17

Kurier Galicyjski * 30 listopada – 16 grudnia 2010

„Właśnie od matki usłyszałam

Listy do redakcji

Zwolnijmy drogę

o miejscu sławnej bitwy, – opowiada

ku „śpiącemu wojsku”

„Kurierowi” Natalia Tomyn. – Mama

Przez dziesięć lat, Natalia Tomyn

polacy pod rosyjskim zaborem

opowiadała nam o kurhanach pod

przechowywała tablicę u siebie na bal-

lasem, gdzie poległy tysiące Polaków,

konie. „Pamiętałam legendę o tym, że

Ukraińców i Litwinów. Jak każdemu

w tych starych kurhanach śpi wojsko

dziecku, strasznie chciało mi się pójść

i chroni wieś, – mówi nasza bohater-

Będąc tego roku na Krymie, mia-

tam z łopatką i poszukać strzał czy

ka. – W drugiej połowie lat pięćdzie-

łem okazję głębiej zapoznać się z

mieczy”. Mijały lata. W 1989 r. pani Na-

siątych chciano zaorać mogiły, ale

losem Polaków, którzy jako żołnierze

talia zobaczyła traktory w pobliżu tego

niepojętym sposobem – traktor stracił

armii rosyjskiej brali udział w kampanii

historycznego miejsca. Okazało się, że

pług. To szczęście, że kierowca nie

krymskiej 1854-1856. W sewastopol-

ma tam być utworzony duży skład na-

ucierpiał. Miejscowa władza na dłu-

skiej dzielnicy Północna Strona, znaj-

wozów mineralnych, zdolny obsłużyć

go zapomniała o chęci splądrowania

duje się ogromny Cmentarz Braterski.

cztery rejony. Po kilku dniach, odbyło

świętego miejsca spoczynku rycerzy”.

Są tam pochowani żołnierze, broniący

się wiejskie zebranie, na którym kobie-

Odważną kobietę nie spłoszyły więc

Sewastopola przed tureckimi i angiel-

ta śmiało wystąpiła przeciwko budowie

ani krzyki komunistów, ani dziwne

skimi wojskami. Nie możemy zapomi-

czegokolwiek na tym miejscu. O istnie-

spojrzenia i wyrzuty otoczenia.

nać, że po tej drugiej stronie walczyli

niu mogił nie powiedziała. Ujawniła, że

Z czasem, entuzjazm i śmiałość

Widok na Cmentarz Braterski w Sewastopolu

także Polacy, zaciągnięci do legionów

w tym miejscu ciągnie się wododział

p. Natalii wysoko zostały ocenione

do walki z caratem. Z lekcji historii, pa-

miętamy również o tym, że Adam Mic-

kiewicz z Francji jedzie do Turcji, aby

formować polskie legiony, które mają

posłużyć w walce carską Rosją.

Właśnie na tym cmentarzu zoba-

czyłem na nagrobkach wiele polskich

nazwisk, nie tylko zwykłych żołnierzy,

ale wysokich rangą oficerów, gene-

rałów, admirałów. Najciekawsze, że

została wydana książka o poległych

i spoczywających na tym cmenta-

rzu. Dzięki niej można zapoznać się

z losem każdego żołnierza - Polaka,

pochowanego na Braterskim Cmen-

tarzu.

Wiesława Ryglan (od lewej)

biorących udział w bitwie o Szypkę w

To prezes Stowarzyszenia Kul-

historia pod płytami nagrobnymi

i Tatiana Sakowa

Bułgarii. Okazuje się, że tam również

turalnego „Polonia” w Sewastopolu,

przez prof. Ryszarda Brykowskiego,

między basenami rzek Dniestr i Prut,

30% armii rosyjskiej stanowili Polacy.

