roli

Warszawskie widziane z Moskwy” w

szawy i nawet zezwolił pod koniec

Polsce podczas wojny, jak również

now nie ma wątpliwości, że postawa

Kościoła katolickiego, skromniejszą

sposób przekonujący dowodzi, że Sta-

Powstania na zrzuty broni sowieckiej

w okresie powojennym, gdy liczył na

ZSRR wobec Powstania była zbrod-

niż w innych krajach inwigilację spo-

lin od samego początku zdecydowanie

dla powstańców, ale intencje tego

współdziałanie z ZSRR w utworzeniu

nią, popełnioną na Polsce, natomiast

łeczeństwa, wreszcie – już znacznie

odciął się od wsparcia powstania. W

gestu były zdecydowanie negatywne,

ONZ, z którym wiązał nadzieje na

wskazuje, że do czasów obecnych

później – brak zgody wielkiego brata

listach do Roosevelta i Churchilla pi-

bowiem miały służyć jedynie wykrwa-

trwały pokój na świecie. Polski pro-

Powstanie Warszawskie jest w Rosji

na interwencję wojskową Paktu War-

sał, że „...dowództwo sowieckie zde-

wieniu Warszawy do ostatniego czło-

blem mógł to utrudnić. W rezultacie

postrzegane jako antyrosyjskie.

szawskiego w 1981 roku.

cydowało się odciąć od straszliwej

wieka.

wyszło na to, że w 1944 roku Polska

A na zachodzie? Pamięć o tym

Nie jest łatwo oceniać intencje

awantury warszawskiej, powodującej

Zdaniem Iwanowa, w 1944 roku

nie miała żadnego rzecznika swo-

zrywie niepodległościowym została

i motywacje, jakimi się kierują zbrod-

ogromne ofiary wśród ludności”. Po-

nie było żadnych szans, aby Stalin

jej sprawy na zachodzie i „nie było

zupełnie zaprzepaszczona, w czym

nicze umysły, wyposażone w tak

wstanie Stalin określał jako „polską

chciał poprzeć AK i Powstanie, nato-

sposobu, aby zmienić plany Stalina.”

podstawową rolę odegrała polityka

paranoiczne konstrukcje, jakie nie-

głupotę”, którą należy wykorzystać do

miast taka szansa mogła zaistnieć

Historycy stawiają nieraz pytanie, czy

informacyjna PRL-u, współbrzmiąca

wątpliwie cechowały Stalina i Hitlera.

maksymalnego wykrwawienia Armii

w 1941 roku, gdy Stalin przegrywał

przesunięcie wybuchu powstania na

z sowiecką. Jest rzeczą nagminną, że

Kiedyś Stalin zapytany o Powstanie

Krajowej cudzymi (tzn. niemieckimi)

wojnę i nawiązał stosunki dyploma-

styczeń 1945 roku, czyli tuż przed

na zachodzie Powstanie Warszawskie

Warszawskie odrzekł krótko: „To lo-

rękami. Iwanow dowodzi, że decyzja

tyczne i zawarł porozumienie z Pol-

styczniową ofensywą sowiecką, mogło

jest mylone z powstaniem w getcie, o

kalna awantura, nieistotna rzecz”. Iro-

Stalina o zatrzymaniu ofensywy na li-

ską (układ Sikorski-Majski) w sprawie

zmienić losy Powstania? Jest wielce

którym, dzięki staraniom diaspory ży-

nią losu jest, że jeśli popatrzymy na

nii Wisły nie miała niczego wspólnego

utworzenia polskiej armii w ZSRR pod

prawdopodobne, że uniknięto by tak

dowskiej, wie cały świat.

odbiór Powstania na świecie, to oka-

z wyczerpaniem sił i brakami zaopa-

dowództwem gen. Andersa. Gdyby

ciężkich strat w ludziach i zniszczeń,

Ceniony historyk brytyjski, spe-

że się, że świat w zasadzie zgodził

trzenia I Frontu Białoruskiego. Świad-

ta armia zdążyła wziąć udział np. w

bowiem rozpoczętej ofensywy Stalin

cjalizujący się w II wojnie światowej,

się z jego opinią. Faktem pozostaje,

czy o tym m. in. stanowisko dowódcy

obronie Stalingradu, to podobno Sta-

już by nie wstrzymał. Warszawę wy-

antony Beevor w książce „D-Day.

