18

rozmowy kuriera

kurier galicyjski * 30 marca–12 kwietnia 2012 nr 6 (154) * www.kuriergalicyjski.com

Radziecka sprawiedliwość,

czyli tzw. proces szesnastu

powstanie Tymczasowy Rząd Jedno-

sander Zwierzyński, prezes Stronnic-

Z dr. RAFAŁEM DMOW-

ści Narodowej, w którego skład mieli

twa Narodowego, wiceprezes RJN

SKIM z Instytutu Historii i Sto-

wejść przedstawiciele komunistów,

– osiem miesięcy więzienia.

sunków Międzynarodowych

jak i rządu emigracyjnego. Zadecydo-

Przewodniczący składu sędziow-

Uniwersytetu Przyrodniczo-

wano także o oddaniu Polski w strefę

skiego gen. Ulrich stwierdził, że sąd,

Humanistycznego w Siedl-

wpływów ZSRR, oddając wschodnie

wymierzając tak łagodne kary, wziął

cach rozmawia ANDRZEJ

ziemie Związkowi Radzieckiemu.

pod uwagę zwycięskie zakończenie

SPRYCHA.

wojny. Jednak trzej oskarżeni: Oku-

Czy Sowieci liczyli na to,

licki zmarł w więzieniu w wigilię 1946

Na początku 1945 r. przy-

że aresztując podstępnie eli-

r. (prawdopodobnie zamordowany),

wódcy Polskiego Państwa

ty polskiej konspiracji, zlikwi-

Jankowski zmarł w więzieniu 13 mar-

Podziemnego wiedzieli już,

dują jednocześnie w zarodku

ca 1953 r. (na dwa tygodnie przed koń-

w jaki sposób Sowieci „do-

rodzące się na ich oczach

cem wyroku, również prawdopodobnie

trzymują słowa”. Znali prze-

kolejne podziemie niepodle-

zamordowany), a Jasiukowicz zmarł

cież los choćby oddziałów

głościowe, którego przedsta-

w więzieniu kilka dni przed zakończe-

AK z Wileńszczyzny. Dlacze-

wiciele nie chcieli przyjąć do

niem kary. Pozostali, poza Bieniem

go zatem 16 przedstawicieli

wiadomości faktu, że Polską

(wrócił w 1949 r.), powrócili do Polski w

podziemnych władz przyję-

rządzić będą komuniści?

Być może tak, ale działań Sowie-

1945 r. Tu większością z nich zajęła się

ło od Rosjan zaproszenie na

Rafał Dmowski

tów nie da się jednoznacznie ocenić

bezpieka: Pużak, aresztowany w 1947

rozmowy?

Przywódcy Polskiego Państwa

ani zrozumieć ich intencji. Podziemie

r., zmarł w więzieniu trzy lata później;

Podziemnego zostali aresztowani

niepodległościowe nie musiało się

Aresztowani przez NKWD człon-

do komunistycznych więzień trafili

blu, a więc u Stalina. Byliby

przez NKWD w Pruszkowie w dwóch

wówczas rodzić, powstało bowiem już

kowie polskiej delegacji po blisko

także: Bagiński, Mierzwa, Kobylański,

w stanie coś wskórać?

grupach 27 i 28 marca 1945 r. Według

w ostatnich dniach wrześniach 1939

Historyk nie powinien „gdybać”,

trzymiesięcznym ciężkim śledztwie

Michałowski i Stemler-Dąbski.

mnie, zgodzili się oni na rozmowy, bo

r., a podczas wojny na ziemiach pol-

ma zajmować się faktami; dlatego

doczekali się procesu. Na ławie

„Proces moskiewski”, na którym

nie mieli innego wyjścia. Odrzucenie

skich działało aż około 400 różnych

też można stwierdzić jednoznacz-

oskarżonych zasiadło 15 Polaków

skazano przywódców Polskiego Pań-

zaproszenia od gen. Iwanowa, bo

organizacji konspiracyjnych. Część

nie, że aliantom zachodnim zależało

(Antoni Pajdak, wówczas ciężko cho-

stwa Podziemnego i oskarżenia, jakie

pod takim pseudonimem występował

z ich członków po zakończeniu oku-

wówczas jedynie na pomocy Związku

ry, sądzony był później). 21 czerwca

wówczas padły, szczególnie zarzut

wówczas gen. NKWD Iwan Sierow,

pacji niemieckiej rozpoczęła walkę z

Radzieckiego w zakończeniu wojny z

1945 r., po trzech dniach procesu,

przygotowania wspólnego wystąpie-

zostałoby wykorzystane przez Ro-

nowym okupantem – jak ze względu

III Rzeszą i Japonią, a Polska prze-

Kolegium Wojskowe Sądu Najwyż-

nia zbrojnego z Niemcami przeciwko

sjan propagandowo, jako przejaw złej

na represyjne działania w stosunku

stała się dla nich liczyć jako sojusz-

szego ZSRR w składzie: gen. płk W.

