7

Kurier Galicyjski * 5 – 14 października 2010

Wystąpienie jarosława hrycaka

Na razie trochę Państwa zawiodę,

gdyż mówił będę więcej o polityce niż

o historii. Odniosę się do pewnych tez,

na konferencji w jaremczu

które dziś już były poruszone. Chcę też

nawiązać do naszej dyskusji „RESET”

czy nie „RESET”. Może czegoś nie

rozumiem, może w domu mam jakiś

na łono Rosji. Każdy sojusz polsko-

łomu. Najważniejsze jest to, że w tej

inny komputer, ale gdy wciskam na

ukraiński, jakikolwiek by był i czegokol-

modlitwie wykorzystano klasyczny

klawiaturze przycisk „RESET”, żeby

wiek by nie dotyczył – zawsze będzie

wzorzec pojednania historycznego,

ZRESETOWAĆ komputer, to nigdy

traktowany implicite (domyślnie) lub

który był zastosowany po raz pierwszy

moje urządzenie nie traci pamięci. Nie

explicite (wyraźnie) jako antyrosyjski.

w dialogu polsko-niemieckim. Brzmi

wiem, może ktoś ma inny system. RE-

Nie ważne, jak jest naprawdę, ważne

on: „Przebaczamy i prosimy o przeba-

SET jest zwykłym ponownym urucho-

jest to, że wiele osób tak właśnie myśli,

czenie”. Wzorzec ten przyniósł oczeki-

mieniem systemu, które nic nie nisz-

przypuszczam, że również na Kremlu.

wane owoce między innymi dlatego,

czy, tylko pomaga lepiej pracować. Nie

W ciągu ostatnich lat, w kon-

że uroczystości przewodniczyły głowy

wiem, więc czy warto było organizować

tekście Pomarańczowej Rewolucji,

obu Kościołów, jak to kiedyś się stało

tak szeroką dyskusję o tym, czym jest

padało pytanie: czy Ukraina może

w stosunkach polsko-niemieckich. Nie

„RESET”. Dyskusja byłaby krótsza,

być w NATO? Droga Ukrainy do Unii

powiem, że to wydarzenie rozwiązało

gdyby organizatorzy konferencji nie

Europejskiej miała dotyczyć zarówno

problem z cmentarzem, ale ono rady-

postawili antynomii: restart czy konty-

reform gospodarczych i politycznych,

kalnie przełamało klimat, przecież legi-

nuacja. Raczej nie „czy”, a „i” – reset

nak nie od razu po upadku muru

albo radzieccy partyzanci. Stanowi-

ale też wejścia do NATO. Teraz wia-

tymowały to przymierze Kościoły obu

i kontynuacja. Inaczej nie byłoby nas

berlińskiego czy po rozpadzie Związ-

sko to było nadzwyczaj wygodne,

domo, że jeśli Ukraina będzie dalej

wyznań, które maja olbrzymi autorytet

tu i teraz. Intuicyjnie czy eksplicytnie,

ku Radzieckiego, a o wiele później.

gdyż można było je przenieść w gra-

kroczyła drogą, zmierzającą do wej-

w społeczeństwach obu narodów.

racjonalnie czy emocjonalnie czuje-

Osiągnęły swój szczyt w latach 2002-

nice dyskusji i pogodzić się z tym, że

ścia do UE, co też deklaruje W. Ja-

Podobną inicjatywę podjęto trosz-

my, że nie da się kontynuować tych

2003, a przyczyną ich stały się sprawy

winny był ktoś trzeci.

nukowycz, to nie będzie to dotyczyło

kę później w związku z tragedia wo-

stosunków, w których trwamy, jeśli

otwarcia Cmentarza Orląt Lwowskich

Bardzo sympatyczny był pomysł

wejścia do NATO.

