14

Przegląd wydarzeń

kurier galicyjski * 16 grudnia 2011–12 stycznia 2012 nr 23–24 (147–148)

Przemyśl – stolicą Kresów?

Współczesnemu człowiekowi Kresy kojarzą się z mnogością kultur i narodów. Przenikanie się różnych

kultur wpływało na specyfikę obszaru i powodowało, że bogactwo wielokulturowości było tu bardziej niż

gdzie indziej zauważalne. Pomimo aktywności wielu środowisk badających problematykę Kresów jest

ona ciągle mało znana, zwłaszcza wśród młodego pokolenia. Podkreślano to podczas Międzynarodowej

Konferencji „Ludzie z Kresów w dziejach Kresów i Polski”, która 25 listopada odbyła się w Państwowej

Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu.

patriotyczne, religijne, naukowe i ar-

to przecież jest to polska literatura,

KONSTANTY CZAWAGA

tystyczne – zaznaczyła prof. Kalczyń-

a nie włoska dzisiaj. Tak samo jest

tekst

ska. – Właśnie te obszary powinny

to polska literatura tworzona do XIX

KONSTANTY CZAWAgA,

podlegać kompleksowej oraz nale-

wieku. Nawet w języku polskim jest

ADAM KULCZYCKI

żytej ochronie oraz odpowiedniej do-

to ukraińska literatura, ale w pewnym

zdjęcia

kumentacji, w celu przede wszystkim

znaczeniu należy ona do polskiej li-

Kto nie szanuje swojej

kultywowania wspólnoty cywiliza-

teratury.

przeszłości,

cyjnej z tymi, którzy je wytwarzali,

Co to znaczy? – Że Kresy mogą

ten nie jest godzien szacunku

czyli naszymi przodkami – Ludźmi

dawać coś, co jedni będą uważali

teraźniejszości,

z Kresów – o których często się już

za swoje i drudzy będą uważali za

ani nie ma prawa do przyszłości.

nie pamięta. Marszałek J. Piłsudski

swoje. Ten styk, dwie kultury, które

powiedział: Kto nie szanuje swojej

istnieją wzajemnie się wzbogacają,

Marszałek Józef Piłsudski

przeszłości, ten nie jest godzien

bo ludzie naśladują, przejmują war-

Celem konferencji było zapre-

szacunku teraźniejszości, ani nie ma

tości. Wahylewych to jest literatura.

zentowanie wyników badań do-

prawa do przyszłości. A tego chyba

Ale można przytoczyć też śpiewane

tyczących różnorodnych zjawisk,

wszyscy tu obecni nie chcemy. W

kolędy na pograniczu polsko-ukraiń-

idei i procesów kulturowych, spo-

dobie wielokulturowej Europy, trze-

skim, gdzie do kolęd polskich wcho-

łecznych, które miały miejsce na

ba umieć świadomie pochylić się

dzą słowa ukraińskie, a do kolęd

południowo-wschodnich  ziemiach

nad dorobkiem naszych przodków.

ukraińskich polskie. Dalej są kalki

Rzeczypospolitej. Uczestników kon-

Szczególnie istotnym, dla przy-

czasem. Polacy mają jakąś kolędę,

Dr Beata Topij-Stemińska z Akademii Ignatianum i prof.

ferencji przywitał rektor PWSW prof.

szłych pokoleń Polaków, wyrasta-

Ukraińcy ją przekładają na swój język

Maria Kalczyńska z Politechniki Opolskiej

dr hab. Jan Draus, który zaznaczył,

jących w świecie dużej swobody

i śpiewają. Wreszcie trzeba popa-

– podkreślał ks. prof. dr hab. Edward

zamieszkałych na pograniczu ukra-

że poruszony temat jest ważny dla pol-

kulturowej i moralnej. Widzimy po-

trzyć na Kresy jako fenomen kultury.

Walewander z Katolickiego Uniwer-

ińsko-polskim, szczegółach Wiele

skiej historiografii. Trzeba przypomi-

trzebę objęcia badaniami właściwie

Jako fenomen, który jest takim źró-

sytetu Lubelskiego. – Tutaj rodzili

dowiedziałem się z dokumentów za-

nać zasłużonych kresowych rodaków.

trzech dużych obszarów, aby kom-

dłem kultury dla jednego i dla drugie-

się ciekawi ludzie, jest to tygiel kul-

mkniętych kiedyś w archiwum w Ki-

Życzył, ażeby każdego rodu naukowcy

pleksowo móc traktować polskie

go narodu” – stwierdza dr Stanisław

tur”. Mówił o religijności na Kresach

jowie. Na przykład o represjach stali-

mogli się spotykać w tym kresowym

dziedzictwo kresowe. Pierwszy – to

Stępień. Naukowiec zauważył, że nie

wczoraj i dzisiaj. Zdaniem dr hab.

