22

Wyjęte z karty pamięci

kurier galicyjski * 30 marca–12 kwietnia 2012 nr 6 (154) * www.kuriergalicyjski.com

O kamienicy w której się urodziłem

Każdy dom ma swoją historię, na którą zwykle składają się losy jego lokatorów. Są domy chlubiące się tym,

że mieszkali w nich sławni, z dobrych lub złych uczynków, ludzie. Domy w których zapadały ważne

i powszechnie znane decyzje. Kamienice, pałace i chaty słynące z wielkich i małych tragedii oraz radości.

Jednak zdecydowana większość ludzkich siedzib nie może chlubić się taką sławą, gdyż zamieszkane były

przez przeciętnych zjadaczy chleba.

Z pewnością lwowska ulica po-

ALBIN PRZYBYŁOWSKI

dobnymi wierszykami i piosenkami

Towarzystwo Miłośników

komentowała obecność Rosjan

Lwowa i Kresów

w mieście, lecz w obawie przed

Południowo-Wschodnich

wszechwładnymi enkawudzistami,

Oddział w Nysie

nie recytowano tych utworów w mojej

Jedną z tysięcy lwowskich ka-

obecności, wiedząc iż każde dziecko

mienic, której ponad stuletni żywot

doskonale zapamiętuje nie to, co się

nie obfitował w jakieś szczególne

do niego mówi, ale to o czym rozma-

wydarzenia jest dom zbudowany

wiają starsi. Z tego okresu utkwił w

u wylotu ulicy Zielonej, na obecnej

mej pamięci spalony czołg, stojący

ulicy Franki, a dawnej Zyblikiewicza,

naprzeciw naszej bramy przy ulicy

któremu teraz nadano nr 22, a po-

Zielonej, a w nim zwęglone zwłoki

przednio oznaczony był numerem 2.

czołgisty, (nie wiem jednak czy był

W tym domu urodziłem się 72 lata

to czołg radziecki, czy niemiecki)

temu. Poświęcę mu kilkadziesiąt

oraz dwukrotny, kilkugodzinny pobyt

zdań nie tylko z nostalgii za dziecię-

w piwnicy, w czasie nalotów bombo-

cymi latami, lecz także z nadzieją,

wych, które na szczęście nie uszko-

trze zajmowała najmłodsza siostra

że opowieść ta może zainteresuje

dziły naszej kamienicy.

mojej mamy – ciocia Janka z mężem

teraźniejszych mieszkańców tej ka-

Doskonale natomiast zapamię-

Tadeuszem, potomkiem sławnego

mienicy, zainteresowanych losami

tałem nocne „prowierki dokumen-

włoskiego rodu Cavour. Wujek Tadzik

swych poprzedników.

tow”, czyli „wizyty umundurowanych

przed wojną był urzędnikiem w ma-

i cywilnych osobników, szukających

gistracie, a w czasie wojny pracował

wrogów władzy radzieckiej. Do tych

jako robotnik garbarni w Żółkwi. Ich

Krótka historia

Na przełomie XIX i XX wieku tą

wrogów zaliczony został mój starszy

sąsiadami był zecer Szpecht i urzęd-

nowoczesną wówczas kamienicę

brat, który ukrywał się przed poborem

nik Piasecki. Tak wyglądała lista loka-

kupił Zygmunt Gieszkowski, mój dzia-

do armii oraz brat mamy ksiądz Jan, z

torów do końca 1945 roku. Wszyscy

dek ze strony matki. Kupił ją dlatego,

uwagi na swój stan kapłański i przed-

oni przesiedleni potem byli na Ziemie

że nie chciał z rodzeństwem zarzą-

wojenną działalność w katolickich

Odzyskane, głównie do Opola, By-

dzać dużym majątkiem ziemskim w

organizacjach młodzieżowych. Obaj,

tomia i Wrocławia. Dokładnie to nie

okolicach… Budapesztu, otrzyma-

słysząc łomot do drzwi mieszkania,

wszyscy, bowiem drogista Muszyń-

nym w spadku po swych rodzicach, a

w pośpiechu opuszczali je przez okno

ski pozostał na zawsze we Lwowie.

