27

Kurier Galicyjski * 5 – 14 października 2010

cych, a potrzebnych, którzy skądinąd

A walczy nie tylko z trudnościami na-

A grą ściągasz do teatru

dzina Zbigniewa – Stanisław Hierow-

przeciągnęła do 2. w nocy”. Na ban-

mało znajdują poparcia.

tury finansowej, ale także z apatią

…I paralityków!

ski, króla bawidamka Jana Kazimierza

kiecie bawiła cała „śmietanka” towa-

Drugiego zaś wieczoru zostać nie

publiczności. Darujcie mi, że śmiem

– Władysław Jaworski, wszyscy znani

rzyska Stanisławowa „pod batutą” ów-

mogłam, ponieważ w środę musiałam

Wam to powiedzieć, Wam, coście

Że w świątyni Melpomeny

i lubiani aktorzy teatru lwowskiego.

czesnego starosty. Nie zapomniano

już rozpocząć moje próby w Krakowie,

tak licznie przybyli mnie oglądać. A

Gdzie wciąż pustki czarne,

Ważnym wydarzeniem dla teatru sta-

o notariuszu, inspektorze kolejowym,

według poprzedniej umowy. Załączam

ja, zamiast Wam dziękować, proszę

Panowało dziś z natłoku

nisławowskiego było również uczest-

dyrektorze stanisławowskiego urzędu

wyrazy głębokiego szacunku i powa-

Was, darujcie moją śmiałość i prośbę

skarbowego. Obok nich w przyjęciu

…W zimie lato skwarne!

nictwo aktorów miejscowej trupy w

żania, pozostając życzliwą sługą”.

weźcie tak, jak ja ją do Was zanoszę:

uczestniczyli: prezes Towarzystwa

przedstawieniu obok tak znanej gwiaz-

List Modrzejewskiej jest szczery,

„Wspierajcie Wasz teatr, to szkoła

Muzycznego imienia Stanisława Mo-

Niczym przecież i ten upał

dy sceny polskiej. Postać kasztelano-

otwarty i prawdziwy. We Lwowie nie

języka i ducha narodowego”. A Wam

wej zagrała Helena Tańska, w roli Jana

niuszki Bolesław Szamejt, mecenat

Wobec słów Twych ciepła,

miała ona wolnego czasu i napisała

zacni panowie i Tobie drogi dyrektorze

Mazepy, przedstawiciela złotej dwor-

i pianista, założyciel owego Towarzy-

Wobec nich do czynu stanie

o tym do Anny Wolskiej: „Byłam za-

składam serdeczne dzięki za cześć,

skiej młodzieży, pazia królewskiego,

stwa Muzycznego w Stanisławowie

Publiczność zakrzepła.

jęta od rana do późnej nocy. Grałam

jaką mi wyświadczyliście”.

wystąpił młody aktor Teatru im. Al. hr.

baron Franciszek Romaszkan, artyści

zapamiętale – uczyłam się nowych

Modrzejewska, zdecydowawszy

I utrzyma się na zawsze

ról i chodziłam na próby”. Tylko co

się wystąpić w Stanisławowie w grud-

Nasza trzecia scena,

skończywszy lwowskie występy, w

niu 1894 roku, wybrała tragedię Sło-

Gdy ją wspiera sercem szczerym

drodze do Krakowa, po dwudziestu

wackiego Mazepa. Co ciekawe, rolę

Lechicka Helena!

