20-lecie śmierci

10

17 – 29 września 2010 * Kurier Galicyjski

ks. Franciszek krajewski –

18 września, o godz. 12.00, w kościele Pod-

wyższenia Krzyża Świętego w Czerniowcach,

apostoł duchowości bukowiny

rozpocznie się Msza św. dziękczynna z okazji

40-lecia śmierci ks. Józefa Jędrzejewskiego

(1911-1970) i 20-lecia śmierci ks. Francisz-

skiego – świadka tego cudownego

kilka osób. W kościele odbył szczerą

ka Krajewskiego (1910-1990) – długoletnich

wydarzenia. Oto treść tych listów:

spowiedź z całego życia i podczas

kapłanów rzymskokatolickich, dzięki którym

„Urodziłem się w 1881 roku we

Mszy św. przystąpił pobożnie do Sto-

wsi Uładowka. W 6 lat zmarł mój

łu Pańskiego. Do balasek posuwał się

została zachowana duchowość Polaków

ojciec. Mieszkałem razem z matką

z trudem na szczudłach, a po otrzy-

i wiernych innych narodowości na Bukowi-

i starszym rodzeństwem. W 1906

maniu Komunii św. opuścił szczudła

nie, Pokuciu i Podolu. W obchodach będą

roku zacząłem pracować na kolei w

i wstał o własnej mocy. Szczudła

uczestniczyć duchowni i wierni z Ukrainy, jak

Żmerynce. Zabrałem do siebie mat-

pozostały w kościele, a Jan Smrekar

kę, mieszkała przy mnie do 1920. W

poszedł piechotą do domu, niosąc

również z za granicy.

1920 roku matka zmarła. Ożeniłem

ze sobą poduszkę, na której leżał na

Na prośbę „Kuriera Galicyjskiego”, oso-

się w 1910 roku. Żył z żoną dobrze.

samochodzie. Świadków uzdrowienia

by tych duszpasterzy przybliża Czytelni-

W czasie rewolucji wciągnęli mnie

było przeszło 150 osób zebranych w

kom kanclerz kurii Archidiecezji Lwowskiej

do komunistycznej partii, czemu

kościele, a świadkami życia i choroby

żona sprzeciwiła się. Coraz częściej

Smrekara jest cała okolica Żmerynki.

ks. Władysław Grymski, który też pochodzi

kłóciłem się z żoną i coraz bardziej

Ks. Krajewski. Żmerynka, 10. 04.

z Czerniowiec.

odchodziłem od religii. Dzieci były

1943 r.”.

po stronie matki. Okłamawszy żonę,

Po przesunięciu linii frontu, ks.

no na kurs do domku parterowego

że niosę córkę ochrzcić do kościoła,

Franciszek Krajewski zmuszony był

ks. WŁADysŁAW GRymsKI

w podwórzu, a ławki i większe części

poniosłem ją do budynku kultury. Jed-

wycofać się z Transnistrii i wrócić do

Ks. franciszek Krajewski

Ksiądz Franciszek Krajewski urodził

ołtarza przewożono do Kościoła OO.

nak żona potajemnie ochrzciła córkę

Czerniowiec. Dojeżdżał z posługą

się 14 grudnia 1910 roku w Czerniow-

Jezuitów.

duszpasterską do różnych miejsco-

cach. Kiedy to miasto zajęła Rumunia,

[…] Ze szczególną wdzięczno-

wości. Pracował razem z ks. Józefem

mały Franciszek zmuszony był cho-

ścią muszę wspomnieć o ks. Krajew-

Jędrzejewskim. Mieli do obsługi 16

dzić do liceum rumuńskiego nr 1 „Aron

skim, który z nadzwyczajnym poświę-

legalnie zarejestrowanych kościołów

Pumnul”, ponieważ polskie było już

ceniem, przez cały dzień, na własnych

i kaplic.

zamknięte. Program nauki był bardzo

barkach przenosił ciężkie kawałki –

W latach 1956-1957 ks. Franci-

bogaty, ale nacjonalizm rumuński da-

2 stoły i 3 szafy razem z siostrami”.

szek Krajewski regularnie dojeżdżał

wał się we znaki mniejszościom naro-

Ksiądz  Franciszek  Krajewski,

do kaplicy na Swiatoszynie, w Kijo-

dowym, dlatego w roku 1928 Franci-

wraz z innymi kapłanami, brał także

wie. Praca tam została przerwana

szek Krajewski przeniósł się do Lwo-

aktywny udział w akcji ratowania Ży-

z powodu „sektanty”, starokatolika

wa. Tam został przyjęty 1 września

dów. W swoim Curriculum Vitae pisze

Wysoczańskiego. Wiele też wycier-

1928 roku do gimnazjum numer 6 im.

tak: „Mogę jeszcze dodać, że w roku

piał ksiądz ze strony miejscowych

St. Staszica. Maturę zdał w roku 1931.

