11

www.kuriergalicyjski.com * Kurier Galicyjski * 17–30 sierpnia 2012 nr 15 (163)

Dla literatury to nie ma znacze-

borska pisała „pukam do drzwi ka-

którą wydaję już swój kolejny wybór

w tym wypadku oznaczają: bogate w

Czy poezja ma płeć w

nia. Banalne przeżycie może trans-

mienia”.

wierszy w języku angielskim.

kulturowe, akademickie odniesienia.

ogóle?

formować, stając się poetycką głę-

A ja, w swoim wierszu „Szma-

Dobra poezja, mówią, nie powin-

Zwłaszcza antyczne. Nic dziwnego,

Krytyk literacki, Ewgen

bią i odwrotnie, szlachetne uczucie

ragd”: (…) dzielę kosmos na ko-

na mieć płci; nie zawsze jednak się to

bo poetka jest też profesorem litera-

Baran, po przetłumaczeniu

zachowane w wierszu może okazać

smate kosmyki zieleni/ strącam

sprawdza. Słyszałam tak zwane wia-

tury antycznej.

cyklu Pani wierszy napisał,

się płytkim i tuzinkowym zjawiskiem

szmaragd do ziemi”. W „Epigramie”

rygodne komplementy na temat „apł-

że „Lenkowska – to poetka

Jak Pani wybiera autorów

w delirycznej formie. Oczywiście pry-

zaś: „(…) wszystko tu mam czyli nie

ciowości” poezji napisanej przez ko-

kultury. (…) To poezja, która

do tłumaczenia? Przecież

watnie też ulegam pokusom pozna-

mam / w geometrii wiersza i sensu

bietę. A z drugiej strony, komplementy

nie od razu ‘do ciebie prze-

jest ich dużo. Dlaczego ci, a

nia, tak zwanej, prawdy dokumental-

jej dotykam/ dziurawym szkieletem”.

na temat kobiecości tej samej poezji.

mawia , ona wymaga pracy

nie inni?

nej, dlatego bardzo lubię artystyczne

Zastanawiam się teraz, czy aby

Nie wiem. To sprawa indywidualna. W

Podobno nie ma przypadków,

nad sobą. Tam wiele dzieje

biografie. Jednak życie wiersza rzą-

„geometria wiersza” oraz „szmaragd

polskiej poezji synonimem kobiecości

więc może zrządzeniem losu jest

się na poziomie uczucia, ale

dzi się innymi prawami niż nasza re-

natury”, których nic nie obchodzę i na

jest poezja Marii Pawlikowskiej-Ja-

natknięcie się na poetę lub wiersz.

i na poziomie intelektualno-fi-

alność. Pociąga mnie myślenie abs-

których wzajemność nie mogę liczyć,

snorzewskiej, Hanny Świrszczyńskiej

W drugiej kolejności jest wybór. Wy-

lozoficznym”. Co Pani o tym

trakcyjne i nadrealne, które w formie

są moim panem? Oto moja chwilowa

czy Haliny Poświatowskiej. Dla mnie

brałam Ondaatje go, bo zakochałam

sądzi?

literackiej objawia się tak subtelnie

konstatacja w formie cytatu z Emily

Najmniej wie się o sobie. Nie

ważne jest, że jestem kobietą i to, że

się w jego erotyku „Cynnamon Pe-

i niepozornie, że sprawia wrażenie

Dickinson: „Oto jest mój list do Świa-

umiem jednoznacznie odpowiedzieć

poezję, którą tłumaczę napisała ko-

eler” („Obieracz cynamonu”), potem

oswojonej rzeczywistości.

ta / Co nie pisał do Mnie – ”.

na to pytanie. Pewnie tak jest jak

bieta. I choć Dickinson jest herosem

wybrałam Carson, bo poruszyła

mówi Baran, ale są krytycy, którzy

literackim, spotykam ją jako słabą,

mnie do kości jej książka „The Beau-

Halina Poświatowska na-

Dziękuję.

mają odmienne zdanie. Może jest

zlęknioną kobietę szukającą sensu w

ty of the Husband” („Piękno męża”),

pisała „moje serce jest wład-

trochę intelektualizmu w tym, co

wieczności. I która tak ukochała świat

teraz pracuję nad Dickinson, bo jej

cą absolutnym”. Co lub kto

O autorce

Krystyna Lenkowska wydała

piszę. Jest też jakiś ukłon wobec

i naturę, że nie wie co począć z tym

wiersz jest niedoścignionym wzo-

jest Pani absolutnym wład-

siedem tomów poezji: Walc Prowin-

dziedzictwa kultury, osób, zjawisk.

ogromem swojej empatii.

rem poetyckiego skrótu, który mie-

cą?

