Rozmowy Kuriera

9

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 31 lipca–16 sierpnia 2012 nr 14 (162)

Igor Melnyk – znawca Lwowa nr 1

Taki tytuł został nieoficialnie nadany mu przez naukowców i społeczność miasta, ponieważ jego książki i publikacje

w prasie to kopalnia wiedzy o Starówce, dzielnicach, przedmieściach i okolicach Lwowa, włącznie z historiami ulic,

placów, świątyń i kamienic. Z IGOREM MELNYKIEM, dziennikarzem i działaczem społecznym rozmawiał dziennikarz

Kuriera Galicyjskiego KONSTANTY CZAWAGA.

są związani z miastem, było to wyda-

Pierwszy raz zobaczy-

rzenie. Lwów zachował się. Może nie

łem Cię 13 czerwca 1988

z czasów Średniowiecza, ale gdzieś

roku pod pomnikiem Iwana

zaczynając z końca XVIII – XIX wie-

Franki we Lwowie, gdy pro-

ku i pierwszej połowy XX wieków ten

wadziłeś

zorganizowany

duch, te kamienie, te ulice, te bruki,

przez Ciebie pierwszy wiec

te parki, klatki schodowe, kafle, po-

polityczny. Powstało wtedy

ręcze, klamki – wszystko to niesie w

Towarzystwo Języka ukra-

sobie ciężar Lwowa.

ińskiego im. Tarasa Szew-

Co trzeba, żeby zacho-

czenki. Przez jakiś czas Igor

wać ten prawdziwy Lwów?

Melnyk był radnym lwow-

Trzeba po prostu tego nie nisz-

skiej rady obwodowej i rady

czyć. Naturalnie, że Lwów to nie

miasta Lwowa. Dalej były

muzeum i nie cmentarz – miasto

inżynier stał się dzienni-

żyje. Trzeba przekładać nowe ulice,

karzem młodej ukraińskiej

stawiać nowe domy, a z drugiej stro-

prasy demokratycznej. Na-

ny – trzeba maksymalnie zachować

szych czytelników interesu-

to co jeszcze pozostało. Trzeba roz-

je co wywołało u ciebie tak

ładować historyczne centrum miasta,

głębokie  zainteresowanie

z tego co nie jest tam konieczne.

badaniami urbanistyczno-

Dzięki Bogu, Lwów pozbył się funkcji

historycznymi?

przemysłowych. Ktoś może narzeka,

Nie stało się to z dnia na dzień.

że przyszli demokraci i nacjonaliści i

Ten proces zaczął się we mnie od

zniszczyli powojenny przemysł. Ale

urodzenia. Urodziłem się w centrum

to uratowało miasto. Bo te przed-

miasta, na ul. Akademickiej „w starym

siębiorstwa pochłaniały 90% wody.

austriackim budynku,” – jak u nas mó-

Teraz mamy wodę przez całą dobę.

wiono. Była tam masa zakamarków,

Może nie wszystkie moje publikacje,

Dwie trzecie całej produkcji przemy-

ganków i piwnic, „czarne” i „paradne”

Lwowie, a powiązania ze wsią urwały

Wtedy lżej było zdać egzaminy

ale coś z nich można by skompilo-

słowej przypadało na niewiadomy

schody. Już jako dziecko „badałem”

się na moich dziadkach i babciach.

na Politechnikę. Na dziennikarstwo

wać dla polskiego czytelnika.

kompleks wojskowy. Lwów od za-

ten swój budynek, potem sąsiednie,

We mnie korzeni wiejskich już nie

nie chciałem, bo widziałem jak pracu-

wsze był centrum handlowym, kul-

podwórka, ulicę. Wtedy nie było ta-

było.

je ojciec. Wprawdzie był fotoreporte-

Kogo byś nazwał dzisiej-

turalnym, oświatowym. Do dziś na

kiego ruchu i my, dzieci, bawiliśmy się

rem, za to inni musieli pisać „na spo-

szym lwowiakiem?

Może dlatego tak wiele

Formalnie tych, kto mieszka w

przedstawienia do Opery lwowskiej

na ulicy.

tkanie kolejnego zjazdu partii”, „pod

zniszczeń w tych kamieni-

mieście: jest zameldowany czy nie,

przyjeżdżają widzowie z Rzeszowa,

sztandarem marksizmu-leninizmu”,

Ilu rdzennych lwowia-

cach, bo są ludziom obojęt-

uczy się czy pracuje, jest dorosłym

Lublina. Lwów pozostał centrum Ga-

a to mnie zupełnie nie pociągało.

ków mieszkało wtedy w tym

ne?

czy małym dzieckiem. W zasadzie

licji i całego regionu. Optymalnym dla

Tylko z czasem to sobie uświada-

Zostałem inżynierem i pracowałem w

domu?

