12

Przegląd wydarzeń

kurier galicyjski * 30 marca–12 kwietnia 2012 nr 6 (154) * www.kuriergalicyjski.com

PODOLSCY ZIEMIANIE

I PODOLSKIE PISANKI

„Pamiątki rodzinne, świadczące o szacunku polskich ziemian dla

ukraińskiej kultury rodzimej ofiarowuję Wam Kochani Antkowie

z prośbą, byście je szanowali i nauczyli szacunku dla ich twórców

młode pokolenia Polaków i Ukraińców”.

na fortuna Brzozowskich pozwalała na

liczne podróże po Europie i rozwijanie

rodzinnych pamiątek, fotografii i do-

kolekcjonerskich pasji. Zenon Belina-

kumentów rodzina zdołała też urato-

Brzozowski (1806-1887), sam wy-

wać album z pisankami ukraińskimi,

chowanek Liceum Krzemieniec-

który Helena Brzozowska przecho-

kiego i marszałek szlachty guberni

wywała do swej śmierci w Krakowie

podolskiej, łączył w sobie cechy zna-

w 1922 r. Zaginął on jednak podczas

komitego gospodarza, miłośnika sztuki

przymusowego wysiedlenia rodziny

i hojnego mecenasa. Juliusz Słowacki

przez Niemców. Do naszych czasów

należał też do grona przyjaciół Zenona

przetrwała jednak jego wierna kopia

Belina-Brzozowskiego, z którym po-

wykonana przez Annę Ostrowską.

dróżował na Bliski Wschód w 1837 r.

W roku 1923, gdy spodziewała się

Zgodnie z wolą Zenona Brzozow-

drugiego potomka w wolnych chwi-

skiego, starszemu synowi, Janowi

lach zajmowała się malowaniem. Z

Tadeuszowi (1844-1908) przypadły

rodzinnego domu w Białaczowie wy-

w udziale m.in. Popieluchy. Po ślu-

pożyczyła oryginalny album pisanek

bie z Heleną z Grocholskich (1845-

ukraińskich i wykonała jego kopię.

1922), młoda para zadecydowała, że

Jak sama zapisała na kartach albu-

osiądzie tu na stałe. Dwór rodzinny w

mu: „Bawiłam się tym przez miesiąc

Popieluchach, w ciągu lat stał się też

oczekiwania na urodzenie Juleczka,

ośrodkiem kultury polskiej. Brzozow-

w klinice warszawskiej”.

Ślub Anny Belina-Brzozowskiej z Zygmuntem Broel-Platerem, Popieluchy, 1899 r. ze

scy przechowywali u siebie pamiątki

Po wojnie Anna Ostrowska pró-

zbiorów Jacka Mycielskiego

po Juliuszu Słowackim, archiwa po

bowała zarabiać wykonując drobne

Zenonie Brzozowskim, w tym mapę

prace o charakterze plastycznym. W

Dobrze, że po latach rodzina Belina-

Niedawno światło dzien-

Brzozowskich postarała się o wyda-

ne ujrzała niezwykła publi-

nie rysunków wzorów pisanek podol-

kacja. Prezentacja albumu

skich i tym samym swoim potomnym

„Podolskie pisanki” odbyła

przypomniała historię swego rodu.

się kilka dni temu w Warsza-

Historia albumu bierze swój po-

wie. Album nie jest jednak

czątek daleko przed rewolucją bol-

kolejnym opracowaniem et-

szewicką 1917 r. we wsi Popieluchy,

nograficznym. Historia jego

leżącej na terenie dzisiejszej Ukra-

jest niezwykła...

iny, niedaleko granicy z Mołdawią.

Album, własność Państwa Ewy i An-

Nawet pisanki

toniego Belina-Brzozowskich, jest

mają swój los…

unikatowym zbiorem 183 ludowych

Historia rodzinna spisana pisan-

pisanek ze wsi Popieluchy (dawny

kami – czy to jest możliwe? Jednak

pow. Olgopolski, obwód winnicki,

tak. Gdy jedni ratowali przed bol-

Ukraina). Nigdy dotąd nie był pu-

szewikami życie, inni dobytek, rodo-

blikowany. Powstał dzięki Helenie z

we złota, byli tacy co za największy

Grocholskich Janowej (1845-1922),

skarb uważali… album z pisankami.

która zebrała kolekcję blisko 200 pi-

sanek we wsi Popieluchy należącej

do majątku rodziny Belina Brzozow-

zane są ściśle z rodziną Belina-Brzo-

skich. Wzory poszczególnych pisa-

zowskich. Powstanie i przechowanie

nek zostały przez autorkę pieczoło-

tej kolekcji należy zawdzięczać trzem

Ewa ze Szlenkierów i Antoni hr. Belina-Brzozowski. 1998

wicie odwzorowane w albumie.

paniom: Helenie z Grocholskich Ja-

rok. Ze zbiorów Antoniego hr. Belina-Brzozowskiego

Obecnie, niemal w sto lat od mo-

nowej Belina-Brzozowskiej, Annie z

mentu wykonania oryginału, publika-

Broel-Platerów Janowej Ostrowskiej

cja ujrzała światło dzienne. Zawiera

oraz Helenie z Broel-Platerów Ludwi-

Kresów z herbami właścicieli dóbr.

roku 1981 podarowała album swej

ona część historyczną – niezwykłe

kowej Mycielskiej.

