16

Wańkowicz w Kosowie

31 lipca–16 sierpnia 2012 nr 14 (162) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W KRAINIE GŁODOMORÓW

miasteczko Kosów i odkryłem wca-

zaczynają machać ze wstrętem rę-

le, wcale niczego oberżę. Niosłem

kami.

ci ja teraz we wątpiach przemyco-

- Z „Kuriera” jestem – kłaniam się

ne z tejże oberży pstrągi, przeto,

niezdarnie. Teraz autochtony zgod-

że tak rzekę, problemat kolacji

nie zaczynają gwizdać.

interesował mnie raczej teoretycz-

Rozeźlam się i wzywam swego

nie.

Wergiliusza, żeby podążył dalej.

- Racja – powiada – jak już za-

A zresztą, Boże drogi, według

częli gwizdać, to zaraz będzie gęg

mojej własnej teorii higienicznej

na kolację.

człowiek może jeść co kwadrans...

Potem mi wytłumaczono, że z

Przy stole dają mi strużyny z

gwizdaniem są stale połączone pew-

czarnej rzodkwi, rzepę duszoną z

ne ćwiczenia, a strzepywanie ręka-

tartym ni to serem, ni to twarogiem.

Szlachetna ryba pstrąg przewróciła

mi ma oznaczać zrzucanie z siebie

się we mnie z oburzenia.

zmęczenia.

Tedy pytam szeptem scenicz-

Ale teraz myślę przede wszyst-

nym usługującej Hani:

kim o tym „gęgu” na kolację. Więc

- Czy nie można by otrzymać

jednak!

butelki piwa?

W drodze w jednym z uzdrowisk

„Zaruszały się posągi; królowie

zapewniała mnie słowem honoru jakaś

umarli na kamiennych sarkofagach

paniusia, że „u Tarnawskiego nocą tru-

na dłoniach się wsparli”... Patrzą na

py w workach wynoszą”. Wierzyć w to,

mnie oblicza wojewody Jaroszewi-

nie wierzyłem, ale zawsze – w każdej

cza, profesora Ignacego Chrzanow-

gadce musi być jakaś część prawdy.

Budynek starego sanatorium

skiego, profesora Bujaka (widziałem

Może, na przykład, nie w wor-

go już przy kucaniu z gwizdaniem),

kach i nie w nocy i nie wynoszą, ale

Tęsknie rzuciłem okiem za siebie,

profesora Konopczyńskiego.

całkiem po prostu – w dzień, w trum-

narkę z plecionki wzutą na gołe cia-

- Kędy do zakładu doktora Tar-

ale za późno: brama się zatrzasnęła.

Nie ma co – jem rzepę. Po ko-

nach i nawet parą koni.

ło; takież na takimż krótkie spodnie;

nawskiego?

Wyczytałem na niej napis: „Wła-

lacji – dancing. Głodomory wywijają

Toteż na wszelki wypadek zre-

po czym – gołe łydki; poczym – san-

- Ne znaju.

daj sobą!”

przy gramofonie.

kognoskowałem przedtem jeszcze

dały.

- Jak to? Nie wiecie? Zakład...

Chrząknąłem i władnąłem. Ale

Stwór ma białą myckę na głowie

Bolnycia... No szpital… Dużo cho-

mi się smutno zrobiło za wolnością.

i rusza wyniośle grdyką. Tandem

rych.

Zaiste – klasztor. Dwadzieścia mor-

żółte okulary. Tandem lagę.

- Ce znaju. Tilki chworych ja tam

gów prześlicznego ogrodu, w którym

- Jeżeli „chworyj”, to pół biedy –

ne baczyw... A durnych bahaćko.

drzewa uginają się od owoców. Ciche

myślę sobie – ale jeżeli „durnyj”?

żwirowane ścieżki. Niskie pawilony z

Zginam się tedy w pałąk jak Re-

Małe oczki Hucuła śmieją się w

bursztynowego drzewa, w których

inecke-Lis, kiedy sunął z duserami

siatce zmarszczek. Czerwone portki

oknach palą się słońca. I ludzie w

do wilczej familii, i pytam najsłodziej,

jarzą się w ukośnych promieniach

bieli.

uskakując z lekka za auto:

słońca. Kożuch czarnym włosem

Służący w trepach bierze walizy

- Przepraszam, gdzie się mieści

na wierzch – jak w feerii. Zajeżdża-

i wiedzie mnie w siódmy krąg tych

dyrekcja zakładu?

my przed tusculum głodomorów

krain. Na prawo odsłania się plac,

- Taż za bramą – odpowiada

Wszechpolski, lecznicę doktora Tar-

na którym pasie się duża grupa au-

nawskiego.

stwór najczystszą Iwowszczyzną.

tochtonów.

„Bez okazania karty, wystawionej

Muszę tedy stwierdzić, że na

Gong. Autochtony stają w or-

przez zarząd zakładu, wstęp wzbro-

samym wstępie złamałem prawo

dynku i zaczynają wietrzyć najpierw

niony” – czytam napis na bramie.

– przekroczyłem bramę (bez karty

prawą, potem lewą dziurką od nosa.

