19

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 lutego 2012 nr 3 (151)

rok kSiędZa

je zbieranymi za granicą materiała-

mieckich w Warszawie. W 1920

mi ikonograficznymi przy wykorzy-

roku, w chwili ofensywy bolsze-

staniu takich ówczesnymi nowinek

wickiej, wystąpił o urlop w minister-

technicznych jak np. przeźrocza.

stwie i próbował wstąpić do Wojska

Wydał w tym czasie szereg opra-

Polskiego, ale został odrzucony z

Piotra Skargi

cowań naukowych, w tym wielkie

powodu wieku (miał wówczas 51

dwutomowe dzieło „O sztuce śre-

lat). Z polecenia gen. Kazimierza

dniowiecznej”. W latach 1904–1910

Sosnkowskiego został przyjęty do

wykonał polichromię w kościele far-

pracy kontrwywiadowczej w II Od-

nym pw. św. Bartłomieja w Koninie,

dziale Sztabu Głównego; domagał

W roku bieżącym przypada 400. rocznica śmierci najważniejszego

a okna świątyni ozdobił secesyjny-

się zintensyfikowania walki z komu-

mi witrażami.

nistyczną agenturą i dywersją, ale

polskiego kaznodziei, niestrudzonego obrońcy wiary i polskości. Z tej okazji Sejm

W latach 1916–1917 powrócił

jego koncepcje były odrzucane.

Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2012 rokiem ks. Piotra Skargi. Posłowie

do wykładania historii sztuki, malo-

W 1921 zdemobilizowany powró-

wał studia portretowe, kompozycje

cił do Warszawy na dawne stanowi-

niemal jednogłośnie (359 głosów za) przyjęli inicjatywę upamiętniającą światłego

artystyczne i ilustrował czasopisma.

sko w Ministerstwie Kultury i Sztuki;

jezuitę, kaznodzieję Zygmunta III Wazy, rektora kolegium Jezuitów w Wilnie

1 marca 1918 mianowany został kie-

jako urzędnik dobrze zapisał się w

i pierwszego rektora Uniwersytetu Wileńskiego.

rownikiem wydziału malarstwa i rzeź-

pamięci współpracowników: „(...) jako

by w Ministerstwie Kultury i Sztuki w

urzędnik był pod względem pojmowa-

rządzie Rady Regencyjnej.

nia swoich obowiązków pracowitym

Przygotowała

i wzorowym w swoim wydziale, jako

Maria Basza

wykonujący funkcję”, – wspomina o

Działalność konspiracyjna

nim Jan Skotnicki.

i polityczna

Ks. Piotr Skarga zasłynął jako

W młodości obok pracy artystycz-

niestrudzony kaznodzieja, autor naj-

poczytniejszych w polskiej literaturze

nej był aktywny na polu politycznym;

Proces

„Żywotów świętych” oraz wieszczych

w Warszawie związał się ze szkolny-

Po dokonaniu zamachu Niewia-

„Kazań sejmowych”. Do dziś nieoce-

mi tajnymi kółkami uczniowskimi, za-

domski nie bronił się i nie próbował

niona jest jego rola jako czołowego

lążkami rodzącego się ruchu narodo-

uciec, policja od razu go aresztowała.

przedstawiciela polskiej kontrreforma-

wo-demokratycznego, w Petersburgu

30 grudnia 1922, w pierwszym

cji, filantropa, który w trosce o dobro

był prezesem organizacji polskich

dniu procesu, Niewiadomski został

Ojczyzny miał odwagę sprzeciwić się

dominującym opiniom i napiętnować

największe polskie przywary.

Piotr Skarga Powęski (lub też Pa-

węski) urodził się 2 lutego 1536 roku

w Grójcu, na Mazowszu, w szlachec-

kiej rodzinie Michała i Anny ze Świąt-

ków. W wieku siedemnastu lat wstąpił

Ks. Piotr skarga

na Akademię Krakowską. W 1562

roku przyjął święcenia subdiakonatu

zrozumieć słów Ukrzyżowanego.

obozowych, na niedzielę i święta,

i został kaznodzieją w katedrze lwow-

Cztery lata przed swoją śmiercią, w

sejmowych) wreszcie niezliczonej

skiej. Święceń kapłańskich udzielił

trakcie odprawiania Mszy św. miał

ilości pism ulotnych, modlitw (w tym

mu arcybiskup lwowski Paweł Tarło.

