5

r WNi z r WNymi

Kurier Galicyjski * 2010

kozacy

bie: oboźnego, pułkowego esauła,

rzeń, tak pisze o wojsku kozackim:

chorążego, sędziego i pisarza. Ro-

„W swoich obozach mają dyscyplinę

tami dowodzili porucznicy. Pułk mógł

starożytnych Rzymian, a męstwem

tworzyć pół roty po 250 żołnierzy, któ-

wojennym i spraw żołnierskich zna-

rych oddawano wtedy pod komendę

jomością żadnej w świecie nacji nie

esaułów. Zwykle jednak rota składała

ustępują”. – Czy tak prezentuje się

się z pięciu setek dowodzonych przez

armia alkoholików i zboczeńców?

setników, a te z 10 kureni dowodzo-

A przecież, jako takich właśnie, bar-

nych przez swoich atamanów. Dodat-

dzo często przedstawiali zaporożców

SzyMON KAzIMIERSKI

kowo w pułku służyło 4 chorążych, 4

ludzie im niechętni.

trębaczy i 4 doboszów. „Roku pamięt-

O homoseksualizm, jaki rzekomo

czym była sicz zaporo-

nego” 1648 przyszło Polakom rozbi-

szerzył się wśród nich, podejrzewano

ska? sicz była stolicą koza-

jać 23 takie pułki kozackie.

Kozaków z dwóch powodów. Pierw-

czyzny. nikt nie zapisał, kie-

Całością wojsk zaporoskich do-

szym z nich był zakaz przebywania

dy powstała i są, co do tego,

wodził hetman, mający do dyspozycji

na Siczy kobiet, naprawdę przestrze-

najrozmaitsze koncepcje. naj-

sztab, składający się z generalnego

gany bardzo surowo, zaś drugim po-

bardziej  rozpowszechniona,

sędziego, generalnego oboźnego,

Książę Dymitr Wiśniowiec-

wodem, była, częsta u Kozaków, in-

przyjmująca, że sicz została

Papież Klemens VIII

pisarza, podskarbiego, generalnego

ki – założyciel Siczy zapo-

stytucja tak zwanego pobratymstwa.

założona przez księcia dymi-

esauła i chorążego.

roskiej

Czemu zabraniano kobietom wstępu

tra Wiśniowieckiego i suge-

na Sicz? Chyba samo życie pokaza-

rująca, że przed przybyciem

ło, że tak będzie lepiej. Nie dawało to

księcia na Zaporoże niczego

pretekstu do zatargów i bójek między

tam nie było, jest najpewniej

Kozakami. A pobratymstwo? Proszę

nieprawdziwa. teraz już wia-

Państwa! Kozacy żyli z wojny i dla

domo, że książę Wiśniowiecki,

wojny. Zdarzało się, że nie tylko co-

zakładając w roku 1553 na wy-

dziennie, ale co godzinę ryzykowali

spie mała chortyca umocnio-

zdrowiem i życiem. W takim perma-

ną osadę kozacką, co najwyżej

nentnym stanie zagrożenia człowiek

rozbudował i zinstytucjonali-

instynktownie szuka oparcia w naj-

zował już istniejące organiza-

bliższym koledze.

cje kozackie z dotychczaso-

I takie zespoły się tworzyły. Znala-

wym centrum położonym na

zło to swój wyraz w folklorze Zaporoża

wyspie tomakiwka.

i ubrane zostało w rytuał, odbywający

Można jednak przyjąć, że to od

się w cerkwi. Ale, na litość Boską! Je-

czasu objęcia władzy na Zaporożu

śli dwóch Kozaków ślubowało sobie w

przez księcia Wiśniowieckiego, Sicz

cerkwi pobratymstwo, nie świadczyło

zaczęła organizować się w coraz bar-

to o tym, że dwóch pederastów dopeł-

dziej skomplikowany twór polityczny

nia właśnie homoseksualnego ślubu!

i ekonomiczny. Wśród zamieszkują-

Pobratymstwo nie miało nic wspólne-

cych ją Kozaków powstawał też, ty-

go z seksem, czy to tym zwyczajnym,

powy tylko dla Siczy żargon, nazew-

czy tym inaczej. Dwaj żołnierze przy-

nictwo, tworzone oczywiście na bazie

Kozacy piszą list do sułtana

sięgali sobie bezgraniczną pomoc

języka ukraińskiego, ale zawierające

i jest słowem, używanym wszędzie,

W wojsku zaporoskim przewi-

ką, gdzie mieszkali zaporożcy. Kureń,

we wszystkich okolicznościach, jakie

w sobie elementy, zaczerpnięte z ję-

gdzie kiedyś panowali Turcy. Do dzi-

dziane były stopnie nakaźne, to zna-

czyli sypialnia, coś, co dzisiaj nazwano

mogą ich spotkać, i to było wszystko,

zyka tatarskiego i tureckiego. Trzeba

siaj cała Północna Afryka wymawia to

czy, przeznaczone dla wykonania

by zapewne blokiem, tworzył jedno-

czym było kozackie pobratymstwo.