nawet tych, kto tylko przez kilka lat

Lwowa jest 300-400 tys. mieszkań-

Z Ukraińców była tylko nasza ro-

miamy. Nie zapominajmy, że wśród

fachu do końca lat 90. Była to też pra-

mieszkał w mieście i wyjechał, to

ców. W czasach sowieckich miasto

dzina na dwa domy. W jednym domu

urodzonych w latach 50 we Lwowie,

ca twórcza, która przynosiła mi satys-

w duszy jakąś cząstkę tego miasta

przerosło swoje możliwości, ale teraz

był komisariat nr 10 (teraz to prospekt

zaledwie 10% było dzieci miejsco-

fakcję. W ciągu tygodnia robiłem to,

poniesie. Weźmy, dla przykładu, na-

wszystko wraca do równowagi. Ale

Szewczenki 26), a w drugim na górze

wych. W latach 60 wielu ludzi przy-

co innym zajmowało miesiąc.

szego wspólnego znajomego, rosyj-

150 tys. aut w mieście – to stanowczo

był chyba sąd rejonu stalinowskiego.

szło do miasta ze wsi.

Ale jednak zostałeś dzien-

skiego pisarza Igora Klecha, który

za dużo. Trzeba całkowicie odciążyć

Resztę mieszkań zajmowali przesie-

Kamienice  przeżywają

nikarzem?

mieszkając w Moskwie, przeklina

historyczne centrum miasta.

dleni ze Wschodniej Ukrainy – część

W wolnych chwilach dużo czyta-

ludzi, zmiany historyczne

Lwów, ale z drugiej strony pozostaje

Rosjan i kilka rodzin żydowskich.

łem, Internetu wtedy jeszcze nie było.

Jak  oceniasz  przysto-

i epoki. Przychodzą nowi

lwowiakiem, bo coś z tego miasta

Były dwie czy trzy rodziny mieszane

Wiadomości czerpałem skąd się dało:

sowanie historycznych ka-

mieszkańcy. Stanisław Lem

wyniósł. Jest Moskwiczem, ale Lwo-

polsko-ukraińskie i jedna Polka, do-

po rosyjsku, ukraińsku, czy po polsku.

mienic w Śródmieściu pod

nie chciał przyjeżdżać do po-

wiakiem w diasporze. Nie na darmo

zorczyni – pani Kowalska. Mówiła po

Interesowałem się historią, geografią,

restauracje czy kawiarnie,

wojennego Lwowa, wolał za-

mówią: „Tylko we Lwowie”.

polsku, smażyła nasiona słonecznika

wszystkim, co dotyczyło Lwowa i Ga-

gdy poza fasadą wewnątrz

chować go w pamięci takim

i sprzedawała je. Dzieciarnia pomię-

licji. Dziennikarzem zostałem w 1998

Na czym polega ten lwow-

wszystko jest zrujnowane

jaki był.

dzy sobą rozmawiała przeważnie

Ja też z obawą jechałem do

roku. Powstała wtedy codzienna ga-

ski fenomen?

– przykład „Lampy nafto-

Jest to specyficzne miasto. Zro-

po rosyjsku. Mieszkaliśmy w tzn.

miejsc, które pamiętałem z dzieciń-

zeta „Postup”, która na przełomie XX

wej”?

zum, że dla Europy Lwów nie jest

Zrozum, że większość kamienic

„komunałce” – wielkim mieszkaniu,

stwa. Na przykład do tegoż Stanisła-

i XXI wieku stała się czymś rewolu-

niczym nadzwyczajnym, bo w wielu

podzielonym pomiędzy trzy rodziny

w centrum wymaga kapitalnych re-

wowa. Dzięki Bogu w centrum Lwo-

cyjnym na Ukrainie. Potem zaczęła

europejskich miastach można zo-

ze wspólną łazienką i kuchnią. Jeśli

montów. Tam zachowały się jeszcze

wa, jeszcze nie ma tak wielkiej trans-

upadać, ale przez kilka pierwszych

baczyć coś ładniejszego. Lwów nie

chodzi o naszych sąsiadów – jedni

drewniane stropy. Wcześniej, czy

formacji. Naturalnie mamy przykłady

lat była dla mnie dobrą szkołą. Pisa-

zadziwi swoimi arcydziełami archi-

byli z Moskwy, a drudzy – to Żydzi z

później grozi to zawaleniem. Weź-

agresywnej ingerencji w środowisko

łem o wszystkim. Niekiedy przyszło

tektury w porównaniu z Krakowem,

Odessy.

miemy budynki na pl. Mickiewicza

lwowskie.

być zastępcą redaktora naczelnego

Wiedniem, czy nawet z Wrocławiem.

nr 9 i nr 10, które „zginęły” śmiercią

i wykonywać jego funkcje. Gdzieś w

Jak ci przyjezdni przyj-

Jaki fragment miasta uwa-

Tam jest mniej więcej to samo. Coś

naturalną. Ul. Szewska rozsypałaby

2002 roku stworzyłem dla siebie ru-

mowali Lwów?

