19

Kurier Galicyjski * 31 sierpnia - 17 września 2010

TeryTorium Terroru

cję, wykrwawiony przez kolejne prze-

przyjęto na zasadzie indywidualnych

Stanisławów. Salonką, kiedy udawał

chodzenie z rąk do rąk – czerwonych,

kontraktów blisko tysiąc oficerów, pod-

się z oficjalną wizytą do Bukaresztu.

białych czy też różnych ukraińskich sił.

oficerów i żołnierzy. Przedtem organizo-

Szlak kolejowy wiódł bowiem przez

I wszyscy grabili miejscową ludność,

wano dla nich przejściowe obozy, różne

Stanisławów i Czerniowce. I wtedy

na siłę wcielali do swoich oddziałów.

szkolenia zawodowe i co najważniejsze

pociąg, wiozący czy to marszałka, czy

Nic dziwnego, że zapanowało totalne

umożliwiono wyjazd za granicę, głównie

prezydenta Ignacego Mościckiego,

zniechęcenie, pragnienie świętego

do Kanady, względnie podjęcie pracy

zatrzymywał się co najmniej na pół

pokoju. I kiedy ruszyła olbrzymia

w swoim zawodzie w naszym kraju.

godziny w Stanisławowie. Bo było to

kontrofensywa bolszewicka wyzwolo-

Ukraińcy z armii Petlury, podobnie jak

przecież miasto strzelców Piłsudskiego,

na właśnie Ukraina z miejsca upadła.

przyjęci do naszej armii Gruzini, za-

w dodatku garnizonowe. Wtedy cała

Dywizje komisarza Tuchaczewskiego

chowali się lojalnie wobec Polski. Mało

kadra oficerska i byli legioniści groma-

i konna armia Budionnego zmiotły

znany jest przykład młodszego brata

dzili się na peronie i dowódca składał

polskie oraz ukraińskie siły i w ciągu

atamana Semena Petlury – Aleksandra.

Naczelnikowi raport.

trzech miesięcy bolszewicy dotarli

Został przyjęty w stopniu majora do 1

Po śmierci Marszałka rada miejska

pod Warszawę. I dopiero tam zostali

pułku piechoty legionów w Wilnie, gdzie

natychmiast uchwaliła nadanie jego

- Ma być on poświęcony ludziom

JOANNA DeMCIO

wywiezionym z rodzinnych domów

– opowiada Taras Czolij – W swym

Cztery baraki z niehe-

kształcie ma przypominać ten war-

blowanych desek, w środ-

szawski.

ku rzeczy przypominają-

Od pomnika będzie się przecho-

ce o więziennym życiu, to

dziło do ściany pamięci, gdzie będą

wszystko oplecione kolcza-

umieszczone marmurowe płyty z na-

stym drutem i znajdujące się

zwiskami tych, którzy znaleźli się w

pod nadzorem strażników

tym więzieniu.

wychylających się z wież

- Zastanawialiśmy się z architek-

wartowniczych – wkrótce tak

torami jak odgrodzić muzeum od po-

będzie wyglądał odcinek uli-

bliskiej myjni samochodowej. Stanęło

cy Czornowoła we Lwowie.

To właśnie tam, za mostem,

na „Arce tyranów”, czyli ogromnych

na miejscu obecnego pomnika lu-

portretach Stalina i Hitlera. Chodzi

dziom skazanym na zsyłki w głąb

o to, że taki widok zwróci uwagę lu-

Rosji w czasie II wojny światowej,

dzi, którzy będą przejeżdżać tamtę-

ma powstać muzeum, które od-

dy pociągiem.

Józef Piłsudski i Symon Petlura podczas spotkania 5. IX. 1920 r. w Stanisławowie

tworzy realia istniejącego na tym

O ile muzeum w swym założe-

miejscu więzienia przerzutowego.

niu ma być maksymalnie ożywione,

imienia placowi, położonemu w samym

powierzono mu dowództwo batalionu,

powstrzymani, ale szansa na utrzy-

Ze względu na fakt, że nieopodal

ekspozycję będą stanowiły zdjęcia,

centrum miasta, u wylotu ulicy Sapieżyń-

a następnie służył w sztabie. Był do

manie ukraińskiego państwa została

zatrzymywały się pociągi to właśnie

plakaty, więzienne ubrania, z gło-

skiej, zaraz za placem Hallera. Za gma-

tego stopnia świetnym żołnierzem,

ostatecznie zaprzepaszczona. I o tym

tutaj przetrzymywano osoby, które

śników mają się wydobywać prze-

chem nowoczesnego gmachu poczty.

że skierowano go na kurs do Cen-

co począć z resztką sojuszniczych

miały być wywiezione na roboty do

mówienia Hitlera, Stalina, piosenki

Mówiło się wtedy o tych dwóch placach

trum Wyszkolenia w Rembertowie,

ukraińskich wojsk Petlury w liczbie

łagrów.

propagandowe.

jako o generalskim ciągu. A dziś ten

a następnie powierzono opiekę nad

20 tysięcy oficerów i żołnierzy kon-

- Projekt „Terytorium Terroru”

- Bardzo wielu ludzi jest w po-

plac nosi nazwę Wiczewyj Majdan czyli

przyjętymi do naszej armii ukraińskimi

ferowano w Stanisławowie. To była

zakłada przede wszystkim interak-

siadaniu pamiątek z tamtych cza-

Wiecowego Placu. Wzniesiono tam

oficerami. Po zamordowaniu w 1926

pierwsza rozmowa i dopiero później,

tywność nowego muzeum – tłuma-

sów. Na przykład Janina Mudra,

piękną fontannę. A woda, opadająca

roku Semena Petlury w Paryżu przez

po rozwiązaniu armii Petlury, interno-

czy Taras Czolij, dyrektor i inicjator

jedna z zesłanych, opowiadała mi,

nad olbrzymią misą z czarnego marmu-

agenta radzieckiego, ze względu na

wano ukraińskich oficerów i żołnierzy w

projektu.