1941 pracowałem dla Czerniowiec-

władz. Zabroniono mu wykonywać

Od młodych lat, Franciszek chciał być

kich Żydów – izraelitów. Gdy Rumu-

funkcje duszpasterskie w kościele.

księdzem, toteż we Lwowie mieszkał

ni zaganiali ich do getta i na rozkaz

Przez dziesięć lat pracował jako stróż

Ks. Krajewski wraz z dziećmi parafialnymi na wycieczce,

w małym seminarium duchownym,

hitlerowców – zabijali lub wywozili do

w fabryce.

1942 r.

którego rektorem był ks. Bartłomiej

lagrów w Transnistrii, zgłaszali się

Po śmierci ks. Józefa Jędrzejew-

Szulc CM. W owych czasach, Czer-

do mnie Żydzi intelektualiści, by ich

skiego, ks. Franciszka Krajewskiego

niowce zostały oddzielone od Archi-

ochrzcić i wystawić im metryki kato-

przywrócono do pracy duszpaster-

diecezji Lwowskiej i przyłączone do

lickie. Miałem więc polecenie zorgani-

skiej. Sporo kościołów było pozamy-

diecezji Jasskiej w Rumunii. Wika-

zowania dla nich kursów katechetycz-

kanych. Przez wiele lat ksiądz dojeż-

riusz generalny ks. Adalbert Grabow-

nych i kilku ochrzciłem. Ponieważ wła-

dżał z nabożeństwami do innych miej-

ski CM, skierował Franciszka Krajew-

dze cywilne nie dawały zezwolenia na

scowości, na co potrzebował zgody

skiego do seminarium duchownego

zmiany kultu religijnego, miałem znów

od władz państwowych.

w Gnieźnie. Tam skończył młodzian

awanturę z rumuńską prokuraturą…”.

Ks. Krajewski zmuszony był pra-

filozofię, a w Poznaniu – teologię. Po

Dopiero po interwencji Nuncjusza

cować w trudnych warunkach. Aby

ukończonych studiach, Franciszek

Apostolskiego w Bukareszcie abp An-

uniknąć konfliktów z władzami, sakra-

Krajewski postanowił wrócić na Buko-

drzeja Casulo i ordynariusza diecezji

mentów świętych udzielał potajem-

winę. Święcenia kapłańskie otrzymał

Jasskiej bp Michała Robu, udało się

nie. Wiele małżeństw zawarto przy

12 lipca 1936 roku, w kościele pod

powstrzymać zbrodnię, dokonywaną

zamkniętych drzwiach kościoła. Po-

wezwaniem Podwyższenia Krzyża

na osobach narodowości żydowskiej.

dobnie wyglądała sytuacja z pierwszą

Świętego w Czerniowcach. Udzielił

O sukcesie duchowieństwa rzymsko-

komunią.

mu ich biskup Michał Robu, ordyna-

katolickiego w tej sprawie, pisze ks.

Na uroczystość pięćdziesięcio-

riusz diecezji Jasskiej. Po święce-

Krajewski w jednym ze swoich opra-

lecia kapłaństwa Franciszka Krajew-

Kiedy przyszedł do pomocy w parafii ks. Wiktor Antoniuk,

niach, Franciszek Krajewski dwa lata

cowań: „Misja ta przyniosła oczekiwa-

skiego przyjechało wielu księży. Wła-

ks. franciszek Krajewski rzadko odprawiał mszę św.

był wikariuszem w Suczawie oraz

ne owoce. Rząd rumuński zgodził się

dze jednak zabroniły im odprawiać

katechetą w szkołach ludowych. Po-

uwolnić ochrzczonych Żydów, którzy

w kościele, po czym w partii zaczęli

cerkwie i kościoły. Przyjechał na kilka

Mszę św. Zmuszeni oni byli więc stać

nadto, pełnił funkcję prezesa Czytelni

zawarli małżeństwa katolickie. Oswo-

mnie uważać za zdrajcę. Wmawiali

dni kapelan wojskowy. Sąsiedzi po-

nie przy ołtarzu, a z wiernymi. Mimo

Polskiej oraz Akcji Katolickiej. Później

bodził i przywracał do pracy specjali-

mi w partii, abym wpłynął na zmianę

prosili go, aby mnie wyspowiadał. Po

różnych trudności, wielu ludzi przy-

pracował jako duszpasterz w Kiszy-

stów i uczonych (inżynierów i lekarzy)

jej poglądów. Żona odpowiedziała:

spowiedzi czułem się lepiej. W końcu

szło aby złożyć księdzu życzenia.

niowie. Po rozpoczęciu drugiej wojny

oraz pozwolił rodzinom wspomagać

„Szybciej umrze, aniżeli wstąpię do

maja 1942 roku powiedziano mi, że

W ostatnich latach życia, ks.