moich pradziadkach. Opuścił Węgry

na dach, przylegającej do budynku ko-

Zastrzelili go enkawudziści w czasie

i postanowił zostać lwowskim prze-

mórki, gdzie mieli sprytnie zamasko-

próby ucieczki z aresztu przy Łąc-

mysłowcem. Do frontowego budynku

waną kryjówkę. Wujek Jan teoretycz-

kiego. Wcześniej był aresztowany za

szybko dobudował także dwupiętro-

nie nie miał się czego obawiać, gdyż

podpisanie „za Niemców” volkslisty.

wą oficynę, a na jej parterze otworzył

miał fałszywe dokumenty wystawione

Faktycznie dokument taki podpisał,

drukarnię i fabryczkę opakowań pa-

na nazwisko Jan Hanicz i potwier-

ale na rozkaz AK, której był żołnie-

pierowych. Interes szedł nieźle, ży-

dzające, że z zawodu jest szewcem,

rzem. Tyle epizodów z historii tego

cie prywatne nie za bardzo, bowiem

(rzeczywiście szewstwo było jego

domu i jego lokatorów.

szybko nie tylko owdowiał, ale także

hobby), ale na wszelki wypadek wo-

zmarła mu jedyna kilkuletnia córecz-

lał unikać bezpośrednich kontaktów z

Dziecięce

ka. Szybko jednak pocieszył się po

tymi nocnymi „gośćmi”. W dokumenty

wspomnienia wojenne

tych stratach bliskich i po raz drugi

te zaopatrzył go Ukrainiec, kolega z

Mam to szczęście, że zachowa-

ożenił się. Nową wybranką dziadka,

gimnazjum. Był to rewanż za to, że

łem w pamięci jedynie mało znaczą-

a moją przyszłą babcią, była Maria

w czasie okupacji niemieckiej wujek

ce wydarzenia z tego tragicznego

– robotnica jego firmy, dziewczyna z

Jan przez pewien czas ukrywał tego

okresu. Jest tak dlatego, że dziecko

robotniczej zamarstynowskiej rodzi-

kolegę-komunistę w zakamarkach

inaczej postrzega rzeczywistość, wie-

ny, znacznie młodsza od nieboszczki

katedry ormiańskiej. Po powrocie do

lu wydarzeń nie rozumie, zaś rodzice

żony (co było jej głównym atutem).

Lwowa Czerwonej Armii tenże Leonid

ukrywają przed nim smutne fakty.

Niestety w dniu swych 58 imienin,

stał się ważną osobistością w mieście

Najistotniejszy wpływ na moje wspo-

czyli w 1913 roku dziadek Zygmunt

i nie zapomniał o przysłudze swego

mnienia z tego okresu miało chyba to,

Od prawie siedemdziesięciu lat „uroda” tej bliskiej sercu

zmarł nagle, zostawiając swej mło-

gimnazjalnego kolegi. Wujkowi chyba

iż całej mojej familii udało się szczę-

autora kamienicy niewiele się zmieniła, (zdjęcie z 2009 r.)

dej żonie trójkę małych córeczek, z

spodobało się to nowe nazwisko (na-

śliwie przetrwać zarówno lwowskie

których najstarszą była moja mama

prawdę nazywał się Lechowski), gdyż

rządy Rosjan jak i Niemców.

wiec ten postawiono w 1911 roku i do

lokale znajdujące się w oficynie.

Aniela (rocznik 1900). Babcia Maria

używał go do śmierci, jako proboszcz i

Z oczywistych względów nic nie

tej pory, czyli ponad sto lat, jest w nie-

Przez główną bramę z ulicy

żadnej pracy się nie bała i postano-

dziekan Świdnickiego dekanatu. Przy

pamiętam z czasów „pierwszych Ro-

złym stanie, co doskonale świadczy o

wchodziła się na małe podwórko

wiła samodzielnie poprowadzić firmę.

końcu 1944 roku niespodziewanie

sjan”, przegonionych później przez

solidności i zawodowych umiejętno-

zamknięte z czterech stron dwupię-

Niestety wybuchła I wojna światowa

nocne patrole przestały nękać nasze

Niemców. W tym okresie bowiem

ściach ówczesnych kamieniarzy.

