23

www.kuriergalicyjski.com * kurier galicyjski * 14–27 lutego 2012 nr 3 (151)

40 lat temu zmarł

wystawa o blokadzie

Marian hemar –

leningradu

poeta, tłumacz

Dawnych mieszkańców Leningradu, teraz Sankt-Petersburga, mieszka

i satyryk

dziś we Lwowie całkiem sporo. Są oni zrzeszeni w towarzystwie-

ziomkostwie „Piter-Klub”, które działa przy Rosyjskim Centrum Kultural-

nym we Lwowie. Do tego towarzystwa może wstąpić każdy, kto urodził  11 lutego minęło 40 lat od śmierci Mariana

się w Leningradzie - Sankt-Petersburgu lub mieszkał w tym mieście nie Hemara – poety, jednego z najwybitniejszych

polskich satyryków i twórców kabaretowych, au-

mniej niż pięć lat.

tora popularnych szlagierów i subtelnego

JURIJ SMIRNOW

tłumacza poezji Horacego i sonetów Szekspira.

tekst i zdjęcia

„Może dlatego – mimo, że He-

27 stycznia 2012 roku w salach

mar był poetą, dramaturgiem, saty-

Lwowskiego Pałacu Sztuki odbyła

rykiem, oratorem, fraszkopisarzem

się prezentacja wystawy poświęco-

i lirykiem – osobiście ceniłem szcze-

nej przerwaniu blokady Leningradu

gólnie jego prozę, klarowność jego

w 1944 roku. Prawie 900 dni trwała

artykułów i esejów: ich żywotność,

blokada ogromnego, kilkumilionowe-

wszechstronność, precyzję wyrazu”

go miasta. Najbardziej od obstrzału,

– pisał pisarz emigracyjny Józef Mac-

kiewicz, który zetknął się z Hemarem

bombardowań, a przede wszystkim

w Londynie. Mackiewicz podkreślał

głodu ucierpiała ludność cywilna: ko-

hemarową „jasność, artystyczną do-

biety, dzieci, ludzie starsi. Każdego

skonałość i komunikatywność”.

dnia z głodu umierało do 3000 osób.

Prawdziwe nazwisko Hemara to

To co się działo w oblężonym mieście

Jan Marian Hescheles. Urodził się w

trudno sobie wyobrazić. Żadne filmy,

1901 roku we Lwowie w zasymilowa-

obrazy nie mogą donieść do nas

nej rodzinie żydowskiej. Był kuzynem

strasznej rzeczywistości tamtych dni.

Stanisława Lema (jego matka i ojciec

Ale jeszcze żyją ludzie, którzy

matycznego akredytowani we Lwo-

średnich, w tym nie tylko rosyjskich,

Lema byli rodzeństwem). We Lwowie

przeżyli blokadę, którzy pamiętają

wie: rosyjskiego, polskiego, czeskie-

ale też ukraińskich”.

ukończył gimnazjum i studiował filo-

tamte czasy. Okazało się, że daw-

go i austriackiego. Konsul generalny

Wieczór pamięci przerwania blo-

zofię i medycynę na Uniwersytecie

Jana Kazimierza. Na studiach roz-

nych mieszkańców Leningradu, te-

RF również wziął aktywny udział w

kady Leningradu prowadził prezes

(m.in. pod Tobrukiem). Po wojnie

począł działalność literacką pisując

raz Sankt-Petersburga, mieszka dziś

organizacji uroczystości. Zwrócili-

„Piter-Klubu” Igor Korczewski. Obec-

osiadł w Londynie, gdzie prowadził

do lokalnych teatrzyków rewiowych.

we Lwowie całkiem sporo. Są oni

śmy się do konsula generalnego RF

ni byli też duchowni, księża z cerkwi

teatrzyk polski w klubie emigrantów

W 1924 roku przeniósł się do War-

zrzeszeni w towarzystwie-ziomko-

Olega Astachowa, który powiedział:

prawosławnej Moskiewskiego Pa-

i współpracował m.in. z muzą Weso-

szawy, gdzie związał się z grupą

stwie „Piter-Klub”, które działa przy

„Konsulat wsparł inicjatywę „Piter-

triarchatu pw. św. Georgija, ojcowie

łej Lwowskiej Fali – Władą Majewską.

poetycką „Skamander” oraz rewiami

Rosyjskim Centrum Kulturalnym we

Klubu” i Towarzystwa Rosyjskiego w

Jurij i Roman. Ojciec Roman prze-

Prowadził także jednoosobowy Teatr

„Qui pro quo”, „Banda”, „Ali Baba”.

Lwowie. Do tego towarzystwa może

sprawie organizacji wystawy. Prze-

kazał zebranym błogosławieństwo

Hemara – cotygodniowy kabaret ra-

Pisywał skecze i monologi wykony-

wstąpić każdy, kto urodził się w Le-

rwanie blokady Leningradu miało

abpa lwowskiego Augustyna i po-

diowy na antenie Rozgłośni Polskiej

wane między innymi przez Ludwika

ningradzie - Sankt-Petersburgu lub

znaczenie nie tylko dla Rosji. Było to

dzielił się swymi wspomnieniami ze

Radia Wolna Europa, gdzie wygłaszał

Sempolińskiego, Zulę Pogorzelską

mieszkał w tym mieście nie mniej

wydarzenie na skalę europejską, a

spotkań z mieszkańcami Leningradu,

wierszowane komentarze satyryczne

i Adolfa Dymszę.

