Wydanie specjalne

22

2010 * Kurier Galicyjski

Niestereotypowy kawaler Virtuti Militari

Polska delegacja, rezygnując z tak

zwanej Linii Cziczerina, jaką jej pro-

paWŁo szaNdruk

ponowano, lekką rączką oddała Rosji

Sowieckiej pas terytoriów o szeroko-

ści około 150 kilometrów wzdłuż całej

późniejszej granicy polsko-sowieckiej.

Za swój wielki sukces delegacja pol-

SzyMON KAzIMIERSKI

ska uważała zobowiązanie się Rosji

Sowieckiej do wypłacenia Polsce od-

Wikipedia, wolna encyklo-

szkodowania w ilości 30 milionów rubli

pedia, podaje następującą de-

w złocie. Obietnicami przyspieszenia

finicję stereotypu: stereotyp

wypłaty tej sumy, Rosja jeszcze przez

(z gr. stereos – „przestrzen-

wiele lat załatwiała sobie w Polsce

ny”, typos – „wzorzec”, „od-

rozmaite sprawy, po czym tej sumy

cisk”) – konstrukcja myślowa,

do dzisiaj nie wypłaciła. Wielce udaną

zawierająca komponent po-

mieliśmy wtedy delegację. Po prostu

znawczy (zwykle uproszczo-

dobraną w korcu maku.

ny), emocjonalny i behawioral-

bolszewicki  plakat  propa-

Józef Piłsudski przeprosił ukraiń-

ny (związany z zachowaniem),

gandowy przeciwko Polakom

skich sojuszników, bo nie mógł wtedy

zawierająca pewne fałszywe

i petlurowcom

dla nich zrobić niczego więcej. Zrobi

przeświadczenie, dotyczące

więcej dopiero po tak zwanym prze-

różnych zjawisk, w tym innych

wrocie majowym. Pokonawszy opozy-

grup społecznych. stereotyp

cję, Piłsudski zniesie stan internowania

przyjęty może być przez jed-

żołnierzy ukraińskich. Ukraińcy dosta-

nostkę w wyniku własnych

ną paszporty. Staną się ludźmi całko-

obserwacji, przejmowania po-

wicie wolnymi. Ale na razie siedzieli

glądów innych osób, wzorców

jeszcze w obozach, w warunkach

przekazywanych przez spo-

tak przeraźliwej biedy, jaką można

łeczeństwo, może być także

cierpieć, tylko będąc internowanym

wynikiem procesów emocjo-

w kraju, w którym panuje straszliwa

nalnych (np. przeniesienia

powojenna bieda.

agresji). stereotypy mogą być

Z zachowanych wspomnień Szan-

negatywne, neutralne lub po-

druka: „Mundury naszych ludzi były

zytywne, chociaż najczęściej

w łachmanach. Niektórzy oficerowie

spotykamy się z wyobraże-

nie mogli wstawać z łóżek, gdyż nie

niami negatywnymi. stereo-

mieli już niczego, co mogliby na sie-

typ jest przekonaniem zbioro-

Polski plakat – bij bolszewika

bie założyć”. Ale nie można się było

wym, tzn. jest to przekonanie

w takich jego wypowiedziach do-

rozmów, delegacja polska zgodziła się

żywione przez pewną grupę

szukiwać pretensji pod adresem ofi-

na uznanie marionetkowej Ukraińskiej

ludzi...

cjalnych władz polskich. To było po

Czasami niezwykle trudno przy-

Socjalistycznej Republiki Radzieckiej,

prostu stwierdzeniem faktu. Gorzej

chodzi nam uzmysłowienie sobie, że

powołanej przez bolszewików w Char-

znosiło się odzywki niektórych wyso-

posługujemy się stereotypami. Na

kowie. Było to zaskakujące dla wszyst-

ko postawionych polskich ważniaków.

pewno nie pomogą nam w tym roz-

kich, wycofanie się strony polskiej z

tajemnicze zdjęcie Pawła szandruka. nie jest to mundur ss

Generał hrabia Szeptycki (rodzony

mowy, prowadzone w naszym wła-

dotychczasowego uznania dla Ukra-

brat grekokatolickiego metropolity

snym środowisku, bo te raczej tylko

Czy wśród Państwa znajdzie się ktoś,

ińskiej Republiki Ludowej. W dalszych

ców, uformowanej właśnie w okoli-

Andrija Szeptyckiego – przyp. red.),

komu nasza opowieść pozwoli na

rozmowach pokojowych pomiędzy

cach Kamieńca Podolskiego.

