16

Biała gorączka” we Lwowie

kurier galicyjski *30 marca–12 kwietnia 2012 nr 6 (154)* www.kuriergalicyjski.com

reporter powinien

poznawać świat wszystkimi zmysłami

W marcu na Ukrainie zaprezentowano książkę Jacka Hugo-Badera pt. „Biała Gorączka” w przekładzie na

język ukraiński Ostapa Slywyńskiego. Jest to zbiór reportaży ze świata marginesu społecznego byłego

Związku Radzieckiego, m.in.: Moskwy, azjatyckiej części Rosji, Donbasu, Krymu, Naddniestrza. Z miłośni-

kami literatury faktu reportażysta Gazety Wyborczej spotkał się w Kijowie, Doniecku i we Lwowie.

zawodzie. Szczęście musi ci poma-

JULIA ŁOKIETKO

gać. Jak reporter kogoś szuka, to

tekst i zdjęcia

musi go znaleźć. To nie jest prze-

znaczenie albo szczęście, które

Jest to książka, której

przychodzi do Ciebie z kosmosu.

nie można czytać i której

Szczęście jest wypadkową nakładu

nie można nie czytać

pracy i determinacji.

„Usłyszałem to od swej znajomej,

Od 20 lat jeżdżę do Rosji i na-

chyba jednej z pierwszych czytelni-

prawdę wcale nie jest łatwo mnie

czek ukraińskiego tekstu, – opowiada

zaskoczyć. W życiu widziałem już

Ostap Slywyński, ukraiński poeta,

prawie wszystko. W podróży jednak

tłumacz i krytyk literacki. – Bardzo

każda chwila cię zadziwia. Strasznie

ciężko mi było zacząć tłumaczyć

łatwo się zaprzyjaźniam i to jest dla

„Białą Gorączkę”, zmusić się do wej-

mnie największą zapłatą w tym za-

ścia w ten świat. Świat ciężki i pełen

wodzie. Uwielbiam poznawać ludzi.

zła. Zła, które nie jest po prostu nie-

To bardzo boleśnie zabrzmi – nasze

obecnością dobra. Zła, które rzeczy-

znajomości są bardzo intensywne,

wiście w świecie istnieje. Zło rozlewa

ale bardzo krótkotrwałe. Czytelnicy

się po tej książce i przenika w życie

widzą moją bliskość z bohaterami

prawie wszystkich jej bohaterów. Kie-

– ludźmi, których spotykam. Pytają,

dy już tam jesteś, ciężko jest wrócić

czy nie jest mi żal. To rzeczywiście

do siebie. Jak już wciągnąłem się w

wygląda jak nieudane małżeństwo

przekład, ciężko mi było nawet po

– wykorzystasz i porzucasz. To jest

prostu pójść na spacer. Jest to bardzo

wpisane w zawód. Co się zdążę w

potrzebne, chociażby po to, by prze-

kimś zakochać, to już muszę go

wietrzyć myśli. Książka wymaga tego

opuścić. Ale za to nasze znajomo-

od czytelnika. Jest bardzo nasycona,

ści są takie intensywne, że można

przepełniona głębokim tragizmem”.

nożem kroić.

„Jest to opis postsowieckiej rze-

czywistości w perspektywy osoby z

Zachodu, człowieka zdolnego pojąć

Jedną z taktyk reporterskich,

to wszystko ponieważ sam już coś

jakie praktykuje

podobnego doświadczył, – komen-

Jacek Hugo-Bader,

tuje „Białą Gorączkę” Hugo-Bader.