światowej powrócił na Bukowinę.

materialnie wygnanych. Rumuńscy

partii”. Namawiali mnie, abym roz-

przyjechał ksiądz i żebym przygoto-

Franciszek Krajewski był już bardzo

W sierpniu 1940 roku armia so-

Żydzi byli uratowani, podczas gdy

szedł się z żoną, czego nie zrobiłem,

wał się do spowiedzi. Dzięki temu, że

schorowany. Nogi odmawiały mu po-

wiecka wkroczyła do Czerniowiec.

w tym czasie Niemcy mordowali ich

a za co mnie uważano za zdrajcę

ksiądz przejeżdżał obok mego domu,

słuszeństwa. Podczas odprawiania

Do klasztoru Sióstr Marianek przyszła

w Polsce, tworząc obozy zagłady.

partii, ponieważ nie wykonałem ich

sąsiedzi poprosili żeby zabrał mnie do

Mszy świętej, dwóch ministrantów

komisja i zażądała natychmiastowe-

Wymordowano Żydów także w Ka-

polecenia. Żona namawiała rzucić

kościoła. Przy pomocy sąsiadów, na

przytrzymywało go, pomagało też

go opuszczenia pomieszczeń klasz-

mieńcu Podolskim i Kijowie”. Wiele lat

partię, ale ja zastanawiałem się. W

kulach, doprowadzono mnie do sa-

schodzić po schodach. Kiedy przy-

tornych. Siostrom przyszli z pomocą

później, Ks. Franciszek Krajewski, na

1937 roku usunięto mnie z partii. Na

mochodu. Ksiądz wyspowiadał mnie

szedł do pomocy w parafii ks. Wiktor

ks. Franciszek Krajewski i ks. Jan No-

znak wdzięczności, otrzymał dyplom

początku 1937 roku zachorowałem.

i przystąpiłem do Komunii św. Po

Antoniuk, ks. Franciszek odprawiał

wacki. Siostra Amalia Żukowska, w

Honorowego Obrońcy prześladowa-

Leczyłem się tu w szpitalu, a potem

Komunii poczułem się lepiej, wstałem

już rzadko. Uczestniczył jedynie, sie-

swoich Wspomnieniach 1886-1948,

nych Żydów.

odprawiono mnie do Kijowa. Leka-

i bez pomocy innych oraz kul posze-

dząc na krześle przy ołtarzu.

tak opisuje zaangażowanie ks. Fran-

W latach 1942-1944 pracował na

rze uznali chorobę moją za niewyle-

dłem do domu. Dużo ludzi przycho-

Ks. Franciszek Krajewski zmarł 16

ciszka Krajewskiego: „[…] Pozwolono

Transnistrii, gdyż teren ten (między

czalną. Byłem ciężko sparaliżowany.

dziło składać mi pozdrowienia. I do

września 1990 roku. Na pogrzeb przy-

nam zabrać rzeczy. Nie było mowy o

rzekami Dniestr i Bug) został przy-

Żona cały czas modliła się do Boga o

teraz z Bożą pomocą pracuję.

jechało bardzo wielu księży i sióstr za-

zabraniu wszystkich, bo ani nie było

dzielony pod opiekę diecezji Jasskiej.

moje zdrowie. W czasie choroby gorz-

Jan Smrekar. 10 kwietnia 1943 r.,

konnych. Kazanie pogrzebowe wygło-

możliwości, ani też miejsca do ich

Podczas pobytu na tym terenie, przez

ko żałowałem za popełnione przeze

Żmerynka”.

sił ksiądz Jan Olszański, późniejszy

umieszczenia. Zabierało się tylko

jego ręce dokonał się cud uzdrowie-

mnie grzechy, a w czasie snu widzia-

„Dnia 28 maja 1942 roku, kiedy

biskup diecezji kamieniecko-podol-

urządzenie kapliczne, osobiste rze-

nia. W archiwum czerniowieckiej

łem Pana Jezusa, który kiwał głową.

pierwszy raz odwiedziłem Żmerynkę,

skiej. Orszak pogrzebowy przeszedł

czy sióstr i żywność. […] Ks. Kra-

parafii zachowały się własnoręcznie

Opowiedziałem o tym żonie. Ona

podjechał ze mną do kościoła spara-

ulicami miasta do cmentarza przy ul.

jewski i ks. Nowacki rozbierali ołtarz,

spisane świadectwa Jana Smrekera

odpowiedziała, że Bóg nie chce mnie

liżowany kaleka, Jan Smrekar, kowal,

Ruskiej, gdzie ksiądz został pocho-

a co się nie dało – to rozpiłowywali.

– człowieka, który doznał łaski uzdro-

zostawić. I z tego czasu „zacząłem się

były komunista, partyjny. Na ciężaro-

wany.

[…] Rozbierano ołtarze, przenoszo-

wienia oraz ks. Franciszka Krajew-

modlić. Kiedy przyszli Niemcy, otwarto

wy samochód z trudem wsadzało go

(cdn.)