ludzkie dzieje

22

31 sierpnia - 17 września 2010 * Kurier Galicyjski

czŁoWiek, kt ry WyprzedziŁ czas

znalazł się po ucieczce z Armii Czer-

wyprawę morską. U schyłku lat 20.

jącej pustyni, a jedynie brudne uliczki,

OKSANA DUDAR tekst

wonej. Wcześniej zachorował na ty-

XX wieku przestano go drukować,

na których lepiły się do siebie ubogie

zdjęcia archiwum

fus, cudem przeżył, jedząc ziemniaki,

ponieważ pisał nie o prawdziwym

chatki. Po powrocie na pokład opo-

wykopane na pustych działkach (jadł

„romantycznym socjalizmie”, a o ro-

wiedział wszystkim historię o Bedu-

23 sierpnia świat obcho-

je niemyte i surowe). Mimo tej całej

mantyce, tworzył bajki „o profilu kapi-

inie, który chciał go zabić, ale chybił.

dził 130 rocznicę urodzin pi-

poniewierki Grin wierzył w cuda i two-

talistycznym”.

Pokazał też wszystkim różę pustyni,

sarza Aleksandra Grina. Był

rzył je. Kiedyś potajemnie wyciągnął

W 1931 r., na rok przed śmiercią,

kupioną za parę groszy na targu, mó-

synem polskiego powstań-

przyjaciela z aresztu, innym razem

Aleksander Grin pisał: „Nie mamy

wiąc, że ten kwiat wręczyła mu piękna

ca, a jego twórczość poko-

urządził wesele prostytutce (nawet

ani gazu, ani herbaty, ani cukru, ani

Egipcjanka.

chały miliony.

22 sierpnia, dokładnie w południe

sam kupił suknię), a jeszcze kiedy

tytoniu, ani masła, ani mięsa. Ledwie

Z powodu swego ciężkiego, nie-

do portu w Teodozji przycumował ża-

indziej spotkał na ulicy ubogo ubraną

powłóczę nogami”. Zwracał się po

pokornego charakteru Grin nigdzie

glowiec „Grinda” z międzynarodową

dziewczynkę. Widząc, jak ta dosłow-

pomoc do Związku Pisarzy, ale Zwią-

nie potrafił zatrzymać się na dłużej.

ekspedycją UNESCO. Żagle jachtu były

nie pożera wzrokiem manekina, ubra-

zek ów grzecznie milczał, po cichu

Po jednym - dwu kursach statku był

szkarłatne – takie same, jak na statku

nego w piękny płaszcz, napoił dziec-

nazywając Grina szpiegiem amery-

kierowany na ląd. Rąbał las, kopał

„Sekret”, dowodzonym przez kapitana

ko herbatą i podarował długi ciepły

kańskim, wrogiem ideologicznym,

ziemię, mył złoto na Uralu. W końcu

Greja. Natomiast żaglowca wypatrywa-

szalik, mówiąc: „Wybacz, na płaszcz

któremu z zasady nie należy się żad-

ojciec zdecydował, że Aleksander

ła na brzegu nie Asssol, a setki czcicieli

nie starczy mi pieniędzy!”

na kopiejka. Taka była zemsta władzy

pójdzie do wojska, ale ten dwukrotnie

twórczości genialnego pisarza,Aleksan-

Natomiast wśród pisarzy szerzyły

za niewygodne dla niej utwory, pełne

stamtąd uciekał. Został rewolucjoni-

Aleksander Grin

dra Grina. Wszyscy chcieli uczestniczyć

się plotki, legendy i niestworzone hi-

romantyzmu i bohaterstwa, niestety,

stą - socjalistą. Właśnie w tym śro-

w festiwalu z okazji 130. rocznicy jego

urodzin.

Należy do klasyków literatury ro-

syjskiej i grona literatów, którzy zakła-

dali podwaliny literatury science fiction.

Był też krytykiem literackim. Zieliński

nawet wprowadził termin „Kraina Grin-

landia”. W czasach Stalina książki

Grina nie były wydawane, a te, które

zostały wydane wcześniej, wyrzucano

z bibliotek. W roku 1950 Aleksander

Grin został skazany na niebyt jako

„burżuazyjny kosmopolita”.

Pierwsze słowo – „morze”

Aleksander Grin (prawdziwe na-

zwisko – Hryniewski) urodził się 23

sierpnia 1880 roku w powiatowym

miasteczku Słobodskoje w guberni

Muzeum Aleksandra Grina w Teodozji

wiackiej. Jego ojciec, oficer polski, zo-

stał zesłany tam za udział w Powstaniu

storie na temat Grina. Mówili, że zabił

to bohaterstwo nie odpowiadało funk-

Styczniowym. Właśnie w Wiatce Ste-

pierwszą żonę, że ukradł z kasy 11

cjonariuszom partyjnym.

fan Hryniewski spotkał swą przyszłą

tysięcy rubli, że wszystkie jego utwory

Aleksander Grin zmarł 8 lipca 1932

żonę i matkę Aleksandra. Chłopczyk

tak naprawdę są autorstwa angiel-

roku na raka. Choroba trwała krótko.