łyńską czy innymi słowy „rzezią wołyń-

nie zamyślimy się nad nimi. Właśnie

i „rzezi wołyńskiej”. Warto zapytać o to,

Kuronia, by potraktować konflikt polsko-

Wiele pytań stwarza ten „RESET”.

ską”. W marcu 2003 r., kilka miesięcy

refleksje są dla mnie sposobem tego

dlaczego dyskusja wokół Wołynia nie

ukraiński, jak wojnę bratobójczą. Jego

Kończy się dwudziestoletni okres bar-

po lwowskiej inicjatywie, grupa kilku-

„RESETU”.

odbyła się w 1993 r., a dopiero w 2003

zdaniem, była to wojna niemal domo-

dzo sprzyjający rozwojowi stosunków

dziesięciu ukraińskich intelektualistów

Chcę nawiązać do podstawo-

r. Na to pytanie próbuje odpowiedzieć

wa, w której po obu stronach linii frontu

polsko-ukraińskich. W tym okresie,

napisała w sprawie Wołynia list do

wych tematów polsko-ukraińskiego

kilku historyków, więc nie będę o tym

byli ludzie bardzo sobie bliscy. Był to

wraz z upadkiem muru berlińskiego, na

intelektualistów polskich o treści wedle

pojednania. Dlaczego potrzebny jest

mówił. Chcę wymienić jedynie pod-

raczej konflikt wewnętrzny. O ile był to

świecie doszło do wzrostu ogólnej de-

tego samego wzorca: „Przebaczamy

„RESET”? Potrzebny jest dlatego,

stawowe argumenty, które były przed-

konflikt wewnętrzny, prawie rodzinny, to

mokratyzacji. Przypomnę tu znaną pio-

i prosimy o przebaczenie”. Wspomnia-

iż w stosunkach miedzy Polską a

stawiane w dyskusji przez obie strony.

moglibyśmy się łatwiej pogodzić. Ostat-

senkę „Scorpions” o tym, że wiatr zmian

ny list nie miał jednak oczekiwanego

Ukrainą stawką jest nie przyszłość

Każda strona starała się działać w imię

nim pomysłem było w ogóle nie zwra-

wieje z Zachodu. Znana wówczas była

efektu ze względu na dwie przyczyny.

Polski ani przyszłość Ukrainy, i nawet

swej racji stanu i się usprawiedliwić.

canie uwagi na historię, zostawiając ją

też książka F. Fokujamy o tym, że był to

Po pierwsze, był zbyt długi i kompro-

nie przyszłość Europy Wschodniej,

Pierwszy argument: ich wina jest więk-

historykom, chodziło o to, byśmy sami

początek tryumfu liberalnego systemu

misowy. Były to nie do końca prze-

stawką jest przyszłość całej Europy,

sza od naszej. Polacy stosowali go

zaczęli od nowa.

władzy, w którym swobody gospodar-

prosiny. Nie było w nim radykalnego

a w szerszym kontekście też światowa

potępienia akcji UPA i nie mówił on o

geopolityka. Polsko-ukraińskie pojed-

rzezi, jak o eksterminacji. Ułożono go

nanie ma w Europie Wschodniej to

w ten sposób dlatego, że był to rze-

samo znaczenie, co pojednanie fran-

czywiście jedyny sposób napisania.

cusko-niemieckie w latach 50. XX w.

Wielu podpisujących się nie zgodzi-

Ono zapoczątkowało kształtowanie się

łoby się na postawienie podpisu pod

Unii Europejskiej oraz idee integracji.

dokumentem, w którym byłoby użyte

Pojednanie polsko-ukraińskie stwa-

słowo „eksterminacja” czy potępiano

rza możliwości poszerzenia się Unii

by UPA. Z tych oto powodów pismo

dalej, na Wschód. To produkt całkiem

wyszło takie rozlazłe i nijakie. Trzeba

nowej konfiguracji i nowej Europy. To,

jednak okazać wdzięczność polskim

jak będą rozwijały się stosunki polsko-

partnerom, gdyż była to w dużej mie-

ukraińskie zadecyduje w dużej mierze,

rze wspólna akcja polsko-ukraińska

choć nie wyłącznie, o tym czy Unia Eu-

na łamach polskich gazet – „Rzecz-

ropejska poszerzy się dalej na Wschód,

pospolitej” i „Gazety Wyborczej”, któ-

w tym na Ukrainę (niekoniecznie inte-

re drukując ten list, nigdy nie poda-

Podczas posiedzenia okrągłego stołu „Współczesne oceny Sojuszu Piłsudski-Petlura 1920