To opowieść o za-

szef sztabu generalnego, powiedział

złamanie swojego dotychczasowego

Polską, Rosją Sowiecką i Ukrainą,

Po zawarciu pomiędzy URL i Pol-

ponoć ukraińskiemu generałowi i mi-

stereotypu?

Ukrainę (a właściwie USRR) reprezen-

ską tak zwanej Umowy Warszawskiej

wodowym żołnie-

nistrowi emigracyjnego rządu URL

Pawło szandruk, bo o nim

tować miała delegacja bolszewicka.

(21 kwietnia 1920), dowodzona przez

rzu, który zmieniał

Wołodymirowi Salskiemu: „Wynoście

mowa, urodził się 28 lutego 1889 r.

Jaka to była reprezentacja Ukrainy,

Szandruka brygada wraz z Wojskiem

się z Polski, wy szmaciarze”.

na Wołyniu we wsi Borsuki. Po ukończe-

najlepiej świadczy fakt, że ukraińskie

Polskim atakowała i zdobyła Kijów.

armie i mundury,

„Wielkie rody! Wielkie rody!” – Kto

niu gimnazjum w Ostrogu studiował

dokumenty tej delegacji sporządzał w

Następnie broniła Galicji w walkach

ale zawsze pozo-

tak kiedyś z przyganą powiadał w

na Niżeńskim Instytucie Filologicz-

języku ukraińskim pan Leon Wasilew-

pod Sidorowem i Niżniowem. W paź-

stawał tym, kim

Rzeczypospolitej? Czy aby nie het-

nym, w roku 1911 ukończył Instytut

ski, przedstawiciel delegacji polskiej,

dzierniku 1920 na Podolu, brygada za-

man Stefan Czarniecki?

imienia Księcia Bezborodki, a w roku

bo owi „Ukraińcy” tego nie potrafili.

kończyła kampanię przeciwko bolsze-

był. Ukraińskim

1913 – Aleksandryjską Szkołę Woj-

wikom zdobyciem Mohylowa i Szaro-

w listopadzie 1920 roku na terytorium

patriotą.

skową w Moskwie.

grodu. Szandruk w roku 1920 otrzymał

Polski znalazło się około 40 tysięcy żoł-

Brał udział w pierwszej wojnie

stopień generała-chorążego.

światowej w randze sztabskapitana.

umocnią nas w stereotypie. Stereo-

W wyniku postanowień pokoju ry-

nierzy i cywilów ukraińskich. Józef Pił-

Po rewolucji lutowej, pułk przez niego

typ, jak mówi encyklopedia, jest prze-

skiego został w listopadzie 1920 roku

sudski, stojąc przed frontem internowa-

dowodzony przekształcił się z typowe-

konaniem zbiorowym, a więc dopiero

internowany w obozie w Szczypior-

nych żołnierzy ukraińskich, powiedział:

go pułku armii rosyjskiej w pułk o wy-

wyjście poza nasze środowisko może

nie. Wraz z nim, na terytorium Polski

raźnym już charakterze ukraińskim.

stworzyć pozycję, z której stereotyp

znalazło się wtedy około 40 tysięcy

„Ja was przepraszam, panowie, ja was

W miesiąc po rewolucji październi-

zacznie być przez nas wyraźnie do-

żołnierzy i cywilów ukraińskich, około

bardzo przepraszam – to miało być zu-

kowej, biorąc na serio gadanie Lenina

strzegany. Dobrze jest też zapoznać

4 tysiące oficerów, a wśród nich – po-

pełnie inaczej”.

o prawie narodów do samostanowie-

się z jakimś przykładem łamania ste-

nad 60 generałów.

nia, utworzono Ukraińską Republikę

reotypu. Może to być rzucona przez

Rząd URL i Rada Republiki na

Pan Wasilewski nic takiego robić

„Szmaciarze” nie dość, że lojalnie

Ludową, obejmującą tereny dawniej-

kogoś idea, lub czyjeś działanie tak

swoją rezydencję zajęły hotel Bristol

nie musiał. Dlaczego, więc wysługiwał

walczyli wraz z Wojskiem Polskim w

szych guberni rosyjskich: kijowskiej,

odbiegające od przyjętej normy, że aż

w Tarnowie. Kilka miesięcy później,

się delegacji bolszewickiej? Kto wysłał

trakcie wojny bolszewickiej, to jeszcze

podolskiej, wołyńskiej, czernihowskiej,

oburzające, lub choćby tylko niepoko-

15 maja 1921 roku, podczas wizyty w

tego pana na rozmowy z bolszewikami?