Myślę, że bliżej mi do poddania

cja 1991, Nie deptać przylaszczek /

Dla mnie jest to tylko moje proste

ści w sobie ogrom fundamentalnych

Jakich innych poetów an-

się sercu niż rozumowi. Jednak to

Keep off the Primroses 1999 (YES),

życie. Jeśli myślę o Joyce ie czy

spraw i uczuć. Bo pociąga mnie

glosaskich tłumaczyła Pani

sprawa nazewnictwa. Czuję, że i w

Pochodnio, różo 2002 (Nowy Świat),

Kafce, czy Keats u piszę o Joyce ie,

wyzwanie.

na język polski?

mózgu są pokłady uczuć często bar-

Wiersze Okienne 2003 (Podkarpacki

Kafce i Keats u. Jeśli czytelnikowi te

Tłumaczyłam Michaela Ondaatje

A kto tłumaczy Krystynę

dziej wyrafinowanych niż uczucia

Instytut Książki i Marketingu), Wybór

nazwy wydają się zbyt egzotyczne

oraz Anne Carson. To są współcześni

Lenkowską na język ukraiń-

wychodzące, jak to się mówi, prosto

Ewy / Eve s Choice 2005 (Polski In-

czy encyklopedyczne, może je sobie

poeci kanadyjscy. Oba nazwiska zna-

ski?

z serca. Emily Dickinson napisała w

stytut Wydawniczy), Sztuka białego

zachować jako piękne neologizmy,

czące w Kanadzie, USA i nie tylko.

Mój kontekst może zabrzmieć

wierszu:

2008 (Instytut Wydawniczy Erica)

bo i taką rolę pełnią w wierszu słowa.

Ondaatje, poeta i prozaik, znany jest

szyderczo wobec powyższych tez li-

(…) Hojnego czasu – się doczekam –

oraz Tato i inne miejsca 2010 (Mi-

Znaczą brzmieniem, odległym skoja-

m.in. ze swojej powieści adaptowanej

terackich; a co najmniej nieadekwat-

Kiedy – cierpliwa – na schodach –

niatura). Wiersze, fragmenty prozy,

rzeniem, zachęcają do podjęcia wy-

do filmu „Angielski pacjent”. Spotka-

nie. Cóż, Emily Dickinson nie docze-

Serce!

tłumaczenia, eseje, noty i wywiady

siłku. Wiersz nie musi być zrozumiały

łam Michaela Ondaatje w Londynie,

kała się za życia ani jednej znaczącej

Do ciebie – cicho zapukam.

opublikowała w wielu pismach literac-

w pierwszym czy drugim czytaniu. Pi-

a Anne Carson w Polsce i w Stanach

publikacji, ani jednej książki, żadne-

W wyrywkowym i pobieżnym

kich w Polsce (m.in. Akcencie, Frazie,

sząc wiersz, nie myślę o czytelniku, a

Zjednoczonych. Fakt, że tłumaczymy

go spotkania autorskiego, żadnego

odczytaniu można by sądzić, że

Nowej Okolicy Poetów, Pracowni,

tym bardziej o kokietowaniu czytelni-

wiersze poetów żyjących, może być

tłumaczenia. A ja mam tłumaczenia i

podmiot liryczny jest poddany ja-

Toposie, Twórczości, Tyglu, Zeszy-

ka prostotą przekazu.

bardzo pomocny w pracy tłumacza.

publikacje wierszy na kilka języków.

kiemuś innemu sercu. Z całego

tach Literackich), w USA, w tłuma-

W moim przypadku jednak tak nie

Bóg jest paradoksalny. Na język

Jewhen Baran pisze da-

kontekstu poetyckiego tej poezji

czeniu Ewy Hryniewicz-Yarbrough,

było. Ondaatje jest gwiazdą i ma

ukraiński moje wiersze tłumaczyli

lej: „To głębokie, przesycone

można jednak zaryzykować tezę, że

(m.in. Absinthe, Boulevard, Chelsea,

prawo być niedostępny. A Carson,

Vasyl Machno, Evgen Baran, Olek-

liryką teksty o dramatycznej

głosem nadrzędnym jest tu nie tyle

Confrontation), na Ukrainie, w Moł-

choć nie mniej sławna, jest skrom-

sander Gordon. Myślę jednak, że

osnowie. Każdy wiersz (…) –

serce, co samo stukanie do serca.

