24

Wędrówki Kuriera

kurier galicyjski * 13–30 stycznia 2012 nr 1 (149)

Zrujnujmy Ukrainę razem!

Prawdę mówiąc, nie wiedziałem, że nasze wsie i miasteczka dosłownie pękają w szwach od zabytków

z różnych epok. ich mieszkańcy ze spokojem rozbierają i rujnują „jakąś tam” kolejną wieżę z XIX wieku. Bo

przecież i tam, i tu, na prowincji, pełno rozkosznych pałaców, uporządkowanych angielskich parków,

francuskich ogrodów, autentycznych cerkwi z okresu Chmielnickiego, gotyckich świątyń i działających

barokowych synagog. Prawda?

który już drugą kadencję jest na tej

dmYTro aNToNiuK

posadzie, zdecydował, że trzeba coś

tekst i zdjęcia

z tym zrobić. Zaprosił strażaków, aby

Innymi słowy, gdy jest tego peł-

doniszczyli zabytek. Im też nie star-

no, to po co nam jakaś tam wieża?

czyło kwalifikacji – podczas demon-

Tym bardziej, że stoi, nie przynosi

tażu urwała się stalowa lina, którą

dochodu, a jeszcze wymaga remon-

rujnowano resztki wieży, i jeden z

tu. Rozbierajmy! – tylko w taki spo-

narożników pozostał nienaruszony

sób możemy wytłumaczyć niedawne

w sąsiedztwie szkolnego podwórka.

ostateczne zniszczenie przez miesz-

Na podjęcie jakichś kroków, aby ura-

kańców i urzędników-nieuków ze wsi

tować zabytek wójtowi nie starczyło

Iwankiwci w rejonie berdyczowskim

wyobraźni.

na Żytomierszczyźnie unikatowego

Dziś mamy okaleczony maneż,

zabytku z połowy XIX wieku.

gdzie przechowywane jest ziarno

Mowa tu o maneżu (krytej ujeż-

i szkołę jeszcze z resztami wspa-

dżalni – red.), w którym znany ko-

niałych wnętrz. Ale i to nie jest za-

lekcjoner sztuki Marceli Żurowski,

bezpieczone w żaden sposób od

ujeżdżał konie rasy arabsko-angiel-

zniszczenia, chociaż wartość ich jest

skiej, wyselekcjonowanej przez nie-

widoczna. Budynek nie został objęty

Wygląd maneżu w marcu 2008 roku

go osobiście. Wierzchowce tej rasy

państwową ochroną jako zabytek

niejednokrotnie zdobywały nagrody

na prestiżowych zawodach w całej

Europie. Zrujnowany dziś maneż po-

wstał w Iwankiwcach około 1820 roku.

Najpierw dziedzic wybudował piętrowy

pałacyk, później obok stanęła oficyna

– domek gościnny. Zgodnie z tradycją

rezydencję ozdabiał wspaniały park

ze sztucznym stawem i oranżerią,

gdzie rosły egzotyczne rośliny. Ogrod-

nikiem, który dbał o to był Irlandczyk

Dionizy McKler, znany z ozdobienia

parkami i ogrodami wielu rezydencji

na Podolu i Wołyniu. Niestety nie zna-

my mistrzów, którzy zdobili wnętrza

empirowa sztukateria w Wielkim Salonie pałacu Żurow-

domu Żurowskiego, ale na pewno

skich

byli to mistrzowie wysokiej klasy.

cji, proponował Żurowskiemu 12

tys. franków za wspaniały autopor-

tret flamandzkiego malarza Alberta

Ciupa. Odmówiono mu.

Po śmierci kolekcjonera (około

1875 roku), jego syn, Eugeniusz Żu-

rowski, wywiózł większość obrazów

ojca do innego majątku w miejsco-

wości Lisowody (rejon Gródka Po-

dolskiego, dziś obwód chmielnicki).

Ale kilka obrazów zostało w Iwan-

kowcach do 1917 roku, dopóki nie

zostały wykradzione razem z innym

wyposażeniem pałacu przez nie-

Tak wyglądał zabytek w grudniu 2011 roku

znanych sprawców.

