5

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 lutego 2012 nr 3 (151)

Jak uratować PolSki” lwów?

„Polski Lwów” jest dziś pojęciem historycznym i kulturowym. Historii, jak wiadomo, nie da się zmienić.

Dziedzictwo kulturowe można zrujnować, ale to miejsce nie da się wypełnić niczym innym, oprócz samego

faktu zniszczenia.

zabudową, do tego głupio zwulgary-

WOŁODYMYR PAWLIW

zowaną nowymi wtrąceniami wśród

tekst

historycznej zabudowy miasta.

Maria Basza zdjęcia

Żeby mieć turystyczną przy-

szłość, nasze miasto powinno wy-

Wszyscy dobrze rozumiemy, że

pracować jakąś propozycję dla tu-

do 1990 roku Lwów nigdy nie był

rysty, który zechce tu przyjechać po

miastem ukraińskim, chociaż założyli

wielekroć. Propozycję – kulturową,

go książęta ruscy i chociaż zawsze,

sentymentalną, poszukiwacza utra-

obok innych narodów, zamieszkiwali

conej energetyki, powiewu minionych

w nim także Rusini, późniejsi – gali-

stuleci. Aby taki turysta powracał do

cyjscy Ukraińcy. Jednak przez stule-

Lwowa, podstawowym warunkiem

cia miasto formowało się i rozwijało

powinno stać się przywrócenie mia-

w kierunku, jaki określali jego gospo-

stu tego szczególnego, wypracowa-

darze – Polacy, Austriacy i Sowieci

nego przez stulecia, klimatu, jego

(na szczęście niedługo). Dlatego

niezafałszowanej historii, autentycz-

oblicze dzisiejszego Lwowa sformo-

nej pamiątki i tradycji, które są prze-

wali właśnie oni. Galicyjscy Ukraińcy

kazywane z pokolenia na pokolenie.

wnieśli znaczny wkład w jego rozwój,

W tym kontekście wykreślanie imion

ale pozostaje on jedynie fragmentem

z lwowskiej historii i kultury, z nazw

przeważnie „polskiego Lwowa”.

ulic i placów, rujnowanie przedwojen-

jego niemiecką historię. Pod presją

Dlatego my – dzisiejsi mieszkań-

tej społecznej inicjatywy, swój stosu-

cy miasta – powinniśmy pogodzić

tiarskie sentymenty, a i wiele innych

nek do przeszłości miasta zmuszone

się z nieprzyjemnym dla „ukraińskie-

rzeczy, które szczególnie lubimy

były zmienić zarówno szczecińskie

go narodowego-patrioty” faktem, że

przeciwstawiać „sowieckiej spuściź-

władze jak i przedstawiciele środo-

Ukraińcy Lwowa nie zawojowali, nie

nie” – bierze swój oczątek właśnie w

wisk kulturotwórczych miasta.

wykupili, nie zdominowali w wyniku

kulturze „polskiego Lwowa”.

Całkiem inny przykład mamy z

przyrostu naturalnego czy przejęcia

Ale „polski Lwów” – to nie tylko

rosyjskim dziś Kaliningradem, nie-

kluczowych posad i stanowisk – a

sentymenty rodowitego galicjanina

gdyś Königsbergiem. Przed kilku

otrzymali je w spadku po władzy

i człowieka kulturalnego. To zara-

laty dawna stolica Prus Wschodnich

sowieckiej.

zem motor napędzający rozwój tury-

obchodziła swoje 700-lecie. O jubile-

Niestety, w spadku od Sowie-

styki w naszym mieście i pomysł na

uszu było głośno w Niemczech i wła-

tów, Ukraińcy przejęli też „tradycję”

przyszłość – idea rozwoju „europej-

dze miasta też postanowiły go uczcić.

zacierania śladów po poprzednich

skiego” Lwowa.

Głównym kłopotem władzy było to,

właścicielach miasta. Jest to spa-

Chyba nie znajdzie się ktoś na-

czy Rosjanom wypada świętować

dek, którego trzeba się pozbyć, i to

iwny, który wyobrazi sobie, że tłumy

obchody rocznicy niemieckiego mia-

jak najprędzej.

turystów jadą do Lwowa, żeby sfo-

sta. Po długich dyskusjach nowi

Lwów, na szczęście, nie jest

tografować się pod pomnikiem Ban-

właściciele miasta Königsberg (pol.

jedynym miastem w Europie, który

dery, lub pospacerować ulicą Boha-

Królewiec – red.) postanowiły uczcić

ma przed sobą takie zadanie. Obok

nych zabytków, gwałcenie architek-

terów UPA. Tak, przyjeżdżają do nas

700-lecie Kaliningradu, co poza Ro-

mamy przykłady rozwiązywania ta-

ralną cząstką polskiej kultury i nauki.

tury idiotycznymi obrazkami i klima-

goście, zarówno z Zachodu, jak i ze

sją wywołało tylko drwiny i poczucie

kich problemów przez Polaków i Ro-

I jako takich znano ich w świecie,

tyzatorami na fasadach, formowanie

Wschodu, ale jadą do nas właśnie po

niesmaku.

sjan w byłych miastach niemieckich.

jeżeli byli znani. Nie można wyłączyć

informacji turystycznej pod „tytułową

to, żeby zobaczyć ten niegdysiejszy

z polskiego kulturowego kontekstu,

nację” itd. – jest niczym innym, jak

„polski Lwów”. O tym trzeba pamię-

na przykład, Iwana Lewińskiego czy

zacieraniem śladów tego prawdziwe-

tać, cenić i chronić.