że w obliczu śmiertelnych zagrożeń

8 Armii Gwardii gen. Wasilija Czujko-

lin rozważał możliwość tzw. „finlandy-

zwoliłaby prawdopodobnie I Armia

Bitwa o Normandię” w dwóch rozdzia-

nie mieliśmy na świecie skutecznych

wa, który w telefonie do Stalina, wy-

zacji” Polski, a także był skłonny do

Wojska Polskiego, natomiast nieza-

łach opisuje inne powstanie, o niepo-

przyjaciół, a ci których za takich uwa-

rażał gotowość i zapewniał powodze-

ustępstw w sprawie wschodniej grani-

leżnie od przebiegu Powstania, do-

równywalnie mniejszej skali, które wy-

żaliśmy, okazali się zwykłymi zdrajca-

nie marszu na Warszawę w sierpniu

cy Polski. Sprawa Katynia, zerwanie

wództwo sowieckie nie dopuściłoby do

buchło 19 sierpnia 1944 r. w Paryżu

mi. Morał nasuwa się sam, tylko czy

1944 roku. Namiastką tego zamiaru

stosunków dyplomatycznych z rzą-

utworzenia jakiejkolwiek, niezależnej

i okazało się skuteczne i zwycięskie

Polak okaże się kiedykolwiek być mą-

było łatwe zdobycie przyczółka ma-

dem emigracyjnym, wyprowadzenie

od PKWN władzy państwowej, a kadra

dzięki temu, że gen. Eisenhower, na

drym przed szkodą?

gnuszewskiego na lewym brzegu Wi-

wojsk polskich na Bliski Wschód, mia-

akowska niezwłocznie zostałaby pod-

wieść o powstaniu, zmienił marszrutę

kG

sły, przy bardzo anemicznym oporze

ły spowodować, że przyszłość Polski

dany troskliwej opiece NKWD, czyli

wojsk alianckich, kierując je do Paryża,

Półkolonie w Drohobyczu

List do redakcji

W dniach od 28 czerwca do 10

Kultury Polskiej, Oddział w Droho-

św. Bartłomieja (24 sierpnia) br.

lipca, w ramach zadań finansowa-

byczu, które podkreśla zasadność

W ramach edukacji geograficzno-

nych z dotacji Senatu RP zorgani-

realizacji półkolonii. W takich zaję-

historycznej zorganizowaliśmy wy-

zowano w szkole nr 2 w Drohobyczu

ciach może uczestniczyć młodzież,

cieczkę do Kamieńca Podolskiego

półkolonie edukacyjne dla stuoso-

która nie przyjeżdża na wakacje do

oraz Chocimia.

bowej grupy młodzieży. Uczestnika-

kraju przodków z różnych wzglę-

Młodzież aktywnie uczestniczy-

mi była młodzież z Drohobycza oraz

dów.

ła w zajęciach i w zadaniach nad-

okolicznych wiosek. Prowadzono

W trakcie realizacji obecnego

programowych. Animatorami zajęć

zajęcia z języka polskiego, historii,

przedsięwzięcia w Drohobyczu wła-

byli: mgr Danuta Winiecka, mgr Ma-

geografii oraz muzyki. Młodzież po-

dze miasta Bytomia oraz kierownik

ria Wierachowska Jankowska, mgr

dzielono na grupy w zależności od

Wydziału Edukacji wizytowały pla-

Marek Banny.

znajomości języka polskiego.

cówkę, prowadzącą zajęcia, spo-

Organizatorzy przedsięwzięcia:

Warsztaty historyczne prowadzo-

tkały się z uczącą się młodzieżą,

Stowarzyszenie Wspólnota Polska

ne były pod kątem obchodów roczni-

animatorami, z działaczami polonij-

oraz  Stowarzyszenie  Przyjaciół

cowych, w tym Bitwy pod Grunwal-

nymi oraz merem Drohobycza.

Ziemi Drohobyckiej, Koło Śląskie.

dem. Otwarcie Pomnika Grunwaldu

Współorganizatorem projektu ze

alicja Brzan-Kloś

w Drohobyczu odbędzie się w dniu

strony ukraińskiej było: Towarzystwo