ZSRR miał zdyskredytować istnienie

woli władz Polski podziemnej wobec

do ludności cywilnej i członków pod-

nik. Więc problem 16 aresztowanych

Ulrich, mjr L. Dimitriew, płk J. Letistow

Rządu Emigracyjnego w Londy-

sojusznika „naszych aliantów”– czyli

ziemia nazywano Armię Czerwoną

przedstawicieli Polski Podziemnej

uznał większość oskarżonych za win-

nie i istniejących nadal w Polsce

Anglii i Stanów Zjednoczonych. Tym

i idące wraz z nią oddziały NKWD.

był zbyt mało istotny, by zaogniać

nych zarzucanych im czynów. Skaza-

oddziałów konspiracyjnych wobec

bardziej, że spotkanie to miało się

stosunki pomiędzy aliantami zachod-

ni zostali m.in.: gen Leopold Okulicki,

światowej opinii publicznej. I to się

Po co Rosjanom był ten

odbyć w celu opracowania metod

nimi a ZSRR. Pamiętajmy, co zresztą

Komendant Główny AK - na dziesięć

Rosjanom w części udało. Brytyjski

proces? Przecież mogli po

współpracy pozostających w konspi-

wspomniałem powyżej, że w wyniku

więzienia, Jan Stanisław Jankowski,

ambasador w Moskwie pisał w spra-

prostu potajemnie rozstrze-

racji przedstawicieli władz polskich

porozumień w Teheranie i Jałcie

wicepremier – osiem lat więzienia,

wozdaniu: „nikogo nie skazano na

lać aresztowanych. Może

z władzami radzieckimi. Ze polskiej

alianci oddali nasz kraj w sowiecką

Stanisław  Jasiukowicz,  członek

śmierć, oskarżeni mogli się bronić”.

chcieli w ten sposób upo-

strony mieli uczestniczyć w naradzie

strefę wpływów.

Krajowej Rady Ministrów – pięć lat

Na łamach brytyjskiego „The Timesa”

korzyć świat zachodni? Czy

członkowie podziemnego rządu oraz

więzienia, Kazimierz Pużak, Prezes

pisano 22 czerwca: „wyrok nikogo nie

nie świadczy o tym fakt, że

Jak na radziecki wymiar

przedstawiciele partii i stronnictw po-

Rady Jedności Narodu – półtora roku,

powinien dziwić, kto śledził antyra-

na sali rozpraw jako swego

sprawiedliwości, w procesie

litycznych skupionych w Radzie Jed-

Adam Bień, członek Krajowej Rady

dziecką działalność rządu polskiego”.

rodzaju widzowie znaleźli

szesnastu zapadły stosun-

ności Narodu, a ze strony radzieckiej

Ministrów – pięć lat więzienia, Alek-

się przedstawiciele amba-

kowo „łagodne” wyroki…

www.rasil.home.pl zdjęcie

przedstawiciele władz wojskowych z

sad brytyjskiej i amerykań-

marszałkiem Żukowem na czele. Co

skiej?

Proces szesnastu

więcej, zapewniano im swobodny

Świat zachodni, o którym Pan

powrót do domu, niezależnie od wy-

wspomina w pytaniu, nie interesował

ników wspomnianej narady. Niestety

się zbytnio losami 16 aresztowanych

ustalenia te zostały zerwane.

Polaków. Problemem stojącym przed

wania władzy przez komunistyczny

przez gen. Sierowa. Sam proces był

Był to pokazowy proces politycz-

Również władze emigracyjne kil-

aliantami była konieczność jak naj-

Polski Komitet Wyzwolenia Naro-

jawnym pogwałceniem prawa mię-

ny przywódców polskiego państwa

kakrotnie polecały Delegaturze Rzą-

szybszego zakończenia wojny. Już 15

dowego i Krajową Radę Narodową.

dzynarodowego, które nie uznaje

podziemnego. Toczył się w 1945 r.

du na Kraj nawiązanie rozmów z Ro-

grudnia 1944 r. sekretarz stanu Sta-

Oskarżonym przedstawiono zarzuty

sądzenia władz państwowych jed-

w Moskwie przed Kolegium Woj-

sjanami. Już 28 października 1944 r.