Kolekcjonowali starą porcelanę i uzu-

siostrze Helenie Ludwikowej hr. My-

dzieje samego albumu, część etno-

W Popieluchach (wedle podzia-

pełniali bibliotekę. Helena Brzozow-

cielskiej (1906-2008). Był to prezent

graficzną – opis znaczenia albumu

łu administracyjnego Rosji carskiej

ska doceniała też wartość ukraińskiej

z okazji 50-tej rocznicy ślubu Ludwi-

jako zapisu podolskiej sztuki ludowej

wieś ta należała do powiatu olho-

sztuki ludowej. Objeżdżając okolicz-

kostwa Mycielskich.

oraz część ilustracyjną – reprodukcje

polskiego guberni podolskiej) stał

ne wioski obserwowała zwyczaje,

Album z pisankami podolskimi

183 pisanek.

wówczas dwór należący do Heleny

zbierała informacje i przedmioty ludo-

Helena Mycielska przechowywała

z Grocholskich i Jana Belina-Brzo-

wego rękodzieła. Gdzieś na począt-

przez 16 lat. W roku 1997 podarowała

zowskich. Był to jeden z wielu mająt-

ku XX stulecia poprosiła włościan z

tę rodzinną pamiątkę Ewie i Antonie-

Historia rodzinna

ków należących do tej rodziny. Brzo-

Popieluch o pisanki, które malowali

mu hr. Belina-Brzozowskim. W swym

w albumie zaklęta

Dzieje albumu z pisankami ukra-

zowscy osiedli na Podolu w II poł.

w okresie świąt wielkanocnych. Do

liście pisała:

ińskimi obejmują jedno stulecie i zwią-

XVIII wieku po zakupie ziem wcho-

dworu trafiły 183 pisanki ozdobione

- Pamiątki rodzinne, świadczą-

dzących niegdyś w skład latyfundiów

zgodnie z ukraińskimi tradycjami.

ce o szacunku polskich ziemian dla

Koniecpolskich. Oprócz Popieluch

Wzór każdej z nich Helena Brzozow-

ukraińskiej kultury rodzimej ofiaro-

„… w dwie godziny ksiądz zbiera do pięciu

posiadali m.in. Sokołówkę, Czobotar-

ska skopiowała dokładnie, niemal

wuję Wam Kochani Antkowie z proś-

tysięcy jaj i całuje najpiękniejsze mołody-

kę, Żabokrzycz, Lewków, Tarnawkę,

każdą podpisała. Powstał w ten spo-

bą, byście je szanowali i nauczyli

Krzykliwiec, Miastkówkę, Kozińce,

sób album, który do czasów rewolucji

szacunku dla ich twórców młode

ce, starszym zaś babom tylko ręce do ca-

Sawińce, Kitajgród, Kunicze i Wohyń

bolszewickiej był przechowywany w

pokolenia Polaków i Ukraińców.

łowania podaje: sam metropolita kijowski

w Królestwie Polskim. Łączny obszar

archiwum Brzozowskich.

w ten sposób postępował. Przez cały ten

ich dóbr obejmował ok. 55 tys. h. Do

Życie rodzinne w Popieluchach to-

Historia „zatoczyła koło” – album

tego dochodził jeszcze pałac w War-

czyło się spokojnym rytmem do rewo-

Heleny Brzozowskiej, skopiowany

tydzień aż do niedzieli przewodniej cało-

szawie przy ul. Brackiej i ogromny

lucji bolszewickiej 1917 r., kiedy wiele

i przechowany przez jej wnuczki, po

wano się przy spotkaniu i ofiarowywano

neogotycki pałac w Odessie.

polskich rodzin zostało pozbawionych

stuletniej wędrówce powrócił do ro-

Główną siedzibą rodową była

majątków i domów. Ostatecznie po

dziny Brzozowskich.

sobie nawzajem pisanki”.

Sokołówka. Tamtejszy dwór mieścił

traktacie ryskim Brzozowscy utracili

Na podstawie materiałów

z relacji Wilhelma Beauplan a

jedną z największych kolekcji dzieł

swoje dobra na Podolu i zostali zmu-

Marcina Brzezińskiego

/1600-1675/

sztuki w skali całego Podola. Znacz-

szeni do jego opuszczenia. Wśród

i Mariana Pokropka