trzech przedstawieniach, nie patrząc

Amelii Modrzejewska zagrała po raz

na zmęczenie i wykończenie fizyczne

pierwszy w maju 1863 roku w Czer-

Na te słowa Helena Modrzejewska

(„a wiesz, jak się przyjdzie z teatru, to

niowcach. Był to: samodzielny wybór

wniosła toast za zdrowie Władysława

się ręką, ani nogą ruszyć nie chce”),

czerniowieckiej primadonny w reper-

Antoniewskiego, zacnego dyrektora

przyjechała Modrzejewska 3 grudnia

tuarze Słowackiego, wczesne wejście

teatru w Stanisławowie. Bawiącym

1894 roku do Stanisławowa. Obywa-

w obszar wysokiej tragedii. Sukces

się na tym przyjęciu bardzo też przy-

telski komitet, który zawiązał się ce-

nie musiał być nadzwyczajny, zale-

padł do gustu toast „teatralny” Roma-

lem przyjęcia znakomitej aktorki, witał

dwie „całkowicie sprostała koturnowi

na Żelazowskiego, który pił „zdrowie

ją na dworcu kolejowym: „Znakomita

wielkiego tragizmu”.

stanisławowskiej publiczności”. Póź-

artystka przybyła do Stanisławowa

Niestety, postać Amelii z dramatu

niej, już do końca zabawy, „nastąpiła

w poniedziałek 3 grudnia 1894 roku

Juliusza Słowackiego Mazepa Hele-

między biesiadnikami swobodna po-

popołudniowym pociągiem wespół z

na Modrzejewska grała stosunkowo

gawędka”.

mężem swoim hr. Chłapowskim i z

rzadko i to na początku swej kariery

Następnego dnia, 4 grudnia 1894

artystami pp. Żelazowskim, Hierow-

w Teatrze Wielkim w Warszawie. Wia-

roku, opuściła Modrzejewska miasto,

skim i Jaworskim. Na dworcu powitał

domo, że 1 maja 1872 roku odbył się

udając się na występy gościnne do

ją w imieniu teatru p. Antoniewski, a

„debiut Słowackiego na warszawskiej

Krakowa, które rozpoczynała 8 grud-

w imieniu komitetu, zajmującego się

scenie”. Wystawiono Marię Stuart, w

nia 1894 roku.

jej przyjęciem, redaktor „Kuriera Sta-

której aktorka wystąpiła w roli tytu-

„Stanisławowski” epizod w dłu-

nisławowskiego” p. Józef Wierzejski.

łowej. 12 maja 1872 odbyła się war-

gim i błyskotliwym życiu artystycz-

Po spożyciu na dworcu w salonie

szawska prapremiera III aktu dramatu

nym Heleny Modrzejewskiej zajmu-

barszczu, odjechała p. Modrzejewska

Słowackiego Mazepa (Modrzejewska

je mało miejsca, często nawet nie

przygotowaną dla niej karetą, mającą

zagrała rolę Amelii). W czasopismach

jest odnotowywany w poważnych

na koźle dwóch strojonych krakusów,

pisano o aktorce, że ona jest „stwo-

pracach. Tym niemniej, przybyciem

do hotelu „Imperial”, gdzie, aż do od-

rzona dla tej roli”, a Józef Kotarbinśki

swym do małego prowincjonalne-

jazdu ze Stanisławowa, który nastąpił

uważał, że: „głęboki liryzm i poetycz-

go miasteczka dała Modrzejewska

we wtorek wieczorem pociągiem po-

na uczuciowość Modrzejewskiej moż-

dowód wielkiej ofiarności i patrioty-

spiesznym, zajęła kwaterę”.

na porównać z tęczowo przejrzystymi

zmu. Dla polskiego Teatru im. Al. hr.

A wieczorem 3 grudnia 1894

barwami Słowackiego, którego była

Fredry jej występ był wydarzeniem

roku Helena Modrzejewska zagrała

idealną interpretatorką”.

decydującym o jego losie. Referując

rolę Amelii w Mazepie Słowackiego.

Nie patrząc na sukces, rolę Ame-

głosy mieszkańców Stanisławowa,

Sala teatralna była oświetlona, pięk-

lii Modrzejewska zagra w Warszawie

nieznany autor, pod pseudonimem

nie udekorowana i szczelnie nabita

jeszcze tylko dwa albo trzy razy. Przez

Alfa trafnie zapisał: „W dziejach Te-

publicznością. Wśród widzów bar-

szereg lat aktorka grała na scenach

atru im. Al. hr. Fredry zaznaczył się w

dzo wielu przybyło z dalszych okolic,

teatrów zagranicznych utwory wielkich

ubiegającym tygodniu fakt doniosły,

np. z Kołomyi. Dla Modrzejewskiej

dramatopisarzy, lecz nie było w jej re-

który nie pozostanie bez wpływu na

przysposobiono osobną, prześlicz-

pertuarze dramatów Słowackiego, któ-

jego istnienie i dalszą działalność.

nie przystrojoną garderobę. Recen-

rego słowa tak wiele dla niej znaczyły.