nowskich, ich ofiarach wśród których

mieście. Patronat honorowy objął też

ten, który dotyka tego co pozostało

przypadkowo ośrodkiem odrodzenia

Joanny Januszewskiej-Jurkiewicz z

byli też Polacy. Niestety, większość

rektor Akademii Ignatianum z Krakowa

na Kresach. Tym dziedzictwem opie-

narodowego ukraińskiego w Galicji

Uniwersytetu Śląskiego z Katowic,

takich materiałów znajduje się w ar-

ks. dr hab. Henryk Pietras SJ. Do orga-

kują się przede wszystkim krajowe

jest Przemyśl. Dlaczego Przemyśl,

która mówiła o Kresach w myśli pol-

chiwum moskiewskim i nadal nie jest

nizacji tej konferencji bardzo przyłożył

instytucje państwowe, rozmaite fun-

który ma większość ludności pol-

skich elit Wilna i Lwowa w okresie

dostępna dla naszych historyków”.

się ks. dr Jacek Waligóra z Niżanko-

dacje i osoby prywatne, także poza

skiej? A mimo wszystko, zanim Lwów

międzywojennych, te ziemie to są

wic. Zaangażował do współpracy Aka-

Polską. Powstaje także wiele opra-

stał się tym ośrodkiem dla „Ruskiej

Kresy cywilizacji zachodniej. Przy-

demię Ignatianum z Krakowa, zwrócił

cowań naukowych i popularno-nau-

Trójcy”, bo właśnie ten styk. Pola-

Fenomen kultury

kładem poszukiwań naukowców w

uwagę prelegentów na duchowość

kowych o tych stronach. Drugi – ten,

cy tu tworzyli, o Ukraińcy chcieli też

sąsiednich narodów

„kopalni” ciekawych ludzi był też re-

„Problem polega na tym, że na

Kresowiaków oraz pilotował wyjazd

ferat konsula RP we Lwowie dr Woj-

Kresy trzeba patrzeć nie na płasz-

naukowców na przygraniczny teren po

ciecha Bilińskiego „Antoni Biliński

czyźnie politycznej – zaznaczył w roz-

stronie ukraińskiej.

(1810-1895) z Wołynia i jego lwow-

mowie z korespondentem „Kuriera”

ska Fundacja opiekuńcza”. Niestety,

dyrektor Południowo-Wschodniego

Obszar kresowy

nawet lwowiacy teraz prawie nic o

Instytutu Naukowego w Przemyślu

w oprawie naukowej

tym nie wiedzą. Prof. Władysław

dr Stanisław Stępień. Bo to jest ła-

Podczas obrad plenarnych i w

Strutyński z Czerniowickiego Uni-

twe, to najczęściej wszyscy robią

sekcjach zostały poruszone takie

wersytetu Narodowego im. Juriaja

i patrzą na Kresy, jako teren walki

obszary badań naukowców polskich

Fed kowycza przedstawił historię

dwóch żywiołów – polskiego i ukra-

i ukraińskich jak życie polityczne,

powstania i teraźniejszego rozwo-

ińskiego. Ale na Kresy trzeba popa-

społeczne, gospodarcze, kulturalne,

ju wielokulturowości bukowińskiej.

trzyć jako na płaszczyznę kultury. Tu

religijne. Przedstawiono sylwetki

Żywą dyskusję spowodował referat

gdzie jest styk dwóch kultur, gdzie

wybitnych mieszkańców tych ziem.

doktoranta Adama Kulczyckiego

ludzie dwóch różnych kultur spoty-

Ich osiągnięcia naukowe, artystycz-

z Uniwersytetu Rzeszowskiego,

kają i co z tego spotkania wynika. Z

ne i literackie, gospodarcze i tech-

który na podstawie własnych ba-

tego spotkania wynika po pierwsze

niczne. Wspomniano też o rozwoju

dań socjologicznych powiedział o

dialog. Po drugie naśladownictwo.