jest reportaż wcieleniowy

Nie jest łatwe uprawianie tego

– Jest to opowieść o Rosji, której

gatunku reportażu. Przestajesz być

Rosjanie wolą nie znać. Książka nie

sobą, wchodzisz w cudzą skórę, je-

została przetłumaczona na język

steś kimś innym. Wielu dziennikarzy

rosyjski, choć miałem taką umowę

Jacek Hugo-Bader we Lwowie

nie szanuje tego gatunku. Uważa, że

z wydawnictwem „Komsomolska

jest robiony dla hecy, że reporter sta-

Prawda”. Jednak ktoś przetłumaczył

elementy posiadające bardzo waż-

ra się siebie lansować. Oczywiście,

na język rosyjski i puścił w sieci tekst

daniem jest słuchanie i pomaganie

wstania książki zrodziła się 9 marca,

ne znaczenie dydaktyczne, zwłasz-

tak byłoby, gdyby ktoś zajmował się

„Bomżycha”, który ukazał się wcze-

bohaterowi, żeby mu się lekko mó-

ok. godz. 13:00. Dokładnie wtedy, kie-

cza dla początkujących dzienni-

tylko tym, ale to jest niemożliwe.

śniej w Gazecie Wyborczej. Mnóstwo

wiło, a ja zrobiłem wszystko, by mu

dy się urodziłem.

karzy. Było to zarazem omówienie

Pracowałem wcieleniowo może

ludzi go przeczytało. „Dlaczego zają-

było trudno. Wygarnąłem mu cały żal

Pomyślałem, że zrobię sobie

fenomenu, jakim jest reportaż.

pięć razy w swoim życiu. Z przyjem-

łeś się tym tematem? Przecież je-

zasranej młodości, zasranej historii,

prezent urodzinowy – przejadę szla-

nością trzy razy wcielałem się w rolę

chałem z Moskwy do Berlina i przez

którą miałem za plecami – swojej wła-

kiem bohaterów tej książki i zobaczę

bezdomnego – dwa razy w Polsce,

okno pociągu zobaczyłem na Dwor-

snej, moich rodziców, dziadków, tego

na ile autorom udało się przewidzieć

Pierwsza wizyta w Rosji.

raz w Moskwie. W Polsce zrobiłem

cu Centralnym w Warszawie takich

wszystkiego, co w Polsce się stało

przyszłość. Mieli podróżować kosmo-

Materiał o Michaile

to bardzo radykalnie, tzn. na miesiąc

bomżów, że miałbyś co robić przez

po wojnie. Ale kogo to naprawdę ob-

lotami... Wymyśliłem sobie, że powi-

Kałasznikowie i grzech

poszedłem w miasto zupełnie bez

dziesięć lat. Dlaczego poniewierasz

chodzi? Przecież tego w tekście na-

nienem podróżować tak, jak obecnie

śmiertelny reportera

To było bardzo traumatyczne

niczego. Jedyne co miałem, to dykta-

naszą rosyjską ojczyznę?” – pisał

wet nie było. Po co to zrobiłem? Bez

podróżuje się po Rosji. Kupiłem w

przeżycie. Był rok `93. Skończyłem

fon, bo mam dziurawą głowę i muszę

jeden z uczestników dyskusji. Wie-

sensu, naprawdę. Wyrzucił mnie po

Moskwie „UAZika” i postanowiłem

PRL-owską szkołę, w której język

wszystko notować.

szali na mnie psy tylko dlatego, że

dwóch godzinach. A ten człowiek jest

nim przejechać kraj do Władywostoku,

rosyjski był przedmiotem obowiąz-

Reporter powinien poznawać

się zająłem tym tematem. Dlatego,

żywą historią. Mogłem z nim siedzieć

ruchem konika szachowego, po tema-

kowym. Paradoksalnie – im bardziej

świat wszelkimi możliwymi zmysłami.

że tak strasznie naturalistycznie to

dwa tygodnie i on miałby co mówić.

tach, które już miałem wymyślone.

nas go uczyli, tym mniej go znaliśmy.

Poza tym, że słucha, patrzy, to też

opisałem. No bo inaczej się nie da.

