6

Przegląd wydarzeń

17–30 sierpnia 2012 nr 15 (163)* Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Polska placówka dyplomatyczna we Lwowie

pracuje już ćwierć wieku

niami i nadawaniem obywatelstwa

Do redakcji Kuriera Galicyjskiego przyszedł list:

dzieciom z rodzin mieszanych itp.

Urząd był także potrzebny miesz-

Sz. Pan Konstanty Czawaga, „Kurier Galicyjski”.

kańcom innych narodowości (w tym

Drogi Kostia!

oczywiście przede wszystkim Ukra-

Przesyłam Ci – zgodnie z rozmową – materiał dot. powołania, 25 lat temu,

ińcom) zamieszkującym Zachodnią

Ukrainę. Ze względu na zaszłości

Urzędu Konsularnego we Lwowie. Wykorzystaj go wg własnego uznania,

historyczne mieli oni wiele powią-

opatrując odpowiednim tytułem.

zań z Polską. Ze wszystkimi spra-

Drogi Kostia! Jeżeli posiadasz zdjęcia z pierwszych lat pracy Urzędu,

wami dotyczącymi ich stosunków z

przekaż je do Konsulatu Generalnego RP we Lwowie, który planuje wyda-

naszym krajem musieli jeździć do

nie publikacji „Historia polskiej placówki konsularnej we Lwowie w latach

Kijowa. Jako ciekawostkę należy po-

1987–2012. Do tej publikacji przekazałem też przedkładany Ci materiał.

traktować to, iż jednym z pierwszych

Serdecznie pozdrawiam

interesantów Urzędu był Zbigniew

Włodzimierz Woskowski

Brzeziński (oczywiście „korespon-

dencyjnie”).

Chociaż strona radziecka twier-

był akredytowany na Mołdawię. Stro-

WŁODZIMIERZ WOSKOWSKI

dziła, że obywatele polscy mają za-

na radziecka nie uznawała pojęcia

b. pierwszy konsul polski

pewnioną opiekę pod każdym wzglę-

„Polonia” i miejscowi Polacy (chodzi

we Lwowie

dem, to wobec powyższych faktów nie

o Polaków żyjących na ziemiach na-

mogła przejść obojętnie. Na jej stano-

leżących przed II wojną światową do

Takie były początki

wisko duży wpływ miała podpisana

Polski). W ZSRR – twierdzono – żyje

W roku 1987 został powołany

w kwietniu 1987 r. przez Wojciecha

społeczeństwo radzieckie, które two-

Urząd Konsularny we Lwowie. Od

Jaruzelskiego i Michaiła Gorbaczowa

rzy naród radziecki, a ich dotychcza-

1972 r. jestem związany z dyploma-

deklaracja o współpracy w dziedzinie

sowa narodowość ma znaczenie dru-

cją Polski (obecnie emerytowany pra-

ideologii i kultury.

gorzędne. Obywatelom tym państwo

cownik MSZ) i nie znam przypadku,

Wyrażono wreszcie zgodę na

gwarantuje wszelkie prawa i przy-

by powstaniu jakiejkolwiek placówki

otwarcie Agencji Konsularnej, pierw-

wileje. Wszelka myśl, nie mówiąc o

konsularnej w świecie poświęcono

szej placówki konsularnej w powo-

działaniu, o tożsamości narodowej,

tak wiele uwagi w polskich środkach

jennym Lwowie. Nie upieraliśmy się

tym bardziej o utworzeniu własnego

masowego przekazu jak powstaniu

w sprawie rangi Urzędu, uznając że

państwa, były bezlitośnie zwalczane,

Urzędu Konsularnego we Lwowie.

najważniejszą rzeczą było jego po-

a działacze represjonowani.