gracyjnie, nie obowiązkowo formalnie,

wały go w całości. Podawano zatem

roku”

ale przyjmując pewne wartości w dzie-

tylko te fragmenty, które nie powinny

dzinie prawa, wolności etc.).

cze będą szły w parze z gospodarką

przeciwko Ukraińcom, Ukraińcy prze-

Wyodrębniam więc te cztery typy

były zirytować środowisk kresowych.

Widoczną, drugą tego płaszczyzną

wolnorynkową. Po 20. latach nie wi-

ciwko Polakom. Jeśli chodziło o to,

argumentów i chcę podkreślić, że ża-

Widzimy więc tu bardzo ładną współ-

jest sprawa Rosji. Stosunki polsko-

dzimy tych zmian. System załamuje

na czym polegała wina, to Polacy za-

den z nich nie miał powodzenia. Nie

pracę, nie mającą jednak większego

ukraińskie decydują o tym, jaka będzie

się, gdyż wiatr zmian wieje teraz nie

wsze wskazywali na konkretną winę

powiódł się, chociaż każdy był racjo-

efektu w sprawie, której dotyczyła.

Rosja. Możemy tu przypomnieć sobie

z Zachodu, tylko ze Wschodu. Teraz

tu i tam, na przykład: akcja UPA na

nalny i wypowiedziany przez dość

Dyskusja o Wołyniu odbyła się tak,

fragment poematu A. Puszkina „Po-

Wschód reprezentuje nowy schemat,

Wołyniu. Ukraińcy natomiast zawsze

mądrych ludzi, wsparty przez pewne

jak się odbyła.

łtawa”. Poeta zastanawia się nad tym,

który zaprzecza 68. latom. Ma on na-

starali się zwrócić uwagę oponenta

autorytety, tytuły, pozycje. Żadnego z

Jeśli pamiętają Państwo, to nie

gdzie będą przebiegały przyszłe grani-

stępujący schemat: autokracja bez re-

na szerszy kontekst historyczny. Tak,

nich nie udało się zrealizować. Myślę,

było już tam takich ceremonii, jak na

ce Rosji – po Dnieprze czy po jakiejś

form politycznych z silnym rynkiem. Ten

być może na sumieniu UPA jest więcej

że nic nie zmieniłoby się, gdyby nie

Cmentarzu Orląt. Pojednanie odby-

innej rzece. Rosyjski romantyk pyta:

schemat prezentują dziś Chiny i Rosja.

ofiar w latach 40., ale gdy spojrzymy

dwa fakty. W przypadku Cmentarza

ło się w Pawliwce, latem 2003 r., z

«наш Киев дряхлый златоглавый

To duże wyzwania. Ameryka nie odpo-

z szerszej historycznej perspektywy,

Orląt, rolę przełomową miała akcja,

udziałem naszych dwu kontrowersyj-

/ сей пращур русских городов /

wiada już na wyzwanie Europy, odpo-

to Polska bardziej zawiniła, gdyż była

przeprowadzona przez polskich i

nych prezydentów – Kuczmy i Kwa-

сравнится ль с буйною Варшавой /

wiada natomiast na wyzwanie nowych

silniejsza i sprowokowała ten konflikt.