Święcił on niezwykłą uroczystość,

Portret Heleny Modrzejewskiej autorstwa Tadeusza Ajdukie-

zent „Kuriera Stanisławowskiego”

Dlatego może zależało jej na tym, aby

bo oto pierwszorzędna gwiazda eu-

wicza z 1880 r.

informował: „Ukazanie się na scenie

występ w Stanisławowie miał miejsce

ropejska, artystka w najpełniejszym

znakomitej artystki, przyjęła publicz-

w sztuce polskiej i wybór padł na rolę

znaczeniu tego słowa, przybyła, by

Fredry – Ludwik Wostrowski (i nie za-

i artystki miejscowego teatru razem z

ność hucznymi oklaskami, które się

Amelii. Jeden z miejscowych krytyków

na jego scenie roztoczyć całą głę-

wiódł pokładanych w nim oczekiwań):

dyrektorem Władysławem Antoniew-

bezustannie powtarzały. Po czwartej

podkreślił szczególny charakter tej roli,

bię uczucia wstrząsającego słucha-

„Tytułowa rolę odegrał p. Wostrowski.

skim, stryj Ostapa Ortwina – adwokat

odsłonie nastąpiła owacja dla artystki

trudności, które powinna była pokonać

czem, odsłonić przed oczyma jego

Z wielką przyjemnością zaznacza-

dr Leon Katzellenbogen. Przyjechał

na scenie. Ofiarowano jej od stani-

wykonawczyni: „Trzeba było istotnie ar-

duszy jedną z najpiękniejszych i naj-

my, że piękne nadzieje rokujący ten

nawet powieściopisarz Kajetan Ab-

sławowskiej publiczności olbrzymi

tystki tej miary co Modrzejewska, aby z

idealniejszych postaci Słowackiego,

artysta stanął na wysokości zadania

garowicz, znany pod pseudonimem

wieniec, a stosowną przemowę wy-

postaci Amelii, jakkolwiek tchnącej do

odkryć daleki szlaki, na jakich artyzm

swego i w zupełności dostrajał się do

Abgar-Sołtan, który swego czasu po-

powiedział adwokat, dr Lorsch”.

głębi duszy wzruszającym liryzmem,

opiera skrzydła swoje”.

gry znakomitych artystów gości. Gra

bierał nauki w szkołach stanisławow-

Potem wręczono jej wieńce od ar-

prostotą i wdziękiem, jednakowoż

W styczniu 1895 roku w swoim

jego była pełna swobody i męskiego

skich. Pierwszy toast na cześć artyst-

tystów Teatru im. Al. hr. Fredry. Jego

mdłej a tragicznej tylko chyba w swej

sprawozdaniu do Wydziału Krajowe-

wdzięku – jednym słowem – bardzo

ki wzniósł w imieniu miasta zastępca

dyrektor, Władysław Antoniewski wy-

bierności, zrobić istotę uduchowioną

go Sejmu we Lwowie Władysław An-

sympatyczną”.

burmistrza dr Konkolniak, a później

głosił piękne przemówienie. Towarzy-

i żywą, że potrafiła z mistrzostwem

toniewski również wspominał o szla-

Wojciech  Brydziński,  później

swój wierszowany hołd wygłosił stani-

stwo Muzyczne imienia Stanisława

pokonać trudności, jakie poeta napię-

chetnym uczynku wielkiej artystki:

znany artysta polski, który „należał

sławowski dziennikarz i poeta, Ema-

Moniuszki i Towarzystwo Miłośników

trzył w tej kreacji”.

