bohater czy bandyta?

22

5 – 14 października 2010 * Kurier Galicyjski

dobosz

Dowbusza, angażując do tego 2500

strzelby srebrną kulą wraz z położe-

żołnierzy. Banda, uprzedzona o nad-

niem na niej dziewięciu ziaren psze-

ciągającym wojsku, wymyka się z za-

nicy poświęconych w cerkwi, jako że

stawianej na nią pułapki i ekspedycja

Ołeksa miał opinię człowieka, którego

karna pozostaje bez sukcesu, jeśli nie

zwyczajne kule się nie imają. Tak, czy

bandytów. Jest czymś realnym. To

liczyć kilku bandyckich maruderów,

owak, strzał okazał się skuteczny.

ona właśnie staje się najczęściej po-

ogarniętych obławą.

Jeszcze dającego objawy życia, po-

wodem powstania bandy. Dlatego

Rośnie ponura sława Dowbusza.

wieziono Dowbusza do Stanisławo-

ludziom najbiedniejszym, a więc ta-

Podczas napadów bandyci stosują

wa, gdzie wystawione na widok pu-

kim, na których nie napadają nawet

SZYMON KAZIMIERSKI

straszliwe tortury wobec pojmanych,

bliczny ciało zbója oglądali wiwatując

najgłupsi bandyci, a przez to niema-

a niechcących zdradzić skrytek, w któ-

stanisławowscy mieszczanie i goście

jącym przykrych skojarzeń z bandy-

Kim był Ołeksa Dowbusz?

rych trzymają pieniądze.

z okolicy, którzy licznie zjechali się

Nikt nie wie, jak wyglądał. Za jego

tami, działalność bandy będzie się

na zapowiadane widowisko. Zabójca

czasów nie istniała jeszcze sztuka foto-

podobała. Będą jej kibicować. Ban-

Dowbusza, gazda Dźwinczuk, został

grafii. Wszelkie inne jego wizerunki po-

dyta będzie zaliczany do „naszych”.

Ojciec chrzestny

oficjalnie przesłuchany przez sąd

wstawały ponad sto lat od jego śmierci

Będzie się mu pomagało, ostrzegało,

Franciszka Karpińskiego

Kiedyś Dowbusz wymordował całą

miejski w Stanisławowie, po czym

i są dowolnym tworem wyobraźni po-

chroniło. Będzie się tworzyło legendy

rodzinę pułkownika Konstantego Złot-

wojewoda, w nagrodę za zabicie tak

szczególnych malarzy. Nie wiadomo

o dobrych bandytach odbierających

nickiego, włącznie z nim, jego żoną

niebezpiecznego człowieka i uwolnie-

nawet, kiedy się urodził. Dokładnie

bogatym tylko po to, żeby oddać bied-

i małymi dziećmi. Pułkownik gotów

nie od niego społeczności wojewódz-

znana jest natomiast data, kiedy zo-

nym. I to jest pierwsza prawidłowość.

był mu oddać wszystko, co miał, ale

twa, zwolnił go po wsze czasy od

stał śmiertelnie postrzelony. Polacy

Banda tak długo jest bezkarna i nie-

Ołeksa Dowbusz

nazywali go – Dobosz, czasami mó-

wiono Doboszczuk, ale on się tak nie

nazywał. Był Hucułem, urodzonym w

środowisku wiejskiej biedoty w osiedlu

Peczeniżyn, niedaleko Kołomyi. Na-

prawdę nazywał się Ołeksa Dowbusz.

Niech Państwa nie zmylą piękne słowa

nazywające go zbójnikiem, karpackim

Robin Hoodem, czy obrońcą ludu. Był

bandytą, tyle, że nie był zwyczajnym

bandytą. Był super bandytą!

Jaki wybór drogi życiowej mógł

mieć chłopak najczęściej głodny, ubra-

ny w rozpadające się łachy, zatrudnia-

ny do pasienia kóz?