przyznać, że Polacy jakoś nigdy nie

słowo jako „chosz” i określa nim wa-

jakiegoś zadania ekstra, pojawiają-

cześnie podstawową jednostkę woj-

Ale ludzie, Kozakom niechętni, mieli

mieli talentu do obu tych języków,

rowny obóz, zagrodę, albo ogrodzone

cego się nagle i niespodziewanie.

ska zaporoskiego, liczącą około 10

doskonały powód do snucia robaczy-

przekręcając zawsze tatarskie i turec-

i pilnowane miejsce postoju. W Libii

Nieodłącznym elementem stopnia

żołnierzy. Kozacy dobierali się między

wych opowieści.

kie słowa i pojęcia w nich zawarte do

chosz, oznacza po prostu – dom.

nakaźnego była jego tymczasowość.

sobą do wspólnego kurenia, preferując

Zarzucanie Kozakom pijaństwa

tego stopnia, że stawały się komplet-

Kozacy tym słowem określali sta-

Mogło, więc, powstać stanowisko tak

swoich znajomych, albo chłopaków z

w warunkach, kiedy wszyscy inni do-

nie niezrozumiałe.

cjonarny garnizon wojsk kozackich na

zwanego hetmana nakaźnego, albo

jednej miejscowości, czy okolicy, bo

okoła chodzili wiecznie „na bani”, jest

Najlepszy przykład i to z naszych

Siczy. Sama Sicz była pojęciem wa-

pułkownika nakaźnego, czyli kogoś,

tak im się po prostu lepiej mieszkało i

faryzejstwem najwyższego gatunku.

czasów dotyczy nazwiska tureckiego

rownego grodu, otoczonego drewnia-

kto tymczasowo zastępował hetma-

służyło. Kozakami byli najczęściej mło-

Szlachta polska na trunki, czasami

zamachowca, który postrzelił Ojca

nymi umocnieniami w postaci palisad

na, lub pułkownika w wykonywaniu

dzi ochotnicy, nieco tylko powyżej dwu-

bardzo drogie i najczęściej sprowa-

Świętego 13 maja 1981 roku. Wszy-

i wież wartowniczych, ustawionych

jakichś ważnych obowiązków.

dziestoletni. Początkowo nowicjusze,

dzane z zagranicy, wydawała majątek.

scy nazywają go Ali Aqca, lub Agca

na wałach z ziemi i kamienia. Kosz

Właściwie każdy wyższy stopień

pełne uprawnienia uzyskiwali dopiero

Małmazja była najdroższym w Rzeczy-

i tak pisząc i czytając jego nazwisko,

natomiast, był raczej instytucją i tym

wojskowy w sytuacji awaryjnej mógł

po przesłużeniu trzech lat. Kureniem

pospolitej winem greckim, sprowadza-

nie omijając przy tym w wymowie

odróżniał się od swojego tureckiego

być dublowany przez oficera niższej

dowodził ataman kurenny.

nym z peloponeskiej Morei. Było ono

żadnej z zapisanych liter, dławią się

pierwowzoru.

rangi, czasowo przeniesionego do

W czasie wojny struktura kureni

wyrabiane ze specjalnego szczepu

i czkają wytwornie, sami nie wiedząc,

Jak każdy garnizon, czyli miejsce

wyższej, z zaznaczeniem nakaźności

pozostawała nienaruszona, ale wcho-

winogron, zwanego Malvasia. Garniec

że ich wysiłki są zupełnie niepotrzeb-

długotrwałego przebywania różnych

tego mianowania.

dziły one teraz w skład dużej jednost-

(prawie cztery litry) „małmazyi” koszto-

ne.

jednostek wojskowych, tak i kozacki

Chciałbym Państwu zwrócić uwa-

wał trzy polskie złote. Dużo! Dużo wię-

W alfabecie tureckim nie ma li-

kosz posiadał swoje wojskowe władze

gę na bardzo rozbudowane, chyba

cej niż garniec „węgrzyna”. Ogromna

tery „q”. Istnieje tam za to litera „g”

Wojsko zaporo-

garnizonowe, zajmujące się sprawami

bardziej niż w innych armiach tam-

beczka małmazji o pojemności 13,58

z umieszczonym nad nią małym

skie nie było dziką

wojska stacjonującego w garnizonie.

tego czasu, służby administracyjne

hektolitra, zwana z niemiecka drajling,

„ptaszkiem”, podobnym do tych, jakie

bandą pijanego

Dowódcą kosza był ataman ko-

wojska zaporoskiego. Łatwo można

albo kufa, kosztowała 50 talarów!