był bardzo mądry i rezolutny.  Na-

skiego kapitana, którego odważny

Ceremonia pogrzebowa była skrom-

uczyciele postrzegali, że jest bardzo

Grin zabił i ukradł wszystkie jego rę-

na: nie było na niej ani pisarzy, ani

zdolny. Ojciec marzył, żeby syn został

kopisy.

urzędników państwowych – przyszli

koniecznie inżynierem albo lekarzem,

Nowy etap w życiu i twórczości

jedynie czciciele jego twórczości. Pro-

z czasem zgodził się na posadę urzęd-

Aleksandra Grina rozpoczęła nowa

stą drewnianą trumnę Nina ozdobiła

nika czy nawet kancelisty, byle tylko

kobieta. W 1918 roku poznał Ninę

małymi różyczkami. W Teodozji stwo-

„żył jak, wszyscy inni ludzie…”

Mironową, którą ponownie spotkał w

rzyła muzeum pisarza. Zmarła w roku

Jednak, Olkowi nie udawało się

roku 1921. Panna, która zdała maturę

1970. Miała jedyną prośbę – żeby ją

być „jak wszyscy”. Pierwszym sło-

z wyróżnieniem, stała przed Grinem

pochowano obok męża. Niestety, KC

wem, które ułożył z klocków z litera-

w podartych butach, trzymając w ręku

KP Ukrainy nie dał zezwolenia i Nina

mi, było „morze”. Pierwszą przeczyta-

odmowę przyznania jej zapomogi na

została pochowana po drugiej stronie

ną książką były „Przygody Guliwera”.

zakup nowego obuwia.

cmentarza. Dzięki Bogu, nie tylko ba-

Aleksander Grin z żoną Niną

Mimo zdolności, postrzeganych przez

Nina Mironowa zaakceptowała

śnie mają szczęśliwe zakończenie. 23

wszystkich nauczycieli, chłopak uczył

Grina ze wszystkimi jego zaletami i

października 1970 r. pięciu odważ-

dowisku Grin odkrył w sobie pisarza.

stolet i strzelił do „Kici”. Kula przeszła

się źle: miał stabilny „dostateczny” z

wadami. Dzięki jej ofiarności i spry-

nych przyszło na cmentarz, wykopało

Jego ojcem chrzestnym w literaturze

obok jej serca. Katarzyna przeżyła,

zachowania, dwukrotnie był pozba-

towi ukazała się jedna z najlepszych

trumnę Niny i pochowało ją obok Alek-

został Naum Bychowski. Zobaczył

ale nie zdradziła imienia niedoszłego

wiony praw ucznia szkoły realnej.

jego powieści. Zrozumiawszy, że Grin

sandra Grina. Wszystko to podano do

„zawijasy” na wypisanej przez Alek-

zabójcy.

Bardzo natomiast cieszył się z piątek

ma skłonności do pijaństwa i ciężko

wiadomości publicznej dopiero 20 lat

sandra ulotce i powiedział: „Wiesz,

Właśnie ta historia zrodziła kolejną

z geografii. Jeszcze w Wiatce, położo-

mu je rzucić, Nina namówiła lekarza,

później.

byłby z ciebie niezły pisarz”.

legendę o życiu Grina. Potem opowia-

nej daleko od morza, przyszłego pisa-

aby powiedział jej mężowi, że ma ona

Po śmierci Grina jego twórczość

dano, że niby to pisarz strzelał do swojej

rza bardzo ciągnęło do kotwic, sztor-

chore serce i musi zmienić klimat.

długo była nie w smak władzy oficjal-

pierwszej żony i zabił ją. Tak naprawdę,

mu, flauty, locji, olinowania. Kiedyś

Zaledwie kilka dni wcześniej Grin nie

nej. Przełom nastąpił w 1961 r., kiedy

Kochał ją,

jego pierwsza żona, Wiera Abramowa,

Grin spotkał marynarzy i oczarowały

chciał słyszeć o przeprowadzce, ale

na ekrany kin wszedł film „Szkarłatne

ale ona wolała rewolucję

Grin pięciokrotnie trafiał za kratki,

przeżyła męża. Nawiasem mówiąc,

go ich wstążki z napisami „Oczaków”

po takiej nowinie rzucił wszystko. Za-

żagle”. Reżyser kupił tysiące metrów

po raz pierwszy – na Przystani Hrabiów

była ostatnim „darem rewolucji” dla Gri-

i „Sewastopol”. „Nie zazdrościłem im,

mieszkali z żoną w Teodozji.

czerwonego jedwabiu, z którego wów-

w Sewastopolu. Było to w listopadzie

na. Kiedy siedział w więzieniu „Krzyże”

– pisał po latach. – Poczułem zamiło-

To była piękna miłość. Nie było w

czas szyto chusty pionierskie, tworząc

1903 roku. Winna temu była zacięta

w Piotrogrodzie, do Aleksandra przy-

wanie i tęsknotę”.