życia społecznego, folkloru, sportu.

szczegółach normalizacji Kościoła

Jeśli Ukraińcy coś zrobili w dzie-

Wielu prelegentów wygłosiło refera-

Ks. dr Jacek Waligóra: „Pamiętajcie, że przekroczyliście

Katolickiego obrządków bizantyj-

dzinie kultury, utworzyli jakiś zespół

ty o problemach współżycia mniej-

granicę”

skiego i łacińskiego w kontekście

amatorski, to Polacy też tworzą, bo

szości narodowych i religijnych oraz

religijności i tożsamości narodowej

oni nie chcą być gorsi. Kresy to jest

zagadnieniach dotyczących II wojny

który obejmuje dziedzictwo kresowe

mieć swoje własne. I to inspirowało.

Ukraińców.

przede wszystkim wzajemna inspi-

światowej i jej skutków: deportacji,

rozproszone po świecie. Ten obszar

Kresy to jest klucz, to jest ogromna

Zdaniem sekretarza naukowe-

racja dwóch narodów żyjących tam.

ekspatriacji i repatriacji, emigracji,

jest najbardziej zaniedbany i wyma-

inspiracja kulturowa, intelektualna”, –

go Instytutu Historii Ukrainy Na-

I to jest chyba największa wartość

represji. Nie ominięto też ludobój-

ga dogłębnych analiz. Trzeci – to

podkreślił dr Stanisław Stępień.

rodowej Akademii Nauk Ukrainy

Kresów. Znakomitym przykładem

stwa i czystek etnicznych dokona-

ten, który został przeniesiony po II

prof. Aleksandra Rublowa takie

Kresów jest Iwan Wahylewycz. Któ-

nych na ludności cywilnej, samo-

wojnie światowej na teren dzisiejszej

konferencje są bardzo potrzebne.

ry pisze książki o pisarzach ukraiń-

obrony i walki podziemnej. Duchow-

Zadanie dla badaczy

Polski”.

Dr hab. prof. Maria Kalczyńska

„Mam doświadczenie udziału w ta-

skich piszących po polsku. Do tych

ni i świeccy naukowcy dyskutowali

Jak słusznie podkreśliła prof.

z Politechniki Opolskiej dokładnie

kich spotkaniach jeszcze z lat 90.

czas było tak, że Polacy mówili: „No,

o roli kościoła katolickiego i innych

Maria Kalczyńska, która też wyro-

przedstawiła dziedzictwo kulturowe

– powiedział historyk z Kijowa. –

to nie jest nasze, ponieważ on pisze

kościołów w życiu społeczeństwa na

sła na tradycjach kresowych, Kre-

Kresowian na Śląsku Opolskim.

Razem wzbogacamy się wiedzą o

o pisarzach ukraińskich. Co nas pi-

Kresach. Także poruszono sprawy

sy nie tylko dla pochodzących stąd

Zwróciła również uwagę naukow-

wspólnym dziedzictwie na Kresach

sarze ukraińscy obchodzą?” Ukraiń-

życia naukowego: wyższych uczel-

Polaków pozostały najpiękniejszym

ców, jakie sfery powinny zostać ob-

a również pozbywamy się różnych

cy mówili: „To nie jest nasze, bo on

ni, towarzystw naukowych, innych

krajem, „Arkadią” do której się stale

jęte analizą badacza i co rozumiemy

stereotypów i lepiej rozumiemy te-

pisze po polsku. No to jak on pisze

instytucji, oświaty i wychowania.

tęskni i nie może zapomnieć, po-

przez dorobek kulturowy kresowego

raz jeden drugiego. Oczywiście, że

tę pracę po polsku, to ona należy do

„O Kresach nie można zapo-

łączoną na zawsze z wartościami

dziedzictwa. „Jak wynika z popular-

nie unikamy wspomnień o przykrych

polskiej literatury”. A tak naprawdę ta

mnieć, Kresów nie można nie ko-

narodowymi i kulturowymi. „Kresy to

nej definicji: dziedzictwo kulturowe,

konfliktach na tych terenach. Cho-

praca należy do ukraińskiej literatury,

chać, trzeba pamiętać i stale im ślu-

dzisiaj także miejsce symboliczne,

obejmuje zabytki materialne i du-

ciażby o tragicznych wydarzeniach

tylko jest polskojęzyczna. Jeśli Pola-

bować” – akcentowała dr hab. prof.

to ważna przestrzeń polskiej historii,

chowe oraz zjawiska historyczne,

na Wołyniu. Poruszamy tematy o

cy tworzą swoją literaturę w języku

Maria Kalczyńska z Politechniki

miejsce istnienia wielu szlacheckich

obyczajowe, jak również wartości:

wydarzeniach, o ciekawych ludziach

łacińskim w okresie Średniowiecza,

Opolskiej. „Kresy nadal przyciągają