że niedawno znalazła w domu list

ru, tworzy coś w rodzaju welonu, nad

bezpieczeństwo Aleksander zmienił

Szczypiornie. W tym samym miejscu,

Co ma sprawić, by muzeum

napisany w pociągu bydlęcym, któ-

znajdującym się wokół korytarzem.

nazwisko na Chorolski. Walczył w

gdzie uprzednio Austriacy internowali

przybrało odpowiedni kształt? Ostap

ry wyrzuciła przez szparę gdzieś w

Tak to urządzono, że suchą nogą

kampanii wrześniowej na czele swego

legionistów. I w Szczypiornie, 15 maja

Hrom, główny architekt, opracował

środku stepu. List ten ktoś odnalazł

można wejść pod ten wodny welon

batalionu. W czasie okupacji polowali

1921 roku, Piłsudski stanąwszy przed

grafikę projektu. Na terenie byłego

i wysłał pod wskazany adres – Ta-

i w upalny dzień posiedzieć na ła-

na niego zarówno Sowieci, jak i Niemcy.

internowanymi oficerami ukraińskiej

więzienia ma stanąć pięć baraków,

ras Czolij od ponad roku nagrywa

weczkach tego okalającego fontannę

Nie nawiązał kontaktu z banderowcami.

armii wypowiedział pamiętne słowa:

podzielonych na odpowiednie okre-

wspomnienia ludzi, którzy przeżyli

korytarza. Bądź pochodzić pod wod-

„Ja Was przepraszam, panowie, ja

Ukrywał się w Chełmie, Równem,

sy czasowe: od 1917 po 1939 r.,

wojnę. Nagrania te mają być czę-

ną peleryną, co szczególnie uwielbia

Was bardzo przepraszam, nie tak

Lwowie, Warszawie. Przed powstaniem

czyli czas dochodzenia do władzy

ścią muzealnej ekspozycji.

młodzież. Marszałek zapewne z tego

miało być!”

udało mu się wyjechać do Bratysławy,

Lenina, Stalina, Hitlera z naciskiem

- Połowę wydatków pokrywa

by się cieszył. Bo to jemu z wszyst-

Piłsudski mógł jednak w pewnej

a po wojnie do Kanady. Oto niebanalny

na kolektywizację, wywózki, głód na

Rada Miejska Lwowa, część – pry-

kich naszych polityków najbardziej

mierze nie tyle dotrzymać słowa, ile

przykład zupełnie innych, wzajemnych

Ukrainie z 1932-33 r. Następny –

watne firmy. Staramy się jeszcze o

zależało na niepodległej Ukrainie.

czynnie pomóc Ukraińcom dopiero po

naszych stosunków!

1939-41 i czas radzieckiej okupacji.

partnera z Polski – wyjaśnia Czolij –

zamachu majowym, kiedy doszedł do

Po spotkaniu z Petlurą, Piłsudski

kG

Potem lata 1941-44 oraz 1944-45

Jednak czas nas goni, bo planujemy

już tylko kilka razy przejeżdżał przez

władzy. Wtedy do polskiego wojska

(działalność więzienia przerzutowe-

otwarcie na wiosnę przyszłego roku.

go, walka z podziemiem). Na końcu

Zależy nam na tym, by muzeum

pierwszy prezydent

barak 1955 aż do uzyskania niepodle-

odwiedzili ludzie, dzięki którym je-

głości w 1991 r. Zewnętrzna ekspozy-

steśmy obecnie w posiadaniu tych

cja to przede wszystkim pomnik.

cennych materiałów.

niezależnej ukrainy –

ocena po 19 latach

Pierwszy prezydent niepodległej

jednego ukraińskiego narodu, pojed-

Minęła 19. rocznica

Ukrainy Leonid Krawczuk powie-

nać mieszkańców wschodu i zachodu

odzyskania niepodległości

dział, że największym sukcesem

kraju. Nie udało się pokonać biedy,

przez Ukrainę. 24 sierpnia

jest trwałość państwa ukraińskiego.

korupcji i nieefektywnego zarządza-

1991 roku Ukraina oderwała

Jego zdaniem, na Ukrainie pojawiło

nia – powiedział.

się od Związku Sowieckie-

się nowe pokolenie ludzi, myślących

Jego zdaniem, porażką ukraiń-

go. Ten wybór potwierdzili

inaczej niż w Związku Radzieckim.

skiej demokracji jest też brak konkret-

Ukraińcy w referendum

Leonid Krawczuk podkreśla jednak,

nego kierunku w polityce zagranicznej.

1 grudnia 1991 roku,

że przez 19 lat niepodległości nie

W opinii Leonida Krawczuka, przed

a Polska dzień później jako

wszystko udało się osiągnąć, o czym

Ukrainą jest wiele pracy, ale niepodle-

pierwsza uznała niepodle-

dawniej marzył. – Nie udało się mieć

głości jej już nikt nie odbierze.

głość Ukrainy.