Tatiana Sakowa, zapoznała nas z tą

który opowiedział jej o ciekawych

skład więc szybko ulegnie zniszcze-

Tam też na wojskowym cmentarzu,

książką i całym cmentarzem, poło-

żami na całym cmentarzu. Najbar-

szczegółach bitwy pod Obertynem.

niu. Prócz tego, dla miejscowości

znajduje się mnóstwo mogił z polski-

żonym na wzgórzu i zwieńczonym

dziej zaciekawiły nas nagrobki z pol-

Naukowiec znalazł w archiwach szkic

charakterystyczne są wiatry północ-

mi nazwiskami.

piękną cerkwią pod wezwaniem Św.

skimi nazwiskami, pisanymi cyrylicą.

krzyża, który niegdyś stał w miejscu

no-wschodnie, które będą przynosić

Prezes Sakowa przekazała Ku-

Mikołaja. Cerkiew jest wybudowana

Doszliśmy do wniosku, że około 30%

zwycięstwa hetmana Tarnowskiego

truciznę do wsi. „Jeślibym choć wspo-

rierowi niektóre materiały, dotyczące

w kształcie piramidy, co jest niespoty-

żołnierzy walczących po rosyjskiej

nad Mołdawianami. Dowiedzieć się

mniała o polskich pochówkach, to

Polaków pod zaborem carskim.

kane w rosyjskiej prawosławnej archi-

stronie na Krymie było Polakami.

czegoś więcej o sławnym miejscu po-

oczywiście, nie osiągnęłabym upra-

tekturze, a odnotowane przeze mnie

Kiedyś widziałem film dokumen-

Stanisław Durys,

magała Polakom też Grażyna Orłow-

gnionego sukcesu i sprowadziłabym

krzyże były jedynymi katolickimi krzy-

talny o Polakach w carskiej armii,

prezes LMDMSO

ska-Sondej – dziennikarka telewizji

na siebie niepożądane problemy”, –

„Studia Wschód” z Wrocławia.

wspomina kobieta. Prócz „polskiej bi-

polacy w służbie rosji

Obecnie, do mogiły przychodzą

twy” jak nazywają czasem bitwę pod

uczniowie pobliskiej szkoły. Odbywają

Obertynem miejscowi mieszkańcy, w

się tu lekcje pamięci i praktyka eduka-

czasie I i II wojen światowych, ciągnę-

cyjna. Największym problemem jest

ły się przez to miejsce linie obrony.

W czasie Wojny Krymskiej szefem

brak drogi do mogiły. „Koło najwyższe-

Starcie między wojskiem radzieckim

sztabu wojsk rosyjskich został Polak

go kurhanu są jeszcze dwa pochówki,

i niemieckim w tym miejscu nazwano

gen. Artur Niepokójczycki (1813-

widać jednak tylko jeden, gdyż wokół

później „drugą Bitwą Stalingradzką”.

1881), doświadczony dowódca, zna-

rośnie trawa, drzewa i krzaki” – podsu-

Wiedząc o tym, że córka broni

jący Europę południowo-wschodnią

mowuje pani N. Tomyn. Kobieta planuje

święte miejsce od wandali, ojciec

jeszcze z kampanii węgierskiej 1849.

prosić o pomoc w tej sprawie nowych

pani Natalii opowiedział jej o pamiąt-

Pod koniec tej kampanii krymskiej

przewodniczących rejonu i obwodu.

kowej metalowej tablicy ustawionej

dowodził rosyjskim sztabem sił mor-

W 2011 r. przecież będzie kolejna rocz-

na kurhanie upamiętniającym miejsce

skich i lądowych na Krymie. Pierwot-

nica bitwy. W radzie wiejskiej mówią, że

bitwy, która znajdowała się w sąsied-

nie zresztą to jemu, synowi powiato-

pragną zbudować dobrą drogę, by każ-

niej wiosce Żuków, koło chaty byłego

wego marszałka szlachty w Słucku,

dy chętny mógł bez przeszkód odwie-

kołchozowego brygadzisty. W 1931 r.

car zamierzał powierzyć naczelne

dzić mogiły i oddać hołd bohaterskim

ustawili ją członkowie „Sokoła”, a póź-

dowództwo działań wojennych w Eu-

obrońcom Pokucia.

