25

Na morzach i oceanach

kurier galicyjski * 13–30 stycznia 2012 nr 1 (149)

piĘTnASTU CHŁOpÓW

nA UMRZYKA SKRZYni

15 marca 1493 do hiszpańskiego portu Palos w Andaluzji, na pokładzie karaweli Nina, ostatniej z trzech statków, jakie

posiadała, powróciła z dalekiego rejsu załoga Krzysztofa Kolumba. Ogromnie to wszystkich zaskoczyło, bo powszechnie

uważano, że szaleni żeglarze, którzy wypłynęli z tegoż portu 3 sierpnia 1492 roku, by szukać Nowego Świata, na pewno

zginą marnie i spoczną gdzieś na dnie ogromnego oceanu. A oni powrócili! W dodatku z sukcesem! Odkryli Nowy Świat!!

Jak kiedyś każdy obśmiewał Kolumba i jego zwariowaną ideę, tak teraz każdy chciał dobrać się do tego Nowego Świata.

Dobrać się do jego bogactw.

nii, szczególnie wojnami religijnymi,

przychodzących z Nowego Świata,

SzYmoN KazimierSKi

w jakie wikłała się ona nierozsądnie

przeładowanych złotem w kruszcu

Fifteen men on the dead man s chest

raz za razem. Walczące z Hiszpanią:

i w wyrobach, tonami srebra i pe-

...Yo-ho-ho, and a bottle of rum!

Francja, Anglia i Holandia wysyłały

reł! Szybko zaczął powstawać drugi

Drink and the devil had done for

przeciwko hiszpańskim statkom tak

szereg państw morskich. Anglia,

the rest

zwanych korsarzy, czyli prywatnych

Holandia i Francja. Państwa te pro-

…Yo-ho-ho, and a bottle of rum!

armatorów i kapitanów statków w za-

dukowały coraz lepsze statki, a ich

sadzie towarowych, które nieznacz-

nawigatorzy coraz lepiej dawali sobie

nie tylko przebudowane i uzbrojone,

radę na Oceanie Atlantyckim.

Papież dzieli świat

stawały się okrętami wojennymi. Dla

Najbardziej wściekał się król

wielu takich kapitanów przyjęcie

Portugali Jan II, któremu jako pierw-

bitwa o oceany

zwierzchnictwa jakiegoś europej-

Wreszcie pierwsi nie wytrzymali

szemu władcy złożył swą propozy-

skiego państwa było bardzo wy-

Francuzi. W roku 1522 francuskie

cję Krzysztof Kolumb, a który wtedy

godne, bo zabezpieczało go przed

okręty zaatakowały koło Azorów dwie

zlekceważył propozycję Kolumba. Z

odpowiedzialnością za morski ban-

hiszpańskie karawele wiozące złoto z

kolei dwór hiszpański starał się ja-

dytyzm (schwytany korsarz musiał

Meksyku do Hiszpanii. Łupem Fran-

koś zabezpieczyć znalezisko przed

być traktowany jak jeniec wojenny),

cuzów padło wtedy: sto pięćdziesiąt

zachłannością sąsiadów. Hiszpanie,

a opłaty dla władcy nadającego mu

tysięcy złotych dukatów, ponad dwie

obawiając się gniewnej reakcji Portu-

patent korsarza, czyli przyjmujące-

tony srebra i 272 kilogramy pereł!

galczyków, szybko, bo prawie natych-

go go na służbę państwową, były

Ten przykład spowodował, że raz

miast po powrocie Kolumba, oddali

zwykle dość symboliczne, bo sięga-

po raz, kolejni chętni, zaczynali mieć

sprawę do rozstrzygnięcia papieżowi

jące kilku zaledwie procent zysku ze

w nosie papieskie bulle i traktaty

Aleksandrowi VI. Papież, również bar-

zdobytych łupów. W pierwszym eta-

hiszpańsko-portugalskie. Do wyści-

dzo szybko, bo już 4 maja tegoż roku

pie walk z Hiszpanią, na teren jej wód

gu, za Francuzami ruszyli Holendrzy

wydał bullę „Inter caetera diviniae”,

kolonialnych ruszyło bardzo dużo ta-

i Anglicy.

która dzieliła Nowy Świat pomiędzy

kich korsarzy patentowanych przez

Początkowo robiono to ostrożnie

Hiszpanię i Portugalię. Według tej

Francję, Holandię i Anglię. W latach

i z dużą dozą lęku przed hiszpańską

bulli, granicą pomiędzy wpływami

1623 – 1636 sami tylko korsarze ho-

Armadą, flotą panującą nad Atlanty-

hiszpańskimi i portugalskimi miał się

lenderscy zdobyli 545 hiszpańskich

kiem i Morzem Karaibskim, ale na-

stać południk oddalony o 100 leguas

Prawdziwy pirat nosił zaślepkę na jedno oko

bierano śmiałości po spektakularnych

statków, których ładunki w złocie

(legua – latynoska miara odległości,

i  kosztownościach  przechodziły

hiszpańskich klęskach, jak nieudana

próbach, zawsze kończących się

około 6-7 kilometrów) na zachód od

że pozbawiona była jakiejkolwiek

wyobraźnię zwyczajnego zjadacza

inwazja Anglii w roku 1588, czy bitwa

zniszczeniem  zalążków  polskiej

afrykańskich Wysp Zielonego Przy-

floty, ale nie była gotowa mentalnie

chleba.