żasz za najbardziej „lwow-

lepszego, coś gorszego co może

Jako miejsce do życia. Żyd był

się, gdyby nie inwestor z Niemiec.

brykę „Podróże po Galicji”. Wspólnie

ski”?

zainteresować historyków. Jedno-

jakąś szychą i był stosunkowo za-

Dobrze, że przynajmniej fasady są

Nie jest to Śródmieście. To pas

z Tarasem Woźniakiem przygotowa-

cześnie – Lwów, to pogranicze świa-

możny, bo jako pierwszy miał tele-

zachowane. Nie można zmuszać lu-

otaczający Śródmieście – ulica Za-

liśmy oddzielne wydanie czasopisma

tów. Tu jest europejski dział wodny,

wizor i lodówkę. „Morowy Moskal” z

dzi by mieszkali w średniowiecznych

marstynowska, aż poza most kolejo-

„Ji” – „Galicja – kraj miast”. W 2004-

ale tu jak granica geograficzna

„wyzwolicieli” handlował samochoda-

warunkach. Kilka kamienic można

wy, gdzie nie ma ingerencji współcze-

2005 pojawiła się rubryka „Ulice Lwo-

przechodzi granica mentalna, gra-

mi. A mój ojciec pracował w gazecie

pozostawić, jako „żywe muzeum”,

sności, Stare Zniesienie, Podzamcze,

wa”. W taki sposób zebrałem wiele

nica cywilizacji. Również i religijna.

„Lwowski kolejarz”. Mieszkaliśmy

jako rekonstrukcję historyczną. To

Kleparów. To jest właśnie podmiejski

danych o Lwowie. Dzięki Bogu, że

Wszystko to nakłada się na siebie.

tam do 1969 roku, do ukończenia

egzotyka i warto tym się zająć.

Lwów. Mój dziadek mieszkał począt-

już wtedy były komputery.

Na ludzi, którzy tu mieszkają, nakła-

przeze mnie szkoły. Wtedy przenie-

kowo na Zofiówce.

Dziękuję za rozmowę.

Współcześni mieszkań-

dają się historyczne i przyrodnicze

śliśmy się do własnego mieszkania,

Kto jest najbardziej za-

cy miasta nie bardzo obe-

uwarunkowania. Nawet pochówki

na dzisiejszej ul. Czuprynki. Było to

Z okazji jubileuszu

interesowany Twoimi publi-

znani są z jego historią.

wybitnych postaci. To miasto jest

niewielkie dwupokojowe mieszka-

Lwowa nikt nie zna. Nawet ja nie

kacjami?

60-lecia

przemodlone. To nie może nie wpły-

nie, ale wszystko mieliśmy swoje

Są to różne grupy ludzi. Przede

znam go do końca. Żeby poznać to

wać na jego mieszkańców.

– i kuchnię, i łazienkę. Przed wojną

wszystkim Ukraińcy, bo moje książki

miasto – całego życia nie wystarczy.

Igora Melnyka

kolejarzami byli przeważnie Polacy,

są po ukraińsku. Ale Polacy i Rosja-

Nawet dzisiejsze wyda-

Kiedyś, gdy ktoś trafiał

ale oni po wojnie wyjechali. Miej-

nie też je kupują. Wielu mieszkań-

rzenie – odsłonięcie tablicy

do miasta, to przechodził

redakcja

scowi pozostawali na niższych posa-

ców miasta chce dowiedzieć się co

na kamienicy, gdzie mieszkał

kolejne etapy zanim został

dach, a „naczalstwo” to byli przeważ-

było w kamienicy, gdzie mieszkają.

Jacek Kuroń (rozmowa od-

„mieszczuchem”.

„Kuriera Galicyjskiego”

nie Moskale i Żydzi ze wschodnich

Ten proces trwa do dziś, bo część

była się w tym dniu – K. Cz.).

Czy twoje książki docze-

składa najserdeczniej-

obwodów Ukrainy. Lwowskich Żydów

lwowiaków – to „na-pół” mieszczanie.

Przyszli ludzie z różnych śro-

kały się przekładu na język

sze życzenia

już nie było.

Komuś tu już urodziły się dzieci, ale

dowisk.

polski?

Znawcy Lwowa

Chociaż ta impreza nie była tak

Jakby były na to fundusze, to nie

są to ludzie w zawieszonym stanie,

Jak to się stało, że mając

nr 1.

rozreklamowana. Dla Polaków, dla

mam nic przeciwko temu. Nawet go-

pomiędzy miastem i wsią. Ja byłem

skłonności humanistyczne,

Ukraińców i dla tych Rosjan, którzy

towy jestem pomóc w przekładzie.

już w trzecim pokoleniu urodzony we

zdałeś na Politechnikę?