Nadzwyczajna nędza i położone w

pobliżu tereny niedostępne, lub choćby

tylko słabo dostępne, są mieszaniną

Półślepy bandyta z Brazylii.

wybuchową, produkującą bandytów.

Szczyt Doboszanka w Gorgonach

Dowódca Cangaceiros

Opołonek w Bieszczadach.

Wszędzie jest tak samo. Na całym

Skała Dobosza. Gdzieś tu Iwan

Dowbusz ukrył skarb

życiową należy obrać. Ołeksa miał

brata Iwana. W roku 1738 bracia za-

kładają bandę rabunkową, działającą

początkowo dość prymitywnie, bo w

najbliższej okolicy ich zamieszkania.

Rychło zostali rozpoznani i doszło do

konieczności przeniesienia bandyc-

kiego procederu w miejsca odleglej-

sze. Przenieśli się więc na pogranicze

Bukowiny, a stamtąd do Mołdawii.

Między braćmi coraz częściej docho-

dziło do gwałtownych sporów, kłótni,

czasem nawet bójek.

Kamień Dowbusza w Jaremczy

Oddział Cangaceiros

W roku 1739 podczas jednej z

Dowbusz nie przyszedł do niego po

wszelkich świadczeń państwowych

takich kłótni, bracia całkiem na serio

pieniądze. Przyszedł mordować z ze-

i wszelkiego rodzaju podatków.

zaczęli walczyć ze sobą na ciupa-

świecie. We wszystkich epokach histo-

uchwytna, jak długo wspierają ją tacy

msty, jak powiedział.

Zwłoki Dowbusza obwożono po

gi. Podczas tej bójki Iwan poważnie

rycznych. Karpaty nie stanowiły tu ja-

właśnie najbiedniejsi i na tyle głupi, że

W jednym aczkolwiek przypadku,

wsiach, by każdy mógł się przekonać,

rani Ołeksę w nogę. Bracia już dalej

kiegoś wyjątku. Na innym kontynencie,

wierzą w posłannictwo bandy. W jej wolę

Dowbusz zachował się absolutnie

że za zbójowanie jest tylko jedna kara.

nie mogą przebywać ze sobą. Iwan

w Brazylii, wśród ludzi o innym języku

walki z niesprawiedliwością i uciskiem.

nieszablonowo. W roku 1741, akurat

Później ciało zbójnika zostało podob-

odchodzi na zachód i zakłada nową

i mentalności, nie kiedyś tam przed

Aż dochodzi, bo dojść musi (i to jest

4 października, banda Dowbusza na-

no poćwiartowane na 14 części, które

bandę, działającą później na terenie

wiekami, ale tuż przed drugą wojną

następna prawidłowość), do jakiegoś

padła na dwór Jędrzeja Karpińskiego,

pozatykano na palach w miejscowo-

Bieszczadów. Ołeksa zaczyna dzia-

światową, na suchych, półpustynnych

incydentu, który uzmysławia pełnemu

ojca poety Franciszka, czyli właśnie

ściach, na które kiedyś napadł Do-

łalność na Pokuciu. Zakłada też bazę

stepach Cangaco, grasowała banda

do tej pory zachwytu idiocie, że banda

wtedy, kiedy Franciszek się urodził.

wbusz. Jeśli nawet ta informacja nie

w niedostępnych rejonach Gorgonów.

Cangaceiros, czyli ludzi Cangaco.

ani myśli się z nim liczyć, ani też dzie-

Zaskoczony tą sytuacją Dowbusz

jest prawdziwa, to dobrze trzyma się

Atakuje koło Mikuliczyna. Napada na

Kilkudziesięcioosobowa, konna grupa

lić się z nim czymkolwiek. Staje się to

odstąpił od grabieży i innych gwał-

w realiach tamtej epoki. Bywało, że

szlacheckie dwory, plebanie, domy bo-

bandytów była nieuchwytna i często

zwykle wtedy, kiedy taki zauroczony

townych czynów. Wprosił się tylko na

zbójnika ćwiartowano „na żywca”, by-

gatych chłopów. Szlachta i miejscowe

stanowiła zagrożenie nawet dla dużych

staje się nagle ofiarą bandytów. Po ta-

ojca chrzestnego nowonarodzonego

najmniej nie czekając, aż umrze.