„Rok sprawozdawczy pomimo tego

niewątpliwie do galerii wielkich akto-

nuel Nelin Gordziewicz:

Muzyki imienia Fryderyka Chopina

Modrzejewska, zdaniem krytyka,

skończył się znacznym deficytem

rów połowy XX wieku”, odegrał w tym

też obdarowali Helenę Modrzejew-

stworzyła cudowny obraz kobiety ko-

pokrytym w nadziei lepszej przyszło-

przedstawieniu maleńką rólkę pana

Twej osobie, o Dostojna

ską wspaniałymi bukietami. Aktorka,

chającej i cierpiącej: „Amelia p. Modrze-

ści kredytem osobistym i ofiarnością

Paska: „[...] w stanie tak nieprzytom-

Nikt się nie ostoi,

podziękowawszy za owację, zwró-

jewskiej była kobietą, której tylko smu-

Pani Heleny Modrzejewskiej, której

nej ekscytacji, że przewrócił stolik,

Boś Heleno imienniczką

ciła się do publiczności i w ciepłych,

tek do twarzy, a ciernista korona życia,

występ uratował instytucję od grożą-

posłał w powietrze puchar napełniony

Najpiękniejszej z Troi.

serdecznych słowach przemówiła,

to strój potrzebny jej do ucieleśnienia

cej jej katastrofy”.

dla Mazepy, na szczęście urojonym

prosząc o poparcie polskiego Teatru

przeczystego piękna, które jest tylko

Teatr stanisławowski, uratowany

winem, i suflerka chwytała go w locie

I jak ongi, ta mityczna,

im. hr. Al. Fredry w Stanisławowie:

źródłem bezgranicznego cierpienia, dla

3 grudnia 1894 przez Helenę Mo-

(puchar, nie Mazepę i wino)”.

Tak Ty nowszą dobą,

„Przybyłam do Was, rodacy, raz dla-

nich samych i dla tych, co je kochają…

drzejewską od bankructwa finanso-

Po przedstawieniu zaproszono

Cudnym głosem wabisz

tego, ażeby wystąpić na trzeciej stałej

Taką Amelię odczuliśmy w przepięknej

wego, działał do 1898 roku. Artyści

Helenę Modrzejewską wraz z całym

…Za swoją osobą!

scenie polskiej w kraju, a potem na

misternej grze p. Modrzejewskiej, po-

i dyrektor walczyli o przetrwanie,

towarzystwem na bankiet, który urzą-

prośby kochanego kolegi, Waszego

dziwialiśmy szlachetną deklamację,

lecz zostali pokonani przez apatię

dzono dla niej w sali kasyna polskiego

Budzisz zapał do sztuk pięknych

dyrektora. Lecz na co obwijać rzecz

nadzwyczajną dystynkcję widoczną

publiczności i materialne problemy

w Stanisławowie. Dziennikarz „Kurie-

W Piławitów grodzie,

w bawełnę: przybyłam, ażeby mu do-

w każdym ruchu, każdym spojrzeniu

(wskutek tego zawodowy teatr prze-

ra Stanisławowskiego” dokładnie opi-

Antoniewski po raz pierwszy

pomódz. Wiem, jak trudne jest jego

artystki, niepokalaną liryzmem natu-

stał istnieć). W Stanisławowie w peł-

sał tę imprezę: „Przy dźwięku muzyki

Ma dziś „plus” w przychodzie.

stanowisko, wiem, że mimo ofiarności

ralność i czysty jak łza liryzm”.

ni zawodowy teatr polski pojawił się

wojskowej zasiedli przybyli uczestni-

Waszego miasta i powiatu walczy o

Rolę sobiepańskiego wojewody

dopiero w roku 1933.

Jednym ruchem Twym podbijasz

cy bankietu w liczbie czterdziestu do

kG

każdy dzień istnienia swojego teatru.

odegrał Roman Żelazowski, wojewo-

Widzów i krytyków,

kolacji i wspólnej pogawędki, która się