do bieżących wydarzeń politycznych.

niż pięć lat.

nawet światową. Obrona Leningra-

którzy przeżyli blokadę. „Zwycięstwo

„Przyjedzie taki drań z Galicji,

Hemar pisywał też satyry i fraszki,

bidula, skromne to i ciche. Już po

Na uroczystości do Pałacu Sztuki

du przedstawiła całemu światu jak

– to wiara, – powiedział, – zwyciężyć

parodie i parafrazy, piosenki, wiersze

roku puszy się we własnym aucie,

przy ul. Kopernika przyszło dużo lu-

ogromne ofiary naród rosyjski był

może tylko ten, kto wierzy”. Wystąpili

liryczne, przekłady poetyckie. Był

we własnym futrze, ma co najlepsze

autorem tekstów takich szlagierów

krawaty i co najlepsze dowcipy, ani

jak: „Kiedy znów zakwitną białe bzy”,

się człowiek obejrzał, a już pierw-

„Czy pani Marta jest grzechu warta”,

szorzędny piosenkarz, gwiazda, ba

„Nikt, tylko ty”, „Jest jedna, jedyna”,

– trzy gwiazdki kabaretu polskiego.

„Upić się warto”.

Wyrósł na naszych oczach na Fredrę

W powojennej Polsce twórczość

piosenki żydowskiej, mało mu, wlazł

Hemara objęta była cenzurą. „Żeby

na scenę Teatru Polskiego i tam

przemycić jego piosenki, mówiło

swoje dowcipy wytrząsa. Ma fanta-

się np. że są to piosenki Tuwima” –

zję i pomysłowość, ma żywe poczu-

wspominał Wojciech Młynarski, któ-

cie sceny i aktora, a to już na naszym

rego spektakl „Hemar” w warszaw-

bezrybiu nie rak, ale cały szczupak

skim Ateneum pod koniec lat 80., był

po żydowsku, albo sandacz z jajami”

dla wielu Polaków pierwszą okazją

– tak przemawiał Antoni Słonimski w

do poznania powojennej twórczości

lutym 1929 roku, po premierze debiu-

autora „Kiedy znów zakwitną białe

tu dramatycznego Hemara pt. „Dwaj

bzy”.

panowie B., czyli jej pierwszy kocha-

Jednak „mimo poczytności, której

nek”. Odtąd Hemar uważany był za

mógł mu zazdrościć każdy autor na

„prawdziwego” autora teatralnego.

emigracji, mimo sukcesów w teatrze

Dorobek literacki Hemara jest

i w objazdach autorskich po świecie,

ogromny: ponad 3000 niezwykle po-

miał poczucie, że traktowany jest po-

pularnych piosenek, do których sam

niżej swej miary i wciąż jako pisarz

komponował muzykę, setki wierszy,

lżejszego kalibru” – pisał emigracyj-

kilkanaście sztuk i słuchowisk radio-

ny krytyk literacki Juliusz Sakowski.

wych. Był również współpracowni-

Sam Hemar, zapytany pod koniec

kiem „Wiadomości Literackich”, oraz

dzi. Wśród nich kombatanci II wojny

gotów ponieść dla ratowania cywili-

również świadkowie i uczestnicy tych

lat 50. o swoją wizję teatru odpowie-

dyrektorem teatru Nowa Komedia

światowej, przedstawiciele rosyjskich

zacji w walce z faszyzmem. Jestem

dalekich już wydarzeń. Zademonstro-

dział, że stara się podważyć własne

(1934-1935). W 1939 r. piosenka

towarzystw kulturalnych, działających

bardzo zadowolony, że naszą inicja-

wano film dokumentalny o blokadzie

motto: „Polacy to mają przekonanie

Hemara „Ten wąsik” (wykonywana

we Lwowie, młodzież rosyjskiego po-

tywę wsparli mieszkańcy Lwowa,

Leningradu.

płonne, że co zabawne – błahe, co

przez Ludwika Sempolińskiego w

chodzenia. Część młodzieży uczniow-

którzy dziś przyszli na otwarcie wy-

Po obejrzeniu filmu ludzie wy-

nudne – uczone”.

popularnej rewii „Orzeł czy Rzesz-

skiej zrzeszona jest w organizacji

stawy i przedstawiciele korpusu dy-

chodzili ze łzami w oczach. Nie moż-

Marian Hemar u schyłku życia dał

ka”), spowodowała interwencję am-

skautów pod nazwą „Ruś Halicka”.

plomatycznego, wśród nich konsul

na było spokojnie oglądać kroniki

się poznać jako znakomity tłumacz

basadora Niemiec w Warszawie.

poezji Horacego i sonetów Szekspira.

Organizatorem i kierownikiem rosyj-

generalny RP Jarosław Drozd i kon-

śmierci z głodu i chłodu setek tysięcy

Po wybuchu II wojny światowej

Zmarł 11 lutego 1972 roku w Dorking

Hemar przedostał się do Rumunii.

skich skautów w naszym mieście jest

sul Republiki Czeskiej. Cieszymy się

cywili.

pod Londynem, gdzie został pocho-

W latach 1940-1941 walczył w Sa-

Kirył Arbatow. Wśród obecnych byli

bardzo, że przyszła też młodzież,

KG

wany.

modzielnej Brygadzie Strzelców

też przedstawiciele korpusu dyplo-

skauci, uczniowie lwowskich szkół

Karpackich w Palestynie i w Egipcie

PaP