Iwana Trusza i na ich przykładach

go, znanego w świecie Lwowa.

Szczególnie, gdy zajrzymy w bar-

budować oddzielną ukraińską kulturę

Z nacjonalistyczną zawziętością

dziej lub mniej oddaloną przyszłość.

przedwojennego Lwowa. Było by to

i kompleksami niższości dzisiejsi

Jeżeli, na przykład, Ukraińcy dostaną

nielogiczne, bezsensowne i niepraw-

lwowiacy rzeczywiście mogą zetrzeć

kiedyś prawo bezwizowego wjaz-

dziwe. I tak w każdej sferze – Cerkiew

„polski Lwów” z lica miasta, ale nie ze

du do Europy, to część strumienia

czy polityka, biznes czy sztuka, itd.

światowych map historii i kultury. Przy

turystycznego ze Wschodu podąży

Do „polskiego Lwowa” odnoszą

tym należy uświadomić sobie, że po

właśnie tam. Zresztą, w większości

się też i nasze stare rodzinne foto-

pierwsze – w taki sposób zetrzemy

przypadków, postsowiecki turysta jest

grafie i wspomnienia babci, starannie

też cząstkę własnej historii i kultury

turystą jednorazowym. Przyjechał,

przechowane posrebrzane łyżeczki

tego okresu, po drugie – nie będzie-

zrobił zdjęcie, kupił pamiątkę i po-

firmy „Fraget” i flaszki z nalewek Ba-

my w stanie niczym tego wypełnić. W

jechał dalej – odfajkowano. Turystę

czewskiego, przepisy na dobrą ćwi-

tym kontekście tablice pamiątkowe

z Zachodu Lwów też nie zadziwi

kłę i makowiec. Całe nasze lwowskie

półmitycznym „bojownikom za wol-

swymi dziełami architektury ni swoją

„pańkanie” i „kawowanie”, bałak i ba-

ność Ukrainy” na kamienicach, po-

zbawionych ich polskiej historii będą

Lwów, dzięki Bogu, nie zmienił

Te przykłady są zasadniczo różne,

nie nową kulturowo-historyczna tre-

nazwy, ale problem połączenia róż-

można powiedzieć przeciwstawne.

ścią, a jedynie znakami zniszczenia.

nych etapów jego rozwoju w jednoli-

Pokazują, że analogiczne problemy

Nie trzeba okłamywać się iluzją, że

tą kulturowo-historyczną całość jest

można rozwiązać w sposób przyjęty

można zatrzeć historię miasta, kul-

dziś aktualny jak nigdy. Nie jest to

przez ludzi cywilizowanych lub za-

turowa spuścizna którego wpisana

łatwe, ale możliwe. Sukces sprawy

kompleksionych ignorantów.

jest w księgę europejskiej cywilizacji

zależy od kultury i poczucia godno-

W najbardziej na zachód położo-

i napisać nową historię, jako historię

ści dzisiejszego lwowiaka.

nym dziś polskim mieście – Szczeci-

miasta bojowej sławy bohaterów z

Musi on sobie jedynie uświado-

nie (kiedyś niemieckim Stettin), przez

OUN. Nic, oprócz kompromitacji w

mić, że „polski Lwów” – to też cząstka

kilka dziesięcioleci istnienia komuni-

świecie, z tego nie wyniknie.

historii i kultury galicyjskich Ukraiń-

stycznej Polski, niszczono najmniej-

Dlatego uważam, że musimy ura-

ców, Żydów i Ormian. Do 1939 roku

sze oznaki poprzedniej niemieckiej

tować „polski Lwów” od bezwstydnej

nie można mówić żadnej oddzielnej

obecności. Od chwili, gdy Polska sta-

komercjalizacji i bezmyślnej ukraini-

ukraińskiej historii, nauki czy kultury

ła się częścią cywilizowanej Europy,

zacji. Dopóki jeszcze jest co ratować.

miasta: uczeni, malarze i pisarze,

sytuacja zmieniła się radykalnie. W

kompozytorzy i sportowcy, architekci

mieście powstał cały ruch młodzie-

(ukraińska wersja artykułu ukazała

i przedsiębiorcy ruskiego pochodze-

żowy, który wyszukuje ocalałe ślady

się na lwowskim portalu zaxid.net)

nia i greckokatolickiej wiary byli natu-

przeszłości miasta i przywraca mu