tu leżą skarby

16

31 sierpnia - 17 września 2010 * Kurier Galicyjski

NezWisko – dziesięć tysięcy lat historii

HALINA PłUGATOR tekst

HALINA PłUGATOR,

zdjęcia archiwum

JAROSłAWA łeWKUNA

W ziemi opodal tej przy-

karpackiej wsi do tej pory

można znaleźć niezliczone

skarby archeologiczne, któ-

W miejscu dawnych kopalni

re mogą zmienić historię…

ludzkości.

Pomiędzy stromymi brze-

gami Dniestru zielenią się

niewielkie pagórki, błyszczą

kopuły cerkwi. Takich wsi

są na Ukrainie setki. Jed-

nak zaledwie kilka z nich

ma historię, mierzoną w…

dziesiątkach  tysięcy  lat.

„W  jakimkolwiek miejscu

byśmy kopali – natrafimy na

skarb”, – mówią miejscowi

Wójt wsi pokazuje, gdzie były kopalnie fosforytów

mieszkańcy, którzy od daw-

na niczemu się nie dziwią.

Dziś potomkowie prastarych

mieszkańców tej ziemi ma-

Jarosław łewkun – badacz

rzą o odrodzeniu pradawnej

historii Nezwiska

wioski, o trasach turystycz-

Jeżeli będziemy się przypa-

nych, lepszym losie i więk-

trywali kamieniom z uwagą,

Pól, czernichowskiej, Scytii, skarby

szych zarobkach.

to można dokonać odkrycia

z okresu wczesnej Słowiańszczy-

„Badania archeologiczne w Ne-

historycznego

zny i Dawnej Rusi. Odgrzebano

zwisku rozpoczęto z końcem XIX wie-

prastare domostwa, ponad pół ty-

„Wiele przedmiotów wykonano

ku, – opowiada „Kurierowi Galicyjskie-

siąca różnych naczyń glinianych,

z kamienia, który jest spotykany u

mu” Jarosław Łewkun, z dumą poka-

narzędzia pracy, wyroby z krze-

nas, – mówi pan Łewkun. – Są też

zując dziesiątki plansz, na których

Tu, nad Dniestrem, prowadzono wykopaliska

mionki. Znaleziono ostrza strzał,

przedmioty z krzemionki, którą odna-

przedstawiono przecinaki, wrzeciona,

dziryty, szydła kościane, skrobacz-

leźliśmy na terenie Zakarpacia i Sło-

zaostrzone kije etc. – Archeolodzy od-

stępnych i nieznanych badaczom

wą i wyglądają, jak zwykłe doły.

ki, płytki, motyki, kamienne żarna,

wacji. Świadczy to o tym, że wśród

kryli, że była tu wielowarstwowa osa-

ukraińskim. Rzeczy te są w Ermi-

W pobliżu pasą się kozy, konie,

sierpy. Były też kości mamuta, pier-

ludzi pierwotnych istniał „handel

da. Później się wyjaśniło, że jeden

tażu oraz w Instytucie Archeologii

krowy i gęsi.

wotnego konia, zająca, wilka. Wiek

wymienny” oraz że na przełęczach

na drugim są tu umieszczone zabytki

w Moskwie. Na szczęście, część

poszczególnych znalezisk przekra-

w Karpatach Wschodnich były dro-

prahistoryczne, liczące dziesięć ty-

pozostała w zbiorach Ukrainy oraz

fosforyty „prezydenckie”

czał siedem tysięcy lat!

gi lądowe. Szczegółowe zbadanie

sięcy lat (sic!) Czegoś podobnego na

została wyeksponowana w Muzeum

Ziemia w Nezwisku jest bogata

skarbów z Nezwiska dokonało prze-

Ukrainie nie ma”.

Archeologicznym Narodowej Aka-

nie tylko w historię. Tu, od wrze-

wrotu w nauce”.