widzenie niezwykłego światła, jaśnie-

Modlitwy za Ojczyznę, która do dzi-

O postawie księdza Skargi w taki

jącego wokół Najświętszego Sakra-

siaj odmawiana jest w kościołach w

sposób pisał na łamach „Przymierza

mentu. Jak opowiadał, usłyszał wtedy

Polsce), niezwykle hojnie przez Boga

z Maryją” Sławomir Skiba: „Szybko

głos: „Daję ci zadatek miłości mojej

obdarowanym artystą słowa (jego

zyskał rozgłos dobrego mówcy, a

ku tobie. Przyjmuję cię w jedność

proza mieści w sobie wielką trady-

za wzmocnienie wpływów Kościoła

ciała mego, abyś był częścią moją

cję antycznej retoryki, ale zarazem

katolickiego, Tarło mianował Piotra

nierozdzielną. Czynie cię uczestni-

jest nowatorska, otwiera nowe hory-

Skargę kanonikiem, a następnie kanc-

kiem dziedzictwa mojego”.

zonty). Był wybitnym organizatorem

lerzem kapituły lwowskiej. Mimo wielu

szkolnictwa w Rzeczypospolitej, ce-

Grób Eligiusza Niewiadomskiego na Cmentarzu Powąz-

obowiązków, dużo czasu poświęcał

nionym przez królów Stefana Batore-

Prześladowany za wiarę

kowskim w Warszawie

na pogłębianie swojej wiedzy. Śledził

Nienawiść, jaką wzbudzał swoją

go i Zygmunta III doradcą... Sporo to

także wydarzenia religijne w Polsce

postawą wśród heretyków, najlepiej

jak na jedną biografię.

skazany przez sąd na karę śmier-

studentów. W 1891 uczestniczył w

i za granicą. Prowadził życie bardzo

obrazuje napad, jakiego dokonał na

ci, której sam dla siebie zażądał.

pierwszej od powstania styczniowe-

ubogie, wszystko co posiadał, roz-

niego jeden ze sług księcia Radziwiłła.

Walka z herezją

W czasie procesu przyznał się,

go manifestacji patriotycznej w War-

dawał biednym. Oprócz wypełniania

Jak podają opracowania, sługa prote-

Wiedział Piotr Skarga, jakie za-

że przez pewien czas nosił się z

szawie, zorganizowanej przez stu-

swoich urzędowych obowiązków w

stanta Radziwiłła „najechał go koniem

grożenie niosą ze sobą liczne wów-

kapitule, odwiedzał chorych w szpi-

i przyparł do muru, groził mu nagim

czas w królestwie polskim herezje. W

zamiarem  wykonania  zamachu

dentów z okazji rocznicy Konstytucji

talach i udzielał ostatniej posługi

mieczem i zasypał gradem przezwisk,

konfederacji warszawskiej upatrywał

na Józefa Piłsudskiego, uznając

3 maja. Od 1897 należał do tajnej

kapłańskiej skazańcom. (…) Ka-

a wreszcie wypoliczkował”.

ogromne niebezpieczeństwa, uzna-

go głównym winowajcą demokra-

Ligi Narodowej. Z członkostwa z niej

znodzieja ze Lwowa gorąco pragnął

Kiedy zarzucano mu mieszanie

wał jednak, że wojna domowa byłaby

tycznego i lewicowego rozkładu,

zrezygnował, kiedy w czasie wojny

połączyć swoją pracę z działalnością

się do polityki odpowiadał: „Rzecze

większym złem, gdyż nie byłoby w

który toczył jego zdaniem Polskę.

rosyjsko-japońskiej domagał się,

organizacji mocnej i zwartej o wojsko-

kto, ksiądz się wdawa w politykę.

niej wygranych i doprowadziłaby do

Zrezygnował z tego w momencie,

aby LN przeprowadziła antyrosyj-

wym niemal charakterze. Odczuwał

Wdawa się i wdawać się winien, nie w

upadku królestwa. W tym też duchu

gdy Józef Piłsudski zadeklarował,

ską akcję dywersyjną (wysadzenie

gorącą potrzebę pracy misyjnej po-

rządy jej ale, aby jej grzechy nie gubi-

znosił herezję, ale nie zgadzał się na

że nie zamierza się ubiegać o sta-

mostów na Kamie i Wołdze), a jego

śród ludzi, jak mówił „omamionych”

ły i wykorzenione z niej były, a dusze

jej uprzywilejowanie i zawsze wska-

nowisko Prezydenta RP. Pomysł

koncepcje zostały odrzucone. Dzia-

protestanckimi doktrynami. Gorąca

ludzkie w niej nie ginęły”. Państwo

zywał na tragiczne skutki jej szerze-

dokonania zamachu powrócił po

łał w tajnym Towarzystwie Oświaty

modlitwa, w której Piotr Skarga nie

porównywał Skarga do ludzkiego

nia. Jednak dla protestanckich dysy-

wyborze na to stanowisko Gabriela

Narodowej. Przemycał z Galicji do

ustawał, pomogła mu pokonać trud-

ciała, w którym wszystkie jego członki

dentów, takich jak np. „Diabeł” Stad-

Narutowicza.