ukraińskich intelektualistów – wspól-

śniewskiego. W gazetach pisano, że

святыней всех своих гробов”. Alek-

krajów, takich jak Brazylia, Rosja, Indie

Inną tezą, która padła we wspomnia-

na modlitwa 1 listopada 2002 r. na

wszystko przebiegało pod czujnym

sander Puszkin dostrzegał wyraźnie,

czy Chiny. Chodzi mi o wielkie zmiany

nej dyskusji, to – przerzucenie winy

Cmentarzu Łyczakowskim. Jej forma

okiem policji. Ihor Cependa może to

że zagrożeniem i przeszkodą dla Rosji

geopolityczne w całym świecie, które

na trzeciego uczestnika konfliktu.

była bardzo interesująca. Była to mo-

opowiedzieć. Pojednanie odbywało

w ekspansji na Zachód jest sojusz pol-

tak czy inaczej zostawiają swój ślad na

Winny jest ktoś trzeci.

dlitwa wyłącznie z udziałem działa-

się więc w wąskim gronie, otoczonym

sko-ukraiński. Ciekawe, że ten wiersz

relacjach polsko-ukraińskich.

Podczas dyskusji, która toczyła

czy społecznych. Żadnego polityka,

przez oddziały bezpieczeństwa, za

Puszkina bardzo często występował

Przejdźmy do sprawy pojednania.

się wokół Cmentarza Orląt Lwow-

zwłaszcza zajmującego konkretne sta-

którym kłębił się tłum, protestujący

w dyskusjach o pamięci historycznej,

Mniemam, że to pojednanie się odby-

skich padł ciekawy pomysł ze strony

nowisko w tej sprawie, nie dopuszczo-

przeciwko temu pojednaniu. Lwow-

które prowadzono w okresie prezyden-

ło, na dobre czy na złe, będąc obecnie

ukraińskiej – potraktowanie tego pan-

no do uroczystości. Drugim faktem jest

ski wzorzec dał swe owoce, wzorzec

tury Wiktora Juszczenki.

faktem dokonanym. Widać to chociaż-

teonu, jako wspólnego pomnika wal-

to, że ta uroczystość odbyła się pod

wołyński natomiast zaowocował nie w

Aleksandr Ciepkow, jeden z do-

by w kwestii dyskusji o pamięci histo-

ki przeciwko komunizmowi, władzy

patronatem Kościoła rzymskokatolic-

pełni. Zmiana decydująca nadeszła

radców Borysa Jelcyna, przyznał

rycznej. Mogę mówić tu o chronologii

radzieckiej, Budionnemu i wyprawie

kiego i grekokatolickiego, z udziałem

dopiero po pomarańczowej rewolu-

niedawno w wywiadzie, że w 1991 r.

lub podejmowanych tematach, gdyż

1920 roku. Skoro tam były groby, to

biskupów obu obrządków. Wszyscy,

cji, która dobitnie zmieniła stosunek

prezydent niby pozwalając na nieza-

mam wszystko przygotowane. Widać,

można potraktować ten cmentarz jak

którzy brali udział w tej modlitwie,

Ukraińców do Polaków. Wszyscy wi-

leżność Ukrainy, zrobił to pod jednym

że o kwestii pamięci historycznej toczy

wspólny pomnik walki przeciwko bol-

pamiętają nastrój podczas niej panu-

dzieliśmy co się wtedy stało. Można

warunkiem, o którym nigdy nie powie-

się między Polską i Ukrainą odrębna

szewikom i komunizmowi. Widocznie,

jący. Wrażenie było bardzo głębokie

oczywiście krytykować to, że pol-

dział. Mniemał bowiem, że Ukrainę

dyskusja.

w dyskusjach na temat Wołynia też

emocjonalnie, w mediach ukazały się

ska i ukraińska strony nie wykonały

należy wypuścić, bo sama ona się nie

Podstawowe  dyskusje  wokół

mówiło się o tym, że prowokatorem

bardzo obszerne i pozytywne relacje.

wszystkich swych zobowiązań w spra-

utrzyma i prędzej czy później wróci

pamięci historycznej zaczęły się jed-

tragedii był ktoś trzeci – albo Niemcy,

To doprowadziło do swoistego prze-

wie upamiętnienia wszystkich miejsc