Nastąpiło niebywałe zaintereso-

Włodzimierz Woskowski. Lwów, marzec 2012, fot. Jurij Smirnow

wstanie. Urząd został akredytowany

wanie problemami tego miasta i sytu-

na 7 obwodów: lwowski, wołyński,

acją miejscowych Polaków. Nie było

Polskie zabiegi i starania

szkoły radzieckie, w których można

rowieński, tarnopolski, iwanofran-

dały do dyspozycji młodzieży lwow-

Podejmując starania o powołanie

dnia, by Urząd nie był odwiedzany

prowadzić zajęcia w języku polskim

kowski (stanisławowski), czerniowiec-

skiej w okresie letnim 170 miejsc w

Urzędu Konsularnego we Lwowie,

przez przedstawicieli polskich insty-

i teatr amatorski, któremu zezwala

ki i zakarpacki. Miejscowe władze

swoich ośrodkach wypoczynkowych.

strona polska, ze zrozumiałych wzglę-

tucji kulturalnych, naukowych, organi-

się wystawiać spektakle w języku

pragnęły wprowadzić pewne uwa-

Przez granicę młodzież (i nie tylko)

dów, eksponowała problematykę – je-

zacji społecznych, biznesmenów itp.,

polskim.

runkowania. Najpierw sugerowano,

przewoziły autokary „Energopolu”,

żeli tak można powiedzieć – „czysto

pragnących nawiązać współpracę ze

Rzeczywiście, w miejscu, gdzie

by do Lwowa przyjeżdżał na 2-3 dni

realizującego w tym czasie inwesty-

konsularną”. Wskazywaliśmy, że

swoimi odpowiednikami we Lwowie.

był Cmentarz Orląt znajdowało się

konsul z Kijowa, a gdy to nie pomo-

cje we Lwowie. Nieocenioną pomocą

jesteśmy zobowiązani do otoczenia

Oczywiście jest to zrozumiałe, gdy

wysypisko śmieci. Groby zasypa-

gło, domagano się, by nowo powsta-

w tych i innych przedsięwzięciach po-

opieką konsularną 4 tysięcy Pola-

uwzględni się jaką rolę w naszych

no ziemią i gruzem. Wyrosły na ich

ła placówka zajmowała się sprawami

dejmowanych przez naszą placów-

ków, w tym 1000 we Lwowie, pracują-

dziejach ojczystych odgrywał Lwów

przez dziesiątki lat drzewa, krzewy i

„czysto konsularnymi”.

kę, służył nam wspaniały człowiek,

cych w obwodach Zachodniej Ukrainy

i Kresy Południowo-Wschodnie. Jak

zielsko. Przez cmentarz przeprowa-

lwowiak, zakochany bez pamięci w

oraz setek tysięcy obywateli polskich

pisze w swojej wspaniałej książce

dzono drogę, przy której wybudo-

Rozmyślania i wspomnienia o Lwo-

swoim mieście, pisarz, scenarzysta,

przemieszczających się tranzytem

Pierwsze kroki

wano pałac młodzieży. Katakumby

wie i Lwowiakach Leszek Mazepa:

Jak bardzo była potrzebna opie-

filmowiec i mój serdeczny przyjaciel

(szczególnie w okresie letnim) przez

przekazano spółdzielni wytwarza-

ka konsularna nad naszymi rodakami

Jerzy Janicki. Dzięki swoim znajo-

terytorium Ukrainy na Węgry, do Ru-

„Dla Polaków – i tych stanowiących

jącej nagrobki. Mieściła się w nich

świadczy chociażby to, że w 1989 r.,

mościom i pozycji w Kraju powodo-

munii i krajów bałkańskich.

zaledwie około 1% mieszkańców

szlifiernia kamieni. Kolumnadę ota-

gdy granicę przekroczyło ponad 3

wał, że wiele firm i instytucji z Polski

W tym czasie przejście granicz-

Lwowa, i tych, którzy zostali stąd wy-

czającą łukiem fronton cmentarza,

mln Polaków, tylko około 600 z nich

finansowało powyższe poczynania.

ne w Medyce-Szegini było jedynym

pędzeni w ramach tzw. „repatriacji”

usytuowanego na wzgórzu, porozry-

zostało ukaranych (por. dane z 1987

To dzięki Jego zaangażowaniu, do

przejściem granicznym między Pol-

i mieszkają zarówno w Macierzy oraz

wano z użyciem czołgów. Pozostała

r.). Ze strony Urzędu zostały w ich

Lwowa przyjeżdżali coraz częściej

ską a ówczesną Ukrainą Radziec-

są rozsiani po świecie, i tych, którzy

tylko arkada cmentarna.

sprawach podjęte setki interwencji.

wybitni przedstawiciele kultury i sztu-

ką i to właśnie ono obsługiwało ten

w nim nigdy może nie byli, lecz dla

Wobec lawinowo rozwijającej się

Wzmożony ruch na przejściu gra-

ki, nauki, pisarze, reżyserzy, aktorzy,

ogromny tranzyt. Ruch z roku na rok

których Lwów jest miastem-legen-

sytuacji władze partyjne i państwowe

nicznym w okresie letnim powodował,

piosenkarze, muzealnicy, konserwa-

się zwiększał. Jeżeli według danych

dą, miastem tak ściśle związanym

czuły się coraz bardziej bezradne.

