20

Po polskich tropach

Kurier galicyjski * 15–28 maja 2012 nr 9 (157) * www.kuriergalicyjski.com

Podolskie gniazdo lanckorońskich

Pośród kwitnących podolskich sadów, łanów zboża i pełnowodnych rzek rozłożyła się wieś Jagielnica –

rodowa siedziba rodu Lanckorońskich. Szlacheckie zasady, nieprzystępny zamek i kościół tak wpłynęły na

okoliczną ludność różnych narodowości, że przez wieki przenieśli szlachecką godność. Dziś rozum,

honor, sława, rodzina, pobożność – są pojęciami trwałymi dla mieszkańców niegdyś sławnej miejscowości,

a dziś niewielkiej wioski na Podolu.

SABINA RÓŻYCKA

tekst i zdjęcia

Mieszkają tu uczciwi i dobrzy

ludzie, znani śpiewacy i muzycy,

dobrzy sportowcy i po prostu patrio-

ci swej ziemi. Każdy jest dumny ze

swojego: Ukraińcy – ze sławnej histo-

rii i zwycięstw wojskowych, Polacy –

szlachetności rodu Lanckorońskich,

Żydzi – ze swych przedsiębiorczych

przodków. Wszyscy zakochani są w

tym niewielkim „raju na Podolu”. Tak

z wielką miłością nazywają Jagielni-

cę miejscowi mieszkańcy.

Szlachecka twierdza

pośród podolskiego raju

dzwonnica z trzema dzwonami: Karolem, Karoliną i Cze-

Największą dumą mieszkańców

sławem

jest jagielnicki zamek. Wprawdzie,

chodząc Niemcy częściowo znisz-

położony jest nie w samej Jagielnicy,

Historia

czyli zamek, paląc wydział fermen-

ale w sąsiedniej Nagoriance, utwo-

pachnąca tytoniem

W 1817 roku Antoni Lancko-

tacji, magazyny i archiwum. Nowa

rzonej po rozdziale miasteczka na

roński sprzedaje zamek rządowi

władza po odbudowaniu zakładu

rzece Czerkasce. Stara forteca stoi

austriackiemu. Z zamku zagraniczni

kontynuowała tu produkcję wyrobów

na wysokim brzegu rzeki i patrzy na

przedsiębiorcy zrobili fabrykę ty-

tytoniowych. Fabryka działała dopó-

wioskę, z którą wiąże ją historia. „Ży-

toniu. Bramę wjazdową i dwa ba-

ki przynosiła zyski.

cie toczyło się tu od wieków, – mówi

stiony rozebrano, fosę zasypano.

Za czasów niepodległej Ukrainy

z uśmiechem przy spotkaniu ze mną

Kościół w jagielnicy

We wsi nastawiono się na hodowlę

zakład sprywatyzowano i zaczął on

krajoznawca, dyrektor lokalnego mu-

wysokich roślin o dużych liściach

podupadać, aż całkowicie splajtował.

zeum, Stepan Buberniak. Mężczyzna

i ciężkim zapachu, z których w fa-

W roku 2000 zamek wykupił rosyjski

od dawna pieczołowicie gromadzi

bryce produkowano papierosy. Ja-

biznesmenAleksander Potiomkin, ale

fakty i spisuje historię wioski. – Pierw-

gielnicka fabryka miała ponad 7 tys.

z czasem i on sprzedał posiadłość.

sza wzmianka o Jagielnicy datuje się

tytoniowych plantacji. Nawet jak na

Wziął 950 tys. dolarów. Znaleźli się

na rok 1448. W 1454 roku w drodze

dzisiejsze czasy, była to potężna

kupcy z województwa czerkaskiego

do Kamieńca, na kilka dni zatrzymał

produkcja. Plantatorzy przechodzili

i teraz oni są właścicielami 14 216 m

się król Kazimierz Jagiellończyk.

w fabryce odpowiednie szkolenie.

kw. powierzchni użytkowej i 4,4 ha

Pod koniec XV wieku na wzgórzu o

Dbano też i o kulturę wioski.

