28

Po polskich tropach

17–30 lipca 2012 nr 13 (161) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Szlakiem Żelaznej Brygady

Legendarna Droga i Przełęcz Legionów do dziś dnia są jednymi z najtrudniejszych do pokonania miejsc na

całym szlaku bojowym II Brygady. Trudny górski teren Gorganów oraz sieć drogowa niczym nie różniąca

się od tej sprzed stu lat sprawiają, iż dotarcie na miejsce walk jest poważnym wyzwaniem nie tylko

logistycznym, ale i kondycyjnym.

Nocny atak na Rafajłową był

przez sztabskapitana Zołotina, wspar-

ADAM KACZYŃSKI

jednym z najdramatyczniejszych wy-

cia miał udzielić dodatkowy batalion

tekst i zdjęcia

darzeń w trakcie całej kampanii kar-

piechoty, poruszający się górskimi

packiej Legionów Polskich. Fatalna

zboczami po obu stronach doliny.

Leżące na granicy Węgier i Ga-

postawa ubezpieczeń oraz żołnierzy

Dzięki skrytemu podejściu i całkowi-

licji Karpaty od wieków stanowiły

pełniących służbę na pierwszej linii,

temu zaskoczeniu polskich czujek,

naturalną przeszkodę osłaniającą

którzy dali się całkowicie zaskoczyć,

Rosjanie bez trudu zajęli pierwszą

Nizinę Węgierską od ataków z pół-

mogła się skończyć zniszczeniem ca-

i drugą linię okopów oraz tak zwaną

nocy. Nieliczne i trudnodostępne

łości sił polskich w dolinie Bystrzycy.

Hallerówkę, czyli budynek dowódz-

przełęcze oraz słabej jakości drogi

twa oddziałów legionowych. Pierw-

Na szczęście dla legionistów, Rosja-

ułatwiały obronę, jednakże działały

szy niezorganizowany opór stawili

nie z nieznanych przyczyn zatrzymali

też w drugą stronę, znacząco utrud-

dopiero żołnierze pełniący dyżur w

swoje natarcie po zdobyciu sztabu,

niając transport wojsk i dostarczanie

a wysłane zboczami dolin jednostki,

pobliżu sztabu. Strzały karabinowe

zaopatrzenia. Jesienią 1914 r. Kar-

zadaniem których było okrążenie Ra-

oraz odgłosy walki zaalarmowały

paty stały się areną zaciętych walk.

fajłowej, utknęły w głębokim śniegu i

pozostałe kompanie skoszarowa-

Rosjanie wykorzystując powodze-

nie wykonały swojego zadania. Wart

ne w głębi doliny. Wśród żołnierzy,

nie w Galicji wdarli się w górskie do-

podkreślenia jest fakt, iż pomimo

śpiących na de facto głębokich ty-

liny i poważnie zagrozili przebiciem

początkowego zaskoczenia, legio-

łach, wybuchła panika. Sytuację

się na nizinę Węgierską, co z kolei

nistom udało się opanować panikę

uratowało niezdecydowanie Rosjan,

umożliwiło by im błyskawiczne do-

i przeprowadzić skuteczny kontratak.

którzy po zdobyciu budynku sztabu

tarcie do Budapesztu i Wiednia. Losy

Krzyż na Przełęczy Legionów, w tle widać masyw Pantyru

Dziś w Rafajłowej, zwanej obec-

nie kontynuowali natarcia. Ucie-

Wojny Światowej dosłownie zawisły

nie Bystrzycą, pozostało niewiele

kających w popłochu legionistów

na kilku górskich przełęczach.

zbocze oraz ułożyli twarde pokrycie

Mołotkowem. Na skutek licznych

W październiku 1914 sytuacja w

z drewnianych bali o szerokości 4

błędów w dowodzeniu i liczebnej

Karpatach stała się tak dramatycz-

metrów. Szczególnym osiągnięciem

przewagi Rosjan, oddziały legiono-

na, iż austrowęgierskie dowództwo

saperów było wybudowanie ponad

we musiały wycofać się z powrotem

rzucało do walki wszystkie dostępne

20 mostków nad licznymi górskimi

w górską dolinę. Front ustabilizo-

rezerwy, wśród których znalazły się

strumieniami, które na skutek jesien-

wał się na przedpolach Rafajłowej.