Zmarnowałem temat, chociaż w pra-

Później wszystko rodziło się

Później uczyłem się języka rosyj-

powinien spróbować na własnej skó-

Rosjanie doskonale znają prawdę

cy nikt tego nie zauważył. Wszyscy

samo. Główny temat, czyli reportaż

skiego żyjąc wśród Rosjan – błyska-

rze jak to smakuje. Jak to jest, kiedy

o sobie. Nie chcą żeby Polak o tym

mi gratulowali, że dopadłem takiego

pt. „Biała Gorączka”, wpadł mi w ręce

wicznie wchodzi do głowy. Wtedy

zjesz tylko tyle, ile uda ci się wyże-

pisał. Niech by jeszcze Amerykanin

człowieka i go odpytałem. Ale w du-

przypadkowo. W Moskwie spotkałem

fatalnie mówiłem po rosyjsku, a Ka-

brać? A ile ci się uda wyżebrać? Kto

pisał. No Niemiec niech pisze. Ale nie

szę mu nie zajrzałem!

kobietę, która w cztery minuty opo-

łasznikow „głuchy jak pień”. Nasza

ci lepiej powie, jak sam nie spróbu-

Polak, albo nie Estończyk, a Gruzin

wiedziała mi swoją historię. Czasami

rozmowa trwała bardzo krótko. To

jesz? Każdy może cię okłamać. Wy-

– to już na pewno nie, z pewnością

reporter musi szybko chwytać i oce-

Reporter, który nie ma

była straszna rozmowa nie tylko dla-

daje nam się, że bezdomni to lenie

Ukrainiec też nie. Uwielbiam Rosjan,

niać materiał. Błyskawicznie posta-

szczęścia, nie ma czego

tego, że nie mogliśmy się dogadać.

i nieroby. Nie wyobrażacie sobie jak

ale to są ludzie, którzy całe życie żyli

nowiłem, że za parę miesięcy pojadę

szukać w zawodzie

Miałem pytania wypisane na kartce,

ciężkie jest życie bezdomnego, jak

w wielkim mocarstwie i którzy uważa-

Pewnego razu wpadł mi do rąk

do niej te kilka tysięcy kilometrów

okropne. Popełniłem szereg błędów

ciężką jest praca żebraka, jak zimne

ją, że rozmiar ma znaczenie. Co wol-

„Reportaż z XXI wieku”. Dziennika-

na Sybir. „Ty wiesz ilu ludzi mi już to

psychologicznych. To był pierwszy

są płyty chodnikowe, na których sie-

no wielkiemu, małemu nie wolno”.

rze rosyjskiego pisma „Komsomol-

obiecało, a żaden nie przyjechał?” –

Rosjanin, z którym rozmawiałem

dzisz. Jak to jest z zapachem, kiedy

ska Prawda” opisują w tej książce

powiedziała. No, a ja przyjechałem

w życiu. Pierwszy okupant, który

nie myjesz się przez miesiąc? Czy

Spotkanie z Hugo-Baderem oka-

jak będzie wyglądał Związek Ra-

i powstał tekst. Bardzo ważne, by re-

wpadł w moje ręce. Musiałem go ro-

można go znieść? Przecież to jest

zało się prawdziwym wykładem ze

dziecki za 50 lat. Dzieło powstało w

porter miał szczęście. Moja szefowa

zerwać na strzępy i tak też zrobiłem.

nie do wytrzymania, przecież po mie-

sztuki reportażu. Prezentując książ-

1957 r. Jak pojechałem do Moskwy,

w dziale reportażu Gazety Wyborczej

No a to oczywiście jest grzechem

siącu człowiek śmierdzi. W pewnym

kę, opowiadając o swej pracy, pol-

zacząłem badać tę sprawę. Okazało

powiedziała, że reporter, który nie ma

śmiertelnym reportera. Naszym za-

momencie po prostu przestajesz

ski dziennikarz wplatał w legendę

się, że prawdopodobnie idea po-

szczęścia, nie ma czego szukać w