terenów wokół zamku. Jednak około

trójkątnym kształcie wybudowano

W zakładzie powstały różne or-

400 m kw. należy do rosyjsko-ukra-

zamek. Ściany były z dębowych i so-

Herb rodu lanckorońskich

ganizacje społeczne, straż pożarna.

ińskiej spółki „Global-Kosmetik”. Po-

snowych bali wewnątrz wypełnione

Ludzi uczono gospodarki, hodowli

łożenie przy trasach ma Kamieniec

ziemią i piaskiem. Na zewnątrz ścia-

czone, zniszczone, chyba jeszcze

paliły się pochodnie. Miały one też

ny oblepiano gliną – chroniąc je w taki

z XIX wieku – nietrudno przenieść

otwory wentylacyjne i wyjścia w razie

sposób przed ogniem. Od dziedziń-

się w myślach do historii. Stepan

oblężenia zamku.

ca na ścianach biegły kryte galerie,

Buberniak opowiada o podziemnych

W 1581 roku król Stefan Bato-

z których broniono się. Spoglądając

korytarzach wiodących w różnych

ry za zasługi dla Rzeczpospolitej

teraz na pozostałości po zamku, trud-

kierunkach z zamku. Podobno były

przyznaje Jagielnicę staroście Skały

no to wszystko sobie wyobrazić”.

one tak wysokie i szerokie, że można

Podolskiej Stanisławowi Lanckoroń-

Do zamku ze wsi kawałek drogi.

było jechać po nich karetą. Mogli tam

skiemu. To Lanckorońscy przebudo-

Idąc asfaltową drogą i oglądając za-

zmieścić się jeźdźcy jadący naprze-

wali drewniany zamek na murowaną

budowania mieszkańców Jagielnicy –

ciwko sobie. Wzdłuż korytarzy stale

fortecę. Nowa forteca stała się jedną

zarówno te murowane, jak i te opusz-

z większych na Zachodnim Podolu.

„Była to fortyfikacja w stylu holender-

skim, – ciągnie dalej pan Buberniak.

– Gdy spojrzeć na nią z lotu ptaka to

podobna jest do grotu strzały. Mamy

tu wysokie bastiony i strzelnice, głę-

boką fosę i bramę, ozdobioną herba-

mi Lanckorońskich. Gdy zamek ob-

legał wróg, bramę zamykano, most

Tablica pamiątkowa, poświęcona hr. Karolinie lanckoroń-

podnoszono, a fosę zalewano wodą.

skiej

W czasach pokoju zamek funkcjono-

wał jako siedziba komendanta i nie-

tytoniu, doglądania sadów, wzrastał

i Czerniowce stwarza dogodne wa-

wielkiej załogi, złożonej ze szlachty,

dobrobyt. Polacy, którzy zajmowali

runki do rozwoju turystyki w starych

kozaków rejestrowych i służby.

kierownicze stanowiska w fabryce,

murach.

W 1648 roku zamek wytrzymał

dbali o poziom kultury i wychowanie

oblężenie kozackie, ale w 1655 roku

religijne. Przy fabryce działała orkie-

został zdobyty przez zdradę obroń-

Świątynia –

stra dęta, chór, organizowano różne

ców. Po 1672 roku zamek stał się

hrabiowska chwała

imprezy. W XX wieku zamek prze-

Olbrzymia świątynia, na szczę-

siedzibą Ibrahima Szejtana, ale już

trwał dwie wojny. Za Niemców dalej

ście, w odróżnieniu od innych strasz-

w 1684 zamek odwiedził Jan III So-

funkcjonowała tu fabryka, ale część

nie zaniedbanych i zrujnowanych

bieski. Działania wojenne zniszczyły

terenu przeznaczono na sanatorium

kościołów po okolicznych wioskach,

fortyfikacje, ale po modernizacji w

dla pilotów niemieckich. Dla nich

jest czysta, schludna i wyremonto-

XVIII wieku stał się główną rezyden-

wybudowano tu nawet basen. Od-

wana. Na dziedzińcu już czeka na

cją Lanckorońskich na Podolu.

Widok na zamek w Nagoriance