władze wpadają w popłoch. Niewielki

oddziałów policji. Została zlikwidowana

kim doświadczeniu, z prostej zemsty,

chłopca. Opowieść wygląda na nie-

w sumie, bo liczący około 30 – 40 lu-

po 15 latach „działalności”, dopiero w

poszkodowany biegnie, co sił, na po-

prawdziwą, ale w całości potwierdził

dzi oddział Dowbusza sprytnie wymija

roku 1938. Bandą dowodził „Lampiao”,

licję i jest to najczęściej koniec bandy,

Dzieje Iwana Dowbusza

ją już dorosły Franciszek Karpiński.

A co z bratem Iwanem? – Założył

zastawiane na niego zasadzki, szybko

naprawdę Virgulino Ferreira da Silva.

bo policja nareszcie dowiaduje się,

Nie każdy miał takie szczęście, jak

swoją bandę i grasował koło Sanoka.

przemierza nawet duże odległości,

Wielokrotnie ranny. Właściwie inwalida

gdzie banda ma swoje leża, zapasy,

Karpińscy. Dowbusz rabował kupców,

Kilka razy bardzo się obłowił. Wielo-

napada niespodziewanie na swe ofia-

z uszkodzonym okiem.

drogi, którymi się porusza.

dwory szlacheckie, napadał na wsie

krotnie jego napady, szły na konto bra-

ry w miejscu, o którym nikt by nawet

Wokół takich band wytwarzają się

Bandę Cangaceiros wydał policji

i miasteczka. Napadł kiedyś nawet na

ta Ołeksy. Możecie się Państwo o tym

nie pomyślał. Oddział ma doskonale

zazwyczaj podobne lub wręcz takie

człowiek o nazwisku Pedro de Can-

jarmark w Bolechowie.

przekonać, czytając o napadach Ołek-

działający wywiad. Zawsze jest dobrze

same oceny ich działalności. Banda

dido. Jak to się stało z Dowbuszem?

24 sierpnia 1745 roku Ołeksę Do-

sy Dowbusza na terenie Bieszczad.

poinformowany i w porę uprzedzany

zawsze dorabia do swojego procede-

Zaraz opowiem.

wbusza postrzelił śmiertelnie Stepan

Wreszcie Iwan postanowił rzucić

o akcjach organizowanych przeciwko

ru jakąś, możliwie wzniosłą ideologię.

Dźwinczuk, Hucuł, gazda z Kosmacza.

zbójowanie. W cerkwi we wsi Benio-

niemu. Widać po tym, że wśród miej-

Na przykład – walkę o wyzwolenia

Dowbusz zakłada bandę

Ołeksa zginął, bo uwiódł żonę Stepa-

wa w Bieszczadach, pozostawił jako

scowych chłopów oddział ma wielu

spod tyranii bogaczy, albo „równanie

Wróćmy jeszcze na moment do

na i Stepan postanowił, że tego mu

wotum swój zbójecki nóż, na którym

sympatyków i sprzymierzeńców.

świata”, czyli odbieranie bogatym i roz-

czasu, kiedy to Ołeksa pasł kozy.

nie daruje. Nie wiadomo, czy podczas

był wyryty napis: „Od tego noża zginął

W roku 1742 Józef Potocki, Wielki

dawanie tego odebranego, biednym.

Podczas tego zajęcia, jak sam podob-

strzelania do Dowbusza Dźwinczuk

z ręki Doboszczuka”... Końcówka na-

Hetman Koronny, organizuje szeroko

Tam, gdzie działa taka banda, tyrania

no twierdził, nawiedziło go „widzenie”,

zachował zbójecki rytuał nabijania

pisu była nieczytelna. Wieś Beniowa

zakrojoną akcję przeciwko bandzie

bogaczy na pewno nie jest wymysłem

po którym już wiedział, jaką drogę