nów Zjednoczonych Edward Stettinius

niemające najmniejszego pokrycia

nego państwa przez organa sądowe

skowego Sądu Najwyższego ZSRR,

premier Mikołajczyk wysłał depeszę

pisał do ambasadora amerykańskie-

w rzeczywistości. Po „sprawnie”

innych państw. W tym samym czasie

któremu przewodniczył generał W.

do delegata Jankowskiego, w której

go w Moskwie, Williama Harrimana:

przeprowadzonym procesie wydano

prowadzone już były w Moskwie roz-

Ulrich. Oskarżał m.in. prokurator Ru-

sugerował konieczność zawarcia z

„Przypuszczalnie obecny rząd polski

12 wyroków więzienia (13 orzeczo-

mowy w sprawie utworzenia Tym-

denko, który później reprezentował

Rosjanami porozumienia w najbliż-

nie będzie w stanie uczynić żadnego

no odrębnie niebawem), zaś trzech

czasowego Rządu Jedności Naro-

ZSRR na procesie norymberskim.

szym czasie, twierdząc, że nie ma

postępu w rozwiązaniu problemów

spośród oskarżonych uniewinniono.

dowej (według „porządku” pojałtań-

Przed sądem radzieckim stanęli

innego wyjścia w świetle zajęcia te-

polskich”, dlatego też w imię dobrej

Trzech ze skazanych, tych z najważ-

skiego). W akcie oskarżenia Sowieci

przywódcy państwa i narodu polskie-

renów Polski przez Armię Czerwoną.

współpracy ze Związkiem Radzieckim

niejszymi funkcjami, nie przeżyło

stwierdzali nielegalność AK i Rady

go aresztowani podstępnie przez

20 stycznia 1945 r. następca Mikołaj-

„zapomniano” o Polakach.

okresu odbywania kary.

Jedności Narodowej, wskazując

NKWD w marcu 1945 w Pruszkowie,

czyka, premier Tomasz Arciszewski

Według ustaleń historyków am-

równocześnie na prawo do sprawo-

gdzie zaproszeni zostali na rozmowy

pisał do delegata rządu Jankowskie-

basadorzy Wielkiej Brytanii i USA

go: „Gdyby w biegu rozwijających się

interweniowali w Moskwie w spra-

wypadków w Kraju doszło do prób

wie 16 aresztowanych, ale usłyszeli,

LwOwSKA MIEjSKA DZIECIĘCO-MłODZIEŻOwA

rozmów z Wami przedstawicieli So-

że żadnego porwania nie było i że

wietów, upoważniamy Was do ich

oskarżenia wysuwane wobec ZSRR

SPOłECZNA ORgANIZACjA POLSKI ZESPÓł

podjęcia”. Było to ważne m.in. dlate-

przez Polski Rząd Emigracyjny to

PIEŚNI I TAŃCA LwOwIACY”

go, że na arenie międzynarodowej,

stek bzdur. Dopiero 5 maja 1945 r.

niestety bez udziału Polaków, ważyły

Rosjanie oficjalnie podali do mediów

się wówczas sprawy naszego kraju.

wiadomość o aresztowaniu Polaków

ZaPraSZa do Studium tańców Polskich, założonego przy PZPit LWOWiaCY”,

4 lutego 1945 r. rozpoczęła się w Jał-

pod zarzutem „prowadzenia działań

dzieci i młodzież w grupach wiekowych 5–8 lat, 8–12 lat, 12–15 lat

cie druga konferencja Wielkiej Trójki,

dywersyjnych na zapleczu armii so-

oraz do starszej grupy zespołu.

na której Stalin, Churchill i Roosevelt

wieckiej”.

Próby zespołu odbywają się w szkole nr 10 we wtorki i czwartki, w godzinach od 18:00 do 21:00.Zgłoszenia przyj-

obradowali nad przyszłością Europy.

Załóżmy, że alianci za-

mujemy podczas prób zespołu lub na telefon: 0-677-982-315 bądź: 233-05-70, a także udzielamy fachowych porad w

Przywódcy mocarstw zadecydowa-

chodni zechcieliby jednak

dziedzinie polskiego tańca i strojów ludowych.

li wtedy m.in. o przyszłych losach

w tej sprawie interweniować

prezes LMDMSO Stanisław Durys,

Polski. Postanowiono, że w Polsce

kierownik artystyczny PZPiT „Lwowiacy”

na tzw. najwyższym szcze-