że tworzyły się po stronie ukraińskiej

torzy zabytków itp.

służb granicznych w roku 1987 gra-

z historią i z kulturą polską – dla

Wyraziły w końcu zgodę na oddawa-

gigantyczne kolejki, przekraczające

nicę tę przekroczyło ponad 600 tys.

wszystkich tych Polaków Lwów jest

nie świątyń wierzącym, na rozwijanie

bardzo często 10 km. Na odprawę

osób, to już w roku 1989 ponad 3 mln

miastem niezwykle drogim, wywołu-

Chwile pełne wzruszeń…

wszechstronnych kontaktów miej-

nierzadko trzeba było czekać 4-6

Z wieloma z tych wydarzeń wiążą

osób. Ludzie byli zmęczeni długim

jącym poczucie wzniosłej dumy i dra-

scowych Polaków z Krajem, wyjazdy

dni. Jeżeli dodać, że przy drogach

się określone historie, a także chwile

oczekiwaniem na odprawę granicz-

matycznej zadumy”.

dzieci i młodzieży na obozy, kolonie

oczekiwania nie było żadnych toalet

pełne wzruszeń. Na przykład bar-

ną, gubili dokumenty, okradano ich

i naukę do Polski, a także na dzia-

i sklepów, nie mówiąc o hotelach,

dzo długo władze Lwowa nie chciały

i napadano na nich w trakcie prze-

Dlaczego NIE

łalność Urzędu Konsularnego wykra-

zaś mieszkańcy miejscowości znaj-

wyrazić zgody na przyjazd Teatru

jazdu przez Karpaty, ulegali wypad-

Powołanie placówki konsularnej

czającą daleko poza problematykę

dujących się przy nich nie zezwalali

„Kalambur” z piosenkami lwowskimi –

kom drogowym itp. We wszystkich

we Lwowie poprzedziły wieloletnie

„czysto konsularną”.

naszym turystom (ze zrozumiałych

znowu ten wydumany polski nacjona-

sprawach wymagających pomocy

starania strony polskiej. Bardzo trud-

Wykorzystaliśmy to w całej pełni.

względów) oczekiwać w nich na od-

lizm. Na moją prośbę władze Wrocła-

no było jednak przełamać opór strony

i opieki konsularnej (wydawanie do-

Dzięki naszym staraniom już w dru-

prawę graniczną – będziemy mieli

wia przyjęły delegację władz Lwowa

kumentów zastępczych, udzielanie

radzieckiej. Również władze Lwowa

gim roku działania Urzędu na obozy

obraz „drogi przez mękę”.

z kierownikiem Wydziału Kultury ob-

pożyczek, a także załatwiania spraw

i obwodu lwowskiego były przeciwne

i kolonie po raz pierwszy po wojnie

W tej sprawie dużym osiągnię-

wodu lwowskiego, odpowiednio z nią

związanych z pobiciami i rabunkiem)

powstaniu polskiej placówki konsu-

do Polski wyjechało ponad 300 dzie-

ciem było to, że udało się, dzięki

„popracowały”, no i te wyraziły zgodę

musieli jechać do Kijowa, odległego

larnej. Według posiadanych przez

ci i młodzieży z rodzin polskich, zaś

moim usilnym staraniom, wprowadzić

na przyjazd Teatru „Kalambur”. A gdy

przecież od Lwowa o około 530 km.

nas informacji, także znaczna część

na studia do Polski skierowaliśmy

na granicy wspólną odprawę celno-

w trakcie jego występów we Lwowie

Dziś trudno sobie wyobrazić jakie

ówczesnej opozycji, tej, która była

ponad 200 młodych ludzi. Po raz

paszportową. Po stronie ukraińskiej

zabrzmiały słowa pieśni „Dzień desz-

męczarnie przechodziły np. rodziny

ściśle związana z ideologią OUN

pierwszy wyjechał do Kraju Polski

straż graniczna i celnicy polscy wraz

czowy i ponury” – łzy w oczach mieli

z małymi dziećmi, gdy w upalne lato

i uważająca się za spadkobiercę UPA,

Teatr Ludowy ze Lwowa, a do Lwo-

ze swoimi radzieckimi odpowiednika-

wszyscy znajdujący się w sali.