brali udział w powstaniach śląskich,

połtawskiej, charkowskiej, kateryno-

jące i zastanawiające.

obozie w Szczypiornie, Józef Piłsud-

Pan Leon Wasilewski to ojciec Wandy

już jako internowani w Polsce. Bez

sławskiej, chersońskiej i taurydzkiej.

Chciałbym dzisiaj przedstawić

ski, stojąc przed frontem internowa-

Wasilewskiej, a więc trudno się dziwić

rozkazu. Na ochotnika. Pan gene-

Widząc, że Ukraińcy zupełnie nie

Państwu człowieka bardzo nietypowe-

nych żołnierzy ukraińskich, powiedział:

późniejszemu postępowaniu Wandy,

rał Szeptycki nic o tym nie wiedział?

znają się na żartach, Lenin wysyła

go. Łamiącego swoim postępowaniem

„Ja was przepraszam, panowie, ja was

wychowanej przez takiego ojca.

Dziwne. Zawsze uchodził za jakoby

przeciwko tworzącej się URL wojska

niejeden stereotyp. Człowieka, który ca-

bardzo przepraszam – to miało być zu-

Pan Wasilewski „robił więc za

specjalistę od spraw śląskich.

bolszewickie. Dochodzi do pierwszej

łym swoim życiem poświadczał bardzo

pełnie inaczej”. Jakoż Józef Piłsudski

Ukraińca”, a prawdziwy Ukrainiec,

Zachowała się relacja chorążego

wojny ukraińsko-bolszewickiej.

ważną życiową prawdę, która mówi,

miał za co przepraszać.

przedstawiciel Rady Republiki URL,

Arkadiusza Żylińskiego z byłej 1. Dy-

Pawło Szandruk walczył z bol-

że pomimo zmiennych losów wojny,

Polsko-sowieckie rokowania poko-

poseł Kedrowski, mógł się tylko obra-

wizji Zaporoskiej, jak to 6 maja 1921

szewikami początkowo jako dowód-

pomimo brutalnych czasami nacisków,

jowe rozpoczęto już w sierpniu 1920

dom przysłuchiwać. Jego alarmujące

roku wraz z kolegami opuścił obóz

ca pociągu pancernego i oddziału

można zachować swoje człowieczeń-

roku w Mińsku. Jesienią 1920 rozmo-

raporty, wysyłane do rządu URL, były

internowania w Wadowicach, by udać

samochodów pancernych. Następ-

stwo, zwyciężać pokusy pójścia na

wy przeniesione zostały do Rygi. De-

przez ten rząd początkowo uważane

się do powstańców śląskich. Tam wraz

nie dowodził 9 pułkiem piechoty w

łatwiznę i omijać pułapki, zastawiane

legacja polska na rozmowy z bolsze-

za jakieś kolosalne nieporozumienie.

z innymi Ukraińcami walczył o mia-

3 Dywizji Żelaznej armii Ukraińskiej

przez los.

wikami była bardzo dziwnym przedsta-

Wyznaczenie granicy pomiędzy

sto Bytom. zdobywając na Niemcach

Republiki Ludowej, która zwała się

Będzie to opowieść o zawodo-

wicielstwem Polski. Chwilami zdawało

Polską i Rosją Sowiecką to był już

dworzec kolejowy w Bytomiu i hutę

Armią Czynną.

wym żołnierzu, który zmieniał armie

się, że jest ona emocjonalnie bardziej

chyba szczyt, ale nie bardzo potrafię

Laura. Później, ukraińscy powstańcy

20 marca 1920 r. Pawło Szandruk

i mundury, ale zawsze pozostawał

związana ze sprawami Rosji Sowiec-

powiedzieć czego. Nonszalancji?

śląscy zapraszani byli do Belwederu

objął dowództwo 4. Brygady Strzel-

tym, kim był. Ukraińskim patriotą.

kiej, niż Polski. Już na samym wstępie