trowymi kamienicami oficyny. Na par-

i babcia wraz córeczkami wyjecha-

mieszkanie. Stało się chyba tak na

zajęty byłem wyłącznie spożywaniem

O wcześniejszych mieszkańcach

terze z lewej strony, po niegdysiejszej

ła do krewnych zmarłego męża w

skutek interwencji majora Igora. Ten-

i wydalaniem, stawianiem pierwszych

kamienicy niewiele wiem. Wiadomo

fabryczce dziadka Zygmunta było

Presovie. Tam spokojnie przeżyła

że major Armii Radzieckiej sprowadził

kroków i wymawianiem pierwszych

mi natomiast kto w niej mieszkał w

zaplecze restauracji, a po przeciwnej

zawieruchę wojenną, ale po powro-

się wraz z żoną i dziećmi do miesz-

słów. Ale już od połowy 1944 roku co-

latach 1935–1945. Reprezentacyj-

stronie mieszkanie dozorcy Mazura.

cie do Lwowa straciła ochotę bycia

kania opuszczonego przez dyrektora

kolwiek zapamiętałem. Na przykład

ne mieszkania, do których wiodła

W pozostałych lokalach na parterze

bizneswoman i sprzedała firmę wraz

banku Rejnisza. Jego synek Jura był

fragmenty batiarskich wierszyków

osobna klatka schodowa z ulicznej

mieszkali pracownicy Lewickiego:

z prawie całą kamienicą znanemu re-

w moim wieku, a siostra Nora nieco

z Łyczakowa, wygłaszanych przez

bramy przejściowej, a których okna

kelner Funk oraz dwie kucharki (jed-

stauratorowi Mikołajowi Lewickiemu.

starsza. Nie bacząc na różnice poli-

starszego o 17 lat brata Rajmunda, a

wychodziły na Zyblikiewicza (Franki)

na z nich nazywała się Tekla Jabłoń-

Sobie zostawiła tylko dwa mieszkania

tyczne, ideologiczne i wszelkie inne,

komentujące okupację niemiecką:

zajmowali: (I piętro) lekarz dermato-

ska). Na pierwszym piętrze mieszka-

Popatrz matko, popatrz ojcze

na pierwszym i drugim piętrze oficyny.

bawiliśmy się razem na podwórku lub

log Flunt z rodziną, właściciel drogerii

ła: moja babcia Maria i mama Aniela

oto idą dwa volksdeutsche.

W tym na pierwszym piętrze przysze-

w naszych mieszkaniach. Mama z

– Muszyński z rodziną (m.in. z córką

wraz ze mną, mym młodszym bra-

Co za hańba, co za wstyd!

dłem na świat (3 marca 1940), a czte-

majorową połączył handel wymienny,

Danutą, późniejszą gwiazdą opery w

tem, a od 1943 roku przyrodni brat

Jeden Rusin, drugi Żyd.

ry lata później (w 1944 roku) mój brat

polegający na tym, że mama zaopa-

Gliwicach); (II piętro) właściciel ca-

mamy – ksiądz Jan, zaś pozostałe

Andrzej. Dziadek Zygmunt i babcia

trywała Rosjankę w różną damską

łej posesji Mikołaj Lewicki i dyrektor

mieszkania wynajmowane były przez

Kto ty jesteś? –Volksdeutsch mały.

Maria (zmarła w 1943 roku) pocho-

konfekcję, a w zamian otrzymywała

Banku Rolnego – Rejnisz. Na parte-

pana Romka szefa bufetu i „prawej

Jaki znak twój? – Chlebuś biały.

wani są w rodzinnym grobowcu na

od niej produkty spożywcze.

rze był sklep z nabiałem i restauracja

ręki” Mikołaja Lewickiego oraz bez-

Kto cię stworzył? – Zawierucha.

Cmentarzu Łyczakowskim (w pobliżu

Pewnego popołudnia w czasie

Lewickiego. Każde z tych mieszkań

dzietne małżeństwo fryzjerów – Ba-

Co cię czeka? – Gałąź sucha.

mauzoleum rodziny Goldów). Grobo-

podwórkowych harców Jura poważ-

miało też wejście na ganek, łączący

nasiów. Mieszkania na drugim pię-