musiały jechać do Kijowa. Ja z tymi

nie akceptowała naszej propozycji.

wa przyjechał Teatr „Kalambur” z

mi dokonywali wspólnej odprawy przy

Albo pierwszy wyjazd lwowskie-

udręczonymi ludźmi się spotykałem,

Czynniki oficjalne argumentowa-

Wrocławia z piosenkami lwowskimi.

wjeździe do Polski, a po stronie pol-

go Teatru Polskiego do Polski. Żeby

kiedy pracowałem w Konsulacie Ge-

ły, że nie można stwarzać preceden-

We Lwowie dzięki moim staraniom

skiej – odwrotnie. Miało to ogromny

go umożliwić przedstawiłem miej-

neralnym w Kijowie. Wiedzieliśmy

sów i powoływać konsulatu we Lwo-

wydzielono kino „Kopernik”, w którym

wpływ na szybkość i kulturę odpraw.

scowym władzom oficjalne zaprosze-

również, że Polacy byli masowo kara-

wie, mieście, które nie stanowi stolicy

codziennie wyświetlano tylko polskie

Pierwszy raz – pełniąc funkcję

nie Zarządu Głównego Towarzystwa

ni, wręcz szykanowani w trakcie prze-

republiki radzieckiej. Przypomnę, że

filmy w oryginale. Nieoceniony Jacek

konsula w Kijowie – zetknąłem się z

Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Cho-

konsulaty polskie (poza Wydziałem

jazdu tranzytem. Na przykład w roku

Klimowicz przywoził je samochodem

rzeczywistością lwowską w 1985 roku.

ciaż zapraszającymi były w rzeczywi-

1987 za naruszanie przepisów drogo-

Konsularnym Ambasady w Moskwie)

konsulatu z Rzeszowa. Pan Jacek

W czasie mojej oficjalnej wizyty pod-

stości, o czym doskonale wiedziałem,

wych, zatrzymywanie się w miejscach

istniały w Kijowie, Mińsku i Leningra-

wraz z żoną Oksaną tłumaczył na

jąłem z władzami Lwowa i obwodu

władze kościelne z Wrocławia.

niedozwolonych, zbaczanie z tras

dzie (obecnie Sankt-Petersburg). W

język rosyjski i ukraiński programy

lwowskiego rozmowy m.in. na temat

A pierwsze po wojnie wyjazdy

tranzytowych itp. zostało ukaranych

tym ostatnim mieście urząd zajmował

telewizyjne i rozsyłał je do wszystkich

Cmentarza Łyczakowskiego i Obroń-

dzieci i młodzieży na obozy i kolonie

ponad 12 tys. obywateli polskich.

się przede wszystkim problematyką

gazet obwodowych, wychodzących

ców Lwowa. Stwierdziły one z obu-

letnie do Polski. Wraz z pierwszym

Poza tym Polacy do Kijowa musieli

morską. Nie było żadnych polskich

w rejonie działania Urzędu.

rzeniem, że we Lwowie nie ma żad-

autokarem pojechałem na granicę.

udawać się w sprawach dotyczących

placówek dyplomatycznych w Ka-

Wyjazdy dzieci i młodzieży na

nego Cmentarza Orląt, jest Cmentarz

Po stronie polskiej czekali na swo-

wydobycia dokumentów o pozosta-

zachstanie, Gruzji, Armenii, Azerbej-

obozy, kolonie i kursy j. polskiego od-

Łyczakowski, na którym chowano Po-

ich rówieśników ze Lwowa harcerze

wionym mieniu, o grobach swoich

dżanie, na Litwie, Łotwie, w Estonii

bywały się na koszt strony polskiej.

laków, tak jak nie ma polskich szkół

polscy. Wręczyli im biało-czerwone

bliskich, odpisów aktów urodzenia

i w pozostałych republikach radziec-

Tylko Lasy Państwowe w 1988 r. od-

i polskiego teatru; są natomiast dwie

chusty i zaśpiewali wspólnie Hymn

kich. Konsulat Generalny w Kijowie

i ślubu, a także związanych z urodze-