W latach 30. XX w. Prace arche-

demii Nauk Ukrainy, a także w Mu-

śnia 1928 r. do czerwca 1929 r.,

Jednak, wiele przedmiotów zna-

ologiczne w Nezwisku prowadzili

zeum Krajoznawczym w Stanisła-

wydobywano fosforyty. Złoża mia-

lezionych w Nezwisku, jest niedo-

archeolodzy z… Oxfordu. Bardziej

wowie. Cieszy to, że w żadnej pracy

ły w owym czasie wielką wartość

dokładne badania zabytków arche-

naukowej, poświęconej badaniom

gospodarczą. „Po raz pierwszy

ologicznych na Pokuciu rozpoczęto

archeologicznym – od okresu pale-

fosforyty zaznaczono na mapach

po II wojnie światowej. Badania w

olitu do wczesnej Słowiańszczyzny –

za czasów austriackich, – opowia-

dolinie Dniestru pozwoliły na odnale-

nie są pominięte skarby wsi pokuckiej.

da „Kurierowi Galicyjskiemu” pan

zienie dziesiątek obiektów archeolo-

Znaleziska w Nezwisku od dawna na

Łewkun. – Jeszcze 27 lipca 1886

gicznych. W 1951 roku. Najbardziej

całym świecie są wymieniane w pod-

roku Adolf Pauli, austriacki inżynier

wartościowe okazały się znaleziska

ręcznikach przyszłych archeologów.

górnictwa, w swoim kolejnym liście

z okresu późnego paleolitu w uro-

Zbiór pamiątek jest też w miejsco-

do Zarządu Górniczego w Stanisła-

czyskach Obicz i Czerwona Góra.

wej szkole. Uzupełniają go miesz-

wowie informował o tym, że zbadał

Po dwóch latach uczestnicy wypra-

kańcy Nezwiska, którzy każdego

fosforyty w Nezwisku na Czerwo-

wy, zorganizowanej przez Lwowski

roku wykopują na swych obejściach

nej Górze i prosi o udzielenie mu

Instytut Nauk Społecznych znów

i działkach artefakty historyczne.

zezwolenia na szczegółowe bada-

rozpoczęli prace wykopaliskowe, ale

„Czymś podobnym może się pochwa-

nia naukowe”.

w innym uroczysku – Horodach. Do

lić nie każdy region”, – kontynuuje pan

Dokumenty w tej sprawie zbadał

prac dołączyli naukowcy muzeum

Łewkun. – Pod Kijowem, gdzie wy-

krajoznawca z Pokucia. W archiwach

Ermitaż w Leningradzie (ob. Sankt-

grzebano wiele pamiątek z okresu

Lwowa, Stanisławowa i Krakowa Ja-

Petersburg) oraz z Akademii Nauk

kultury Trzech Pól, są organizowane

rosław Łewkun odnalazł protokoły z

Ukrainy. Prace trwały do 1966 roku.

różne festiwale, przyjeżdżają turyści,

konferencji na Zamku Królewskim

W tym czasie odnaleziono

nam by też to się przydało”.

w Warszawie, dotyczące użyt-

pamiątki z okresu mezolitu i neoli-

Dziś Nezwisko – to zwykła wieś,

kowania fosforytów w Nezwisku,

tu. Pan Łewkun mówi, że w dobie

o której wspomina się tylko dlatego,

która odbyła się 29 listopada 1929

neolitu na terenie Nezwiska miesz-

że można tu pływać po Dniestrze i są

roku. Uczestniczył w niej Prezydent

kali ludzie, którzy zostawili po sobie

wspaniałe widoki. Po odgrzebanej hi-

Polski Ignacy Mościcki. Dotarł też

ceramikę liniowo-tasiemkową. Kul-

storii nie pozostało ani śladu. Starzy

do protokołów Komitetu Wykonaw-

tura ta była znana w Europie – od

mieszkańcy Nezwiska z nostalgią

czego w Nezwisku, dokumentów

Renu do Dniestru. We wsi znalezio-

wspominają czasy, kiedy przyjeż-

Banku Gospodarstwa Krajowego,

no ziemiankę oraz prastare groby z

dżało tu dziesiątki naukowców, a oni

dotyczących finansowania prac w

tamtego okresu, rzeźby kobiet, co

sami uczestniczyli w wykopaliskach.

złożach fosforytów, a także do wy-

świadczy o kulcie matki. Znaleziono

Miejsca, w których niegdyś odnale-

ników analiz kopalin użytecznych

Wydobywane kopaliny w Nezwisku (foto z archiwum Jaro-

też pamiątki po kulturze noa, Trzech

ziono pradawne osady, porosły tra-

na Pokuciu.

sława łewkuna)