Pałacyk marcelego Żurowskiego

Powracając do nieszczęsnego

maneżu zaznaczę, że wybudowano

do Iwankowiec, naczelny architekt

architektury. Do dziś dyrekcji szkoły

gromadził przez kilka lat. Na kolek-

Jeszcze dziś można się tym prze-

go znacznie później niż całość pa-

rejonu berdyczowskiego Nina Kli-

wystarczyło wyobraźni by chronić to

cję składały się płótna flamandzkich,

konać, odwiedzając szkołę średnią,

łacową. Zbudowany już był w stylu

menko przyjechała do wsi z naczel-

piękno, ale nie ma gwarancji, że w

francuskich i niemieckich mistrzów,

która mieści się w dawnym dworku

neogotyckim. Okrasą samej budowli,

nym architektem województwa Wik-

przyszłości nie zmieni się dyrektor,

wiele dzieł należało do malarzy wło-

kolekcjonera. Jeszcze w trzech sa-

jak i całej wioski była wysoka wieża,

torem Medyńskim i proponowała mu

który będzie uważał empirowe sztu-

skich ze znanych szkół apenińskich.

lach częściowo zachowały się sztu-

która dodawała okolicznemu pejza-

by objąć całość zabytkowego mająt-

katerie XIX wieku za niepotrzebne

Były tam obrazy Jacopo Bassano,

katerie. Na prawo, od holu, w byłej

żowi szczególnego uroku. Stała nad

ku Żurowskich państwową opieką:

i nakaże ją zbić. „A co, – powie on

Gaudenzio Ferrari, Paolo Veroneze,

Białej Komnacie (dziś pokój nauczy-

malowniczym stawem.

pałac, park i maneż. Ale urzędnik

na oburzenie nielicznych turystów

Giovani Lanfranco i innych. Podróż-

cielski), na suficie ocalały płaskorzeź-

Po raz pierwszy zobaczyłem ją

uważał, że neogotycka wieża z

i etnografów, – to oficjalnie nie jest

nik Aleksander Przeździecki pisał:

by lir, pochodni i kołczanów ze strza-

w 2008 roku, gdy pracowałem nad

blankami-merlonami i ślepą attyką

zabytek, pieniędzy na remont nie

„Nie zważaj ani na wielki park McKle-

łami. Ale kominka, który był ozdobą

przewodnikiem po obwodzie żyto-

nie zasługuje na uwagę. I to przy

było, więc rozebrałem”…

ra, ani na wspaniała architekturę pa-

komnaty, już nie ma. Są pozostałości

mierskim. Wtedy już od tylnej strony

tym, gdy rejon berdyczowski z jego

Tyle, że gdy w Iwankowcach,

łacu. Jeżeli jesteś miłośnikiem sztu-

dekoracji fryzu i rozeta w jednej z

była olbrzymia dziura – na pewno

sześcioma zabytkami nie cierpiał od

czy podobnych wioskach nie pozo-

ki, poproś aby zaprowadzili cię do

klas, która była tzw. Małym Pokojem.

sprawa rąk miejscowych mieszkań-

nadmiaru turystów. Uważam, że ta

stanie już nic poza zrujnowanymi

salonu z obrazami. Zamknij się tam

Najbardziej zadziwia ówczesny Wiel-

ców, łasych na cegłę i metalowe

decyzja rozwiązała ostatecznie ręce

fermami byłych kołchozów, naszym

i spijaj słodycz tych wspaniałości”.

ki Salon, gdzie na suficie i ścianach

przęsła kolejnych pięter. Wtedy jesz-

złodziejaszkom, którzy zaczęli otwar-

następcom będzie obojętne, czy

Jeszcze jednym dowodem znacze-

ocalały sztukaterie w stylu empire,

cze zabytek dałoby się uratować –

cie rozbierać zabytek. Doprowadziło

piękno, które znikło miało statut ofi-

nia iwankowieckiej kolekcji było to,

przedstawiające wieńce, lwy i liście

mimo wszystko wyglądał na mocną

to do tego, że pod koniec listopada

cjalny czy nie.

że Wielki książę Toskanii, pragnąc

akantu. Tu właśnie Marceli Żurowski

konstrukcję. Jak udało mi się ustalić,

ubiegłego roku wieża zawaliła się.

KG

wzbogacić galerię Uffizi we Floren-

umieścił około 150 obrazów, które

na długo przed moją pierwszą wizytą

Dopiero wtedy wójt Mykoła Szeretun,