pod Gibraltarem w roku 1607.

marynarki, dała wreszcie temu spo-

lądka. To, co rozsądził papież, oba

do podejmowania dalekich, tajem-

Hiszpania wysłała na Morze Ka-

Ataki państw europejskich na po-

kój, a Rosja, bardziej konsekwentna,

królestwa potwierdziły 7 czerwca

niczych i romantycznych rejsów.

raibskie silną eskadrę okrętów wo-

siadłości zamorskie Hiszpanii wiązały

rozpoczęła budowę swej floty od

1494 traktatem z Tordesillas. Traktat

Pozbawiona tych zalet marynarka,

jennych pod dowództwem Luisa

się z europejskimi wojnami Hiszpa-

zmasakrowania potęgi Szwecji, czyli

zawierał granicę podziału przesunię-

handlowa, czy też wojenna, budo-

czegoś, co Szwedom należało się już

tą na wniosek Portugalii i za zgodą

wana tylko na samej chciwości miej-

od dawna. Rosyjski car Piotr I sku-

Hiszpanii o następne 270 leguas na

scowych handlarzy, zawsze tworzyć

tecznie spuścił z nich nadmiar pychy

zachód. Potem dopiero okaże się,

będzie floty lokalne, nieoddalające

i oduczył zbójów masowych grabieży.

że w tej poprawce mieściła się cała

się zbytnio od macierzystego portu

Po tej lekcji stracili chęć do wtrącania

Brazylia(!), znana już wtedy, ale tylko

i broniące jakiegoś miejscowego

się w sprawy innych państw.

Portugalczykom! Tak to Portugalczy-

grajdołka. Najlepszym przykładem

No więc, do czasów Kolumba,

cy nabrali Hiszpanów! Znamienne, że

niech będzie Dania i Szwecja. Oba

w Europie były, tu i ówdzie różne

w sprawach związanych z koloniami

kraje o silnych tradycjach morskich

floty, ale były to floty nieomal tylko

nie liczyły się żadne zasady moralne,

sięgających czasów Wikingów, jakoś

przybrzeżne. Pozbawione marzeń o

a uroczyste umowy międzypaństwo-

dziwnie nigdy nie ruszyły się dalej

dalekich oceanach. Teraz dopiero,

we niepoparte siłą militarną, można

poza Bałtyk i Morze Północne. Oba

przykład Hiszpanii i Portugalii zaczął

sobie było…

państwa wciąż biły się między sobą

przemawiać do innych. Zaczęto Hisz-

Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę

o panowanie na Bałtyku, jednocząc

panom i Portugalczykom zazdrościć.

Państwa na to, że w swojej bulli, pa-

się wszakże, gdy chodziło o niedo-

Zazdrość buchnęła żywym ogniem

pież przeprowadza granicę po ziem-

puszczenie sąsiadów do utworzenia

na widok hiszpańskich galeonów

skim POŁUDNIKU! Proszę Państwa!

własnej floty. Polska, po kilku takich

Południki i równoleżniki są określenia-

mi należącymi do obrazu ziemi przed-

Traktat zawierał granicę podziału prze-

stawionej, jako kula. Z bulli wiadomo

suniętą na wniosek Portugalii i za zgo-

więc, że papież zdawał sobie sprawę

dą Hiszpanii o następne 270 leguas

z tego, iż ziemia jest kulą i dlatego

na zachód. Potem dopiero okaże się,

tak właśnie wyznaczył granicę. Czy

Państwa też „uczyli” w szkole, że Ko-

że w tej poprawce mieściła się cała

ściół zwalczał pojęcie kulistości ziemi

Brazylia(!), znana już wtedy, ale tylko

i wymagał wiary w ziemię płaską? Bo

Portugalczykom! Tak to Portugalczycy

mnie tak „uczono”. Więcej! Wmawia-

nabrali Hiszpanów! Znamienne, że w

no mi, że za przekonania o kulistości

sprawach związanych z koloniami nie

ziemi ten i ów został spalony na sto-

sie. Mamy więc następny dowód, jak

liczyły się żadne zasady moralne…

starannie nas „uczono”.

Bulla papieska i traktat z Tordesillas

Bulla papieska i traktat z Tordesil-

przedstawiają nam faktyczny stan ko-

las przedstawiają nam faktyczny stan

munikacji morskiej, jaki wtedy panował

komunikacji morskiej, jaki wtedy pa-

nował w Europie. Państwa morskie,

w Europie. Państwa morskie, to była

to była tylko Hiszpania i Portugalia.

tylko Hiszpania i Portugalia.

Tyle zostało z katedry panamskiej po ataku bandy morgana

Reszta krajów europejskich, nie to,