niej, brygadzista ją wykorzystał nieco

ropie. Zastępcami Niepokójczyckiego,

Pani Natalia jest zadowolona z

inaczej – jako wycieraczkę. Po jakimś

który koncentrować się miał na pro-

tego, że udało się jej wykonać testa-

czasie, tablicę pamiątkową przenie-

blemach strategicznych, mianowano

ment rodzinny i częściowo upamiętnić

siono do stajni. Na wiadomość, że

Polaków: gen. Kazimierza Lewickiego

to miejsce. I Nieważne, że – ani Pola-

ktoś chce ją zabrać, sprytny brygadzi-

Cmentarz Braterski w Sewastopolu

(dowództwo operacyjne) i gen. Marci-

cy, ani Ukraińcy nie podziękowali jej

sta od razu odczyścił tablice i zostawił

na Kuszewskiego. Obaj dysponowali

za wierność. Zasłużyła sobie na sza-

koło studni. Były partyjniak zażądał

rzeczy w skąpych ilościach i z opóź-

na terenie Bułgarii oczekiwało prawie

bogatym doświadczeniem z kampanii

cunek ze strony „śpiącego wojska”.

od kobiety jedynie pokwitowania.

nieniem. Żywności, a także cieplejszej

190 tys. żołnierzy tureckich, a nieco

węgierskiej i wojny krymskiej. W skład

odzieży żołnierze często szukali u

dalej na zachód inne tureckie zgrupo-

sztabu wchodził też m.in. dowódca

my „Włóczęgi”, a Ty?

Bułgarów, co delikatnie mówiąc, nie

wanie, liczące ponad 120 tys. bagne-

artylerii gen. Mikołaj Massalski. Zada-

spotykało się z entuzjazmem. W tych

tów. Przy czym była to armia znacznie

nie, przed jakim stanęli generałowie,

warunkach prowadzenie operacji wo-

lepiej wyszkolona od carskiej, o co za-

było wyjątkowo trudne. Wojna miała

Nowy polski teatr młodzieżowy

jemy w stylu asocjatywnego teatru,

jennych musiało graniczyć z cudem.

dbali wcześniej instruktorzy angielscy.

rzucić Turcję na kolana, ale dokonać

„Włóczęgi” zaprasza zainteresowaną

czarnego teatru, teatru absurdu – nie

Utrudniał je niejasny podział kompe-

Piętą achillesową rosyjskiej Armii

tego musiała ograniczona armia, li-

młodzież polską (i nie tylko) do współ-

zapominając o utworach klasycznego

tencji w dowodzeniu, niezależnie od

Dunajskiej było zaopatrzenie. Nie tyl-

cząca 130 tys. żołnierzy, stopniowo

pracy. Tworzy się on przy Ludowym

repertuaru.

tego, że pozycja samego Niepokój-

ko dlatego, że magazyny przez długi

powiększana o dalszych 50 tys. ludzi.

Teatrze „My” – działającym ponad 25

„Włóczęgi” pracują w języku pol-

czyckiego była niezwykle wysoka.

czas znajdowały się w odległej o 700

Takie właśnie wielkości przewidywano

lat w ramach Centrum Twórczości

skim, a ich zadaniem jest propaganda

Podczas pobytu cara na froncie, tj. do

km Odessie. Niemal do końca wojny

dla demonstracyjnego wariantu planu

Dzieci i Młodzieży Galicji we Lwowie,

współczesnej i klasycznej polskiej sztuki

połowy grudnia 1877 roku, należał on

przeleżało tam 230 tys. najnowocze-

strategicznego. Mimo pomocy wywia-

wielokrotnym laureacie festiwali pol-

teatralnej w Ukrainie (przede wszystkim

do pięciu osób, które rządziły Rosją, co

śniejszych karabinów, podczas, gdy

dowczej, jakiej mieli udzielać Bułgarzy

skich teatrów z zagranicy we Włocław-

w Galicji), jak również za granicą.

dotkliwie odczuwał nie zaliczający się

żołnierze dysponowali jedynie bronią

i inne uciskane przez Osmanów naro-

ku oraz uczestniku Matury w instytucie

Kontakt: Walerij Sobeckyj

do tego grona szef rosyjskiego rządu.

przestarzałą niecelną i zbyt ciężką.

dowości, armia rosyjska miała kom-

Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu.

tel.: 0671482193;

Powszechna korupcja sprawiała, że

promitująco mało informacji o swym

Teatr „My” jest teatrem młodzieżowym,

przygotowała

VSobetskyy@wp.pl

wojsko otrzymywało najniezbędniejsze

przeciwniku. Nie spodziewało się, że

dlatego stale eksperymentuje. Pracu-

Tatiana Sakowa