Stoję niezdecydowany. Z bramy

wstępu) i byłem otoczony przez rój

Przepadłem... Zwietrzyli!... Bo oto

wyłazi stwór następujący: ma mary-

stukilowych aniołków w bieli.

Stara willa w Kosowie

Apolinary Tarnawski

skim ze Lwowa. Doktor, weredyk i

autokrata, strofował ich bez żenady,

zwłaszcza przy stole. Rewanżowali

MACIEJ DEMEL tekst

się żartem, że doktora – higienicz-

MARCIN ROMER zdjęcie

nego ekstremistę – trzeba będzie

stał się modny. Bywanie tu należa-

dobijać na sądzie ostatecznym, bo

Tarnawski urodził się w Gnoj-

ło do dobrego tonu, lecz wymagało

gotów żyć bez końca.

nicy k. Jaworowa w 1851 r. Studia

grubego portfela.

Z życiowych satysfakcji dra Tar-

lekarskie ukończył w Krakowie, a

W archiwum dra Szarejki znajdu-

nawskiego wypada odnotować tłum-

staże kliniczne odbywał w Szpitalu

jemy np. pochwalną notatkę wdzięcz-

ny zjazd Towarzystwa Przyjaciół Hu-

Powszechnym we Lwowie. Zdo-

nej pacjentki – Gabrieli Zapolskiej.

culszczyzny w Worochcie (1934) z

bywszy uprawnienia lekarza urzę-

Wstawanie o świcie, bieganie boso

udziałem premiera Składkowskiego.

dowego, czyli „fizyka”, pełnił obo-

po rosie, gimnastyka, praca w ogro-

Doktor był na tym zjeździe odpo-

wiązki w Borszczowie, Jaworowie,

dzie, jarska dieta, paradowanie w tu-

wiednio honorowany za pracę spo-

a wreszcie w miasteczku Kosów

nice. Miesiąc bez kawy, papierosów

łeczną, zwłaszcza za propagandę

Huculski za Kołomyją. Z tą miejsco-

i alkoholu. U bram zakładu witał gości

sadownictwa.

wością zwiąże się już na stale jego

transparent: „Władaj sobą”.

We wrześniu 1939 r. rodzina

nazwisko.

Na drugim biegunie palety wspo-

Tarnawskich rozpoczęła wojenną tu-

Korzystając z miejscowej saliny

mnień sytuują się krytyczne zapiski w

łaczkę i z armią Andersa znalazła się

i niezwykłego klimatu Pokucia, Tar-

„Dzienniku” Marii Dąbrowskiej. Tar-

na Bliskim Wschodzie. Dr Apolinary

nawski założył na zielonym pobrze-

nawskiego nazywa ona szarlatanem,

Tarnawski zmarł w 1943 r. w Jerozo-

żu Kosowa prywatny zakład przy-

a program zakładu makabryczną bla-

limie; został pochowany na stokach

rodoleczniczy. W pyszny krajobraz

gą, tragedią ludzi, którym zaszcze-

Tablica pamieci dra. Apolinarego Tarnawskiego

Syjonu, w katakumbach franciszkań-

wkomponowano trzy monumentalne

piono głodówkowe szaleństwo. Ton

skich. Przed śmiercią snuł ambitne

wotnie na 30 osób. Stopniowo roz-

Na ten system składały się dwa

warzelnie soli z pięknymi gotyckimi

emocjonalny zrozumiały, gdyż tu wła-

plany, a wśród nich pomysł założenia

rastał się przyjmując 50 internów, a

splecione ze sobą programy: jeden dla

salami, przestronne tarasy do leża-

śnie, w kosowskim zakładzie, zmarł

namiastki Kosowa w polskim Adam-

kwatery dla eksternów w miasteczku

ciała, drugi dla ducha. Ten drugi miał

kowania, baseny, solaria i domki dla

nagle mąż wielkiej pisarki.

polu w Turcji.

sięgały liczby dwustu.

na celu przestrojenie osobowości,

kuracjuszy rozrzucone po rozległym

Z list kuracjuszy można by zło-

W 1966 r. dr Wit Tarnawski wy-

Sezon kuracyjny trwał od 1 maja

walkę z hipochondrią i pesymizmem.

parku. Tarnawski stosował modne

żyć księgę śmietanki towarzyskiej

dał w Londynie książeczkę pt. „Mój

do końca października. Zjeżdżała tu

Tarnawski konsekwentnie formował

wówczas metody Lahmanna i Kne-

II Rzeczypospolitej. Roiło się tu od

ojciec”, w której znaleźć można wię-

galicyjska socjeta, a także goście

swój zakład w szkołę zdrowia, kładąc

ippa, zaostrzył rygory dietetyczne,

polityków, artystów, przedstawicieli

cej szczegółów, a także plan kosow-

spoza kordonów zaborczych. Wojna

nacisk na funkcję reedukacyjną.

podniósł rolę ćwiczeń fizycznych

wolnych zawodów. Bywało, że go-

skiego zakładu oraz portret doktora

światowa przerwała tę działalność;

Zakład powstał u schyłku ubie-

i hartowania, tworząc własny system

ściło w Kosowie równocześnie kilku

z jego autografem.

głego wieku i planowany był pier-

wznowiono ją w 1922 r. Zakład znów

kuracji naturalnej.

arcybiskupów, z unickim i ormiań-