Królestwa  Polskiego  nielegalne

ności i wahania związane z podję-

stanowią jeden organizm. Zwieńcze-

nicki walka o tolerancję oznaczała

Oczekując na wykonanie wyroku

wydawnictwa narodowo-demokra-

ciem ostatecznej decyzji o wstąpie-

niem ciała i tym co góruje nad cało-

zamykanie katolickich kościołów, ich

napisał „Kartki z więzienia” – zbiór

tyczne – „Przegląd Wszechpolski”,

niu do Towarzystwa Jezusowego”.

ścią jest głowa, do której porównuje

profanację i napaści na księży.

przemyśleń dotyczących polityki,

„Polak” i in. W nocy z 2 na 3 czerw-

O wybitnym jezuicie pisał również

monarchę. „W ciele ludzkim są dwa

Kazania, które głosił Skarga, za-

patriotyzmu i troski o Polskę. Ukoń-

ca 1901 aresztowany przez rosyjską

na łamach tygodnika „Uważam Rze”

przedniejsze członki, którymi się

wsze miały odzwierciedlenie w jego

Krzysztof Koehler: „Był niezwykle

ciało ożywia i umacnia: serce i gło-

świątobliwym życiu. „Kaznodzieja,

czył także „Malarstwo polskie XIX

policję, został na kilka miesięcy osa-

gorliwym patriotą, ostrym i zdecydo-

wa [...] Religia i stan duchowny w

gdy sam źle żyje, mało kazaniem

i XX w”.

dzony w więzieniu na Pawiaku i w

wanym działaczem polskiej reformy

ciele Rzeczpospolitej jest jako serce

zbuduje” – mawiał o posłudze na am-

W momencie egzekucji wyraził

X pawilonie cytadeli warszawskiej.

katolickiej, pomysłodawcą przeróż-

zakryte i wnętrzne, z którego żywot

bonie. Przed wygłoszeniem każdego

wolę, by nie przywiązywano go do

Utracił pracę na politechnice.

nych (i skutecznych) akcji charytatyw-

wieczny pochodzi; a stan królewski

kazania prosił w modlitwie o Bożą

słupka ani nie zawiązywano mu

Po wybuchu I wojny światowej

nych (Bractwo Miłosierdzia, Bractwo

jest jako głowa, w której są do rządu

pomoc i odprawiał pokutne biczowa-

oczu. Jego ostatnie słowa brzmiały:

przebywał w Warszawie. Opowie-

Świętego Łazarza, Bank Pobożny,

nie. Był także gorliwym czcicielem

członków wszystkich oczy, uszy i inne

„Ginę za Polskę, którą gubi Piłsud-

dział się po stronie koalicji antynie-

Skrzynka Św. Mikołaja), obrońcą (ra-

smysły powierzchne [...] Gdy wiara

Matki Bożej. Jej czystość i Niepoka-

ski!”

mieckiej i nie zgodził się na wysu-

dykalnym!) najuboższych, najwięk-

lane Poczęcie uznawał za dogmat na

katolicka i duchowny stan naruszony

Został rozstrzelany przez pluton

wane pod jego adresem propozy-

szym w swoich czasach kaznodzieją,

jest, jako ranne serce, prędką śmierć

długo przed jego ogłoszeniem.

egzekucyjny 31 stycznia 1923. Po-

cje współpracy ze zwolennikami

pierwszym rektorem Akademii Wileń-

O. Piotr przyjeżdżał często do

Rzeczypospolitej przywodzi. Gdy też

chowano go na Cmentarzu Powąz-

proniemieckiej akcji politycznej

skiej, autorem słynnych i piekących

stan królewski słabieje i boleje, jako

podkrakowskiej Mogiły, aby tam,

kowskim w Warszawie. W pogrze-

J. Piłsudskiego i W. Studnickiego.

reformację tekstów przeciwko kon-

przed cudownym wizerunkiem Ukrzy-

głowa chora, władza członów wszyst-

bie Niewiadomskiego uczestniczyło

28 lutego 1918 uległ ciężkiemu wy-

federacji warszawskiej, współtwórcą

kich gnije i boleje i królestwo upada”

żowanego, odprawiać Msze święte.

około 10 tysięcy ludzi.

padkowi wyskakując z tramwaju.

Unii Brzeskiej, autorem zarówno be-

Podczas jednej z liturgii, Pan Jezus

– pisze Skarga.

10 listopada 1918 brał czynny

KG

stsellera Żywotów Świętych (...), jak

przemówił z krzyża do Piotra Skargi.

źródło:

udział w rozbrajaniu żołnierzy nie-

i setek stron „Kazań” (przygodnych,

Jednakże nikt, oprócz niego, nie mógł

www.piotrskarga.pl