również 2 i 3 pułk piechoty Legionów

nych opadów stanowiły poważne za-

Walki pozycyjne w trudnym górskim

Polskich. Polskie jednostki zostały

grożenie. Powstanie liczącej ponad 7

terenie z czasem przekształciły się

skoncentrowane w pobliżu miejsco-

km drogi zajęło niespełna dwa i pół

w pojedyncze potyczki niewielkich

wości Konigsfeld, skąd wyruszyły w

dnia. 19 października po nowo wybu-

oddziałów, próbujących przetrwać

morderczy marsz w Gorgany. W cią-

dowanej drodze wyruszyły pierwsze

kilkudziesięciostopniowe mrozy. Co

gu kilku dni, staczając liczne potycz-

oddziały piechoty. W ciągu trzech dni

ciekawe, większość strat liczebnych

ki z rosyjskimi patrolami, legioniści

drewnianą „Drogą Legionów” przez

była skutkiem odmrożeń i chorób, a

przeprawili się przez przełącz Rogo-

Gorgany przeprawiły się wszystkie

nie ran, zadanych w walce.

dze i dotarli do leżącej już po galicyj-

jednostki legionowe wraz ze sztabem

Do największej bitwy doszło w

skiej stronie granicy wsi Rafajłowa.

i artylerią.

nocy z 23 na 24 stycznia 1915 r. w

Samo przebicie się przez góry nie

Pojawienie się tak dużej ilości

samej Rafajłowej. Rosjanie, posiada-

dawało jednak szans na kontynu-

wojsk w trudnodostępnym górskim

jący doskonały wywiad, wykorzystali

owanie ofensywy. Jedynym rozwią-

terenie zaskoczyło Rosjan. 23 paź-

fakt wyjazdu pułkownika Hallera na

zaniem było wybudowanie od pod-

dziernika legioniści wyparli ostatecz-

kilkudniowy urlop. Szeroko zakrojo-

staw górskiej drogi, umożliwiającej

nie rosyjskie ubezpieczenia z Rafaj-

ny atak rozpoczął się kilkanaście mi-

transport rezerw oraz zaopatrzenia.

łowej i posunęli się w głąb doliny By-

nut po północy. Od frontu Rafajłową

Prace rozpoczęto 16 października

strzycy. Niestety sukcesy Legionów

zaatakowały dwa bataliony piechoty

1914 r. W rekordowym tempie żołnie-

skończyły się 29 października pod

oraz kilka sotni kozaków. Zgodnie

rze 3 pułku, dowodzeni przez por. inż.

położonym w pobliżu Stanisławowa

z planem operacji, przygotowanym

Jana Słuszkiewicza zrównali górskie

Pozostałości rosyjskich okopów na zboczach Sywuli

śladów po Legionach. Na niewielkim

jako pierwszy zebrał kapitan Hen-

cmentarzyku ostał się wybudowany

ryk Minkiewicz, który z naprędce

w okresie międzywojennym pomnik

zorganizowanym oddziałem prze-

oraz kilka drewnianych krzyży. Tuż

prowadził kontratak. Zaskoczenie

obok, niejako dla zrównoważenia

polskim kontruderzeniem było tak

„polskiego monumentu” usypano

silne, iż uważający się za zwycięz-

banderowski „pomnik”, przypomina-

ców Rosjanie musieli wycofać się

jący swym wyglądem przerośnięty

na pierwszą linię polskich okopów.

kopiec kreta. Znacznie gorszy los

Zorganizowany przez Rosjan po-

spotkał pomniczek stojący w pobliżu

nowny atak na bagnety nie przy-

budynku sztabu. W czasach so-

niósł jednak rezultatu. Po chwili

wieckich zdarto z niego polskie na-

do kompani Minkiewicza dołączyły

pisy i dolepiono czerwoną gwiazdę.

kolejne oddziały, dowodzone przez

majora Bolesława Roję, które prze-

Pozostała także słynna Hallerów-

chyliły szalę zwycięstwa na stronę

ka, o którą w trakcie bitwy toczono

Polaków. Wymiana ognia trwała do

zażarte boje. Dziś niestety popada w

świtu, kiedy to Rosjanie wycofali

ruinę, choć istnieją pewne szanse na

się na swoje pozycje wyjściowe. W

jej uratowanie.

trakcie walk zginęło 5 legionistów,

Z dawnej Drogi Legionów pozo-

Widok z urwiska Piekło w stronę Rafajłowej i doliny Bystrzycy Nadwórniańskiej

a kilkunastu odniosło rany.

stała jedynie wydarta górom trasa.