niej burzliwych emocji i codziennego

arcydzieło kinematografii radzieckiej i

rewolucjonistka Katarzyna Bibergal,

szła „narzeczona” (dziewczyny-rewo-

Jak tylko Aleksander ukończył

bohaterstwa. Była to miłość wzajemna

światowej.

pseudonim „Kicia”. W tym dniu Grin

lucjonistki w ten sposób nawiązywały

szesnaście lat – uciekł z domu. Mając

– cicha i pełna ofiarności. Grin katego-

Mimo prześladowań, poniewierki

powinien był prowadzić agitację wśród

kontakt z więźniami politycznymi). Za-

sześć rubli w kieszeni i zestaw farb pod

rycznie zabronił Ninie pracować. Starał

i biedy Grin na zawsze pozostanie

marynarzy. Intuicyjnie czuł, że lepiej tam

kochał się w niej od pierwszego wej-

pachą, pojechał do Odessy, by wstąpić

się wszystko robić sam, dużo pracował

jednym ze współzałożycieli gatunku

nie iść, jednak piękna Katarzyna, którą

rzenia, wkrótce wzięli ślub w więziennej

do szkoły morskiej. Niestety, przyjmo-

i palił, rzucając wokół siebie niedopałki.

science fiction w literaturze. W jego

kochał, rzuciła mu w twarz: „Tchórz!”

cerkwi. Wiera pojechała z Aleksandrem

wanie podań dobiegło końca. Chłopak

Nina po cichu wstawała jeszcze przed

utworach było wszystko: fantastyka

Po aresztowaniu „Kicia” zebrała

na zesłanie, przeżyła z nim siedem lat.

był skazany na żebranie i głód. Dopro-

świtem, dokładnie sprzątała gabinet

naukowa, fantasy, powieść gotycka.

1000 rubli dla zorganizowania uciecz-

Zniosła trudności i poniewierkę, ale

wadzony do ostateczności, zapropo-

Grina, rzucała oczyszczone niedopał-

Potrafił wyprzedzić swą epokę…

ki Aleksandra i nawet znalazła statek,

nie utrzymała smutnego ciężaru sławy

nował pewnemu bogaczowi z Odessy,

ki, żeby mąż nie domyślał się, że nie

Od kilku lat Muzeum Aleksandra

którym chciała go wysłać do Bułgarii.

swojego męża – popularności, życia ce-

że za 11 rubli położy na torach przed

dotrzymuje ona umowy.

Grina w Teodozji gromadzi tysiące

Niestety, plan ucieczki się nie po-

lebrytów (tak byśmy dziś powiedzieli),

jadącym pociągiem mały palec, żeby

Przeżyli wspólnie 11 lat. Ostatnie

wielbicieli jego talentu na festiwalu

wiódł, natomiast Grin spędził dwa lata

zabaw, pijaństwa, balang w nocy.

tamten zobaczył, jak Aleksander cierpi.

dwa lata spędzili na Starym Krymie

z okazji kolejnej rocznicy. Tak było

za kratkami.

Nawet po rozstaniu Grin kochał

Czy ta historia jest prawdziwa? Kto wie?

(między Starym Krymem i Koktebe-

również w tym roku. Elementem szcze-

Po jakimś czasie Grin znów spo-

Wierę, zapisał jej w testamencie wszyst-

Aleksander Grin, który od dzieciństwa

lem do dziś jest „ścieżka Grina”).

gólnym był żaglowiec o szkarłatnych

tkał Katarzynę. Będąc rozczarowany

ko, co napisał i napisze w przyszłości,

był skłonny do fantazjowania, często

żaglach, którym płynęli uczniowie z

rewolucją oraz jej ideałami, błagał, aby

w walizce woził ze sobą aż trzy jej

opowiadał o sobie niesamowite historie.

Moskwy i Krymu. Dzieci spędziły na

Potajemny

ukochana rzuciła wszystko, wyszła za

portrety. Później zawiesił je na ścianie

Gdy po latach przekazywano mu je, dzi-

morzu cztery dni, oddając hołd pi-

ponowny pochówek żony

niego za mąż, uciekła. Jednak, w trójką-

przytułku dla bezdomnych pisarzy w

wił się, skąd się biorą te brednie.

Grin marzył o Nagrodzie Nobla.

sarzowi, którego dewizą były słowa:

cie miłosnym to Grin okazał się być „tym

„Domu Sztuki” w Piotrogrodzie, gdzie

Grin wynajął się do pracy i został

Kiedy jego powieści były często dru-

„Zabronić marzeń – to nie wierzyć

trzecim”: on kochał Katarzynę, a ona –

go umieścił Maksym Gorki. Nadmie-

marynarzem. Trafił do Aleksandrii, jed-

kowane i chętnie kupowane, chciał

w szczęście, a nie wierzyć w szczę-

rewolucję. Grin wpadł w szał, złapał pi-

nimy tu, że w owym przytułku Grin

nak nie ujrzał tam ani lwów, ani czaru-

wynająć prom i wyruszyć z żoną na

ście – to nie żyć…”