widać w alfabecie czeskim. Żeby było

szowy, a jego zastępcą esauł, odpo-

się dowiedzieć, jak bardzo cenione

Stan duchowny w Polsce też lu-

śmieszniej, tak zmodyfikowana litera

pospólstwa, jak

wiednik dowódcy żandarmerii, dbają-

i szanowane było wtedy stanowisko

bił sobie wypić coś dobrego, czego

„g” nie jest literą, ale znakiem dla czy-

to niejednokrotnie

cy o spokój i porządek. Dalej sędzia

pisarza-kancelisty i sędziego, którzy

przykładem niech będzie sam papież

tającego, mówiącym, że poprzedza-

– prowadził sprawy karne i cywilne

znajdowali się w wojsku zaporoskim

Klemens VIII (Hipolit Aldobrandini),

jąca go samogłoska ma być czytana

usiłowano nam

oraz pisarz, będący szefem kance-

właściwie na każdym szczeblu dowo-

przed wyborem na papieża, w latach

przeciągle. Tego znaku w Turcji się

przedstawiać.

larii. Jeszcze: dobosz, tłumacze i

dzenia. O czym to świadczy? – Przede

1588 – 1589 przebywający w Polsce

nie czyta.

kantorzysta, który kontrolował wagi i

wszystkim, chyba o tym, że wojsko

jako nuncjusz Apostolski. Podczas

Z braku w naszych czcionkach tu-

miary, zaś opłaty za przeprawę przez

zaporoskie nie było jednak dziką ban-

tych dwóch lat do tego stopnia polubił

reckiego „g”, przyjęto zastępować ten

ki bojowej, jaką był kozacki pułk. Pułk

rzekę pobierali od podróżujących

dą pijanego pospólstwa, jak to niejed-

smak wareckiego piwa, że leżąc już

znak literą „q”, lub po prostu polskim

kozacki podobny był do ówczesnego

kupców koszowi szafarze. Wszystkie

nokrotnie usiłowano nam przedsta-

na łożu śmierci, w marcu 1605 roku

„g”. Tak to z Alego A (g z daszkiem)

polskiego pułku dragonii, lub dużo

te stanowiska były wybierane przez

wiać. Zaporożcy mieli dla siebie czas

w Rzymie, musiał sobie o nim przy-

ca, powstał Ali Aqca, albo Agca.

późniejszego polskiego pułku kawale-

ogół mieszkańców Siczy. Stanowiły

zabawy, dzikiej czasami i wrzaskliwej,

pomnieć, bo naraz zawołał, i to po

Dodatkowego smaku nadaje spra-

rii, bo stanowił właściwie oddział pie-

one stacjonarną władzę kozackiego

w trakcie której tańczono wariackiego

polsku: – Piwa!... – Piwa!...

wie turecka litera „c”, którą się powinno

choty, jedynie dla szybkości manewru

garnizonu i nie miały niczego wspól-

kozaka, pito, a często po prostu chla-

Otaczający umierającego papieża

czytać nie „c”, ale „dż”. No, więc jak w

poruszającej się na koniach.

nego z dowodzeniem kozackim woj-

no wódkę, piwo i miody. Ale przycho-

prałaci, odmawiający monotonną litanię

końcu nazywa się ten cholerny Turek!?

Pułk kozacki liczył około 2000 lu-

skiem w czasie wyprawy wojennej.

dził koniec zabawy, straż esauła roz-

do wszystkich świętych – Sancta Anna,

– Turek się nazywa Ali Aadża. Ciężkie

dzi. Po wielu formach przejściowych

Stała załoga Siczy liczyła około 500

bijała beczki z wódką i „Towarzystwo”

Sancta Maria Magdalena, Sancta Agata

życie mamy z tym tureckim i dlatego,

pułk ustabilizował się według nastę-

zaporożcow, ugrupowanych w tak

trzeźwiało w mgnieniu oka. Szymon

– przerwali modlitwę i ze zdziwieniem

gdy, Państwo gdzieś usłyszycie, że ko-

pującej struktury. – Cztery roty po 500

zwane kurenie. Wokół tego słowa na-

Starowolski, który w czasie wspólnej,

popatrzyli na papieża nie rozumiejąc

zacki „kosz” jest słowem pochodzenia

kozaków w każdej. Rota składała się

rosły niesłychane opowieści, podczas

polsko-kozackiej obrony Chocimia był

niczego. – Piwa! – powtórzył papież. –

tureckiego, oznaczającym wielkie sta-

z pięciu setek (sotni), a każda z nich

gdy kureń był zwyczajnym barakiem,

sekretarzem hetmana Chodkiewicza,

Piwa di Warka! – Sancta Piva di Varka

da owiec, to lepiej nie wierzcie temu. To

utworzona była z 10 kureni. Pułkiem

taką zagłębioną w ziemi półziemian-

będący świadkiem naocznym wyda-

ora pro eo – podjęli prałaci...

prawda, że kosz jest słowem tureckim

dowodził pułkownik, mający przy so-