dawii, Czechach, Macedonii, Albanii,

na i życzliwa, ale tak introwertyczna

wciąż czekam na swojego stałego

to mały życiowy dramat (…)

A czy do swojego, czy cudzego, czy

Indiach. Jest członkiem Stowarzy-

i nieszablonowa w zachowaniu, że

ukraińskiego tłumacza, podobnego

Kobiety”. Czy te dramaty

boskiego, to jakby inny, nie mniej

szenia Pisarzy Polskich. Mieszka w

nasza komunikacja była równie trud-

w stałości do mojej tłumaczki z Bo-

żyją naprawdę czy żyją tyl-

znaczący, temat. Wisława Szym-

Rzeszowie.

na jak jej wiersze. „Trudne wiersze”

stonu, Ewy Hryniewicz-Yarbrough, z

ko w wierszach?

Gdzie toczyły się bitwy, dziś jest pastwisko

Opodal cichego podolskiego miasteczka Buczacz leży niewielka wioska Podzameczek. Zachowały się tu ruiny zamku, przy których

niedawno rozpoczęły się prace konserwatorskie. Szkoda, że nie ma tam osoby, które opiekowała by się tym, co jeszcze się zachowało.

Teren samego zamku i wokół niego sprzątają osoby, zarejestrowane w rejonowym wydziale zatrudnienia. Historycy i przedstawiciele

władzy z sarkazmem żartują, że co nie zniszczyli Turcy, zniszczą sami mieszkańcy Podzameczka.

SABINA RÓŻYCKA

tekst i zdjęcia

Wprawdzie przed wjazdem do ruin

zamku na wysokiej skarpie nad rzeką

Strypą ustawiono szlaban, a pasterze,

pasący wokół zamku swe trzody sami

postanowili chronić pozostałości bu-

dowli przed wandalami. Roztacza się

stąd wspaniała panorama na rzekę

Strypę i okoliczne wzgórza.

Oto co usłyszała od wójta Pod-

zameczka Iwana Lepaka dzienni-

karka Kuriera:

- Zamek został zbudowany oko-

Ruiny twierdzy w Podzameczku

ło roku 1600 z piaskowca, którego

wokół jest pod dostatkiem. Jak pani

Kierownik działu naukowe-

stosunkowo najlepiej zachowana.

budowlany. Po drugiej stronie rzeki

„Zamek zbudowany był na pla-

widzi, kamień ma specyficzny, ciem-

go rezerwatu „Zamki Ziemi

Krótki, północny bok murów zajmo-

naprzeciw zamku w latach 1885-1939

nie pięciokąta, zwężającego się ku

no-czerwony kolor, – opowiada wójt,

Tarnopolskiej” opowiada o

wały pomieszczenia mieszkalne. Po-

działała filia warszawskiej fabryki tkac-

północy, – kontynuuje Iwan Lepak. –

prowadząc pomiędzy ruinami zamku.

historii zamku

zostały po nich tylko fragmenty ścian.

kiej, gdzie produkowano wyroby ba-

Dobrze jest to widoczne na zdjęciach

– Wybudował zamek Jan Buczacki-

Pałac znajdował się pomiędzy dwo-

wełniane. Założycielami manufaktury

satelitarnych. Pozostałości po zamku

Tworowski, herbu Pilawa. Nasz za-

ma pięciokątnymi wieżami. Z jednej

raz był burzony przez Turków, Tata-

były rodziny z miejscowości Nagoria-

– to mury do wysokości 3 m, wieże,

mek był pomocniczą twierdzą obron-

pozostała tylko ściana zewnętrzna.

rów i Kozaków. Po ostatnim najeździe

ny i rodzina Gładunków. Produkowa-

ruiny pałacu i arka bramy wjazdowej

ną dla głównej siedziby rodu – zamku

Druga jeszcze się zachowała, ale

w 1676 roku, zamek utracił funkcje

no tu jedwabne tasiemki, dwustron-

z herbową tarczą. Zapis na tarczy

w Buczaczu. Po jego śmierci, siostra

bez zadaszenia”.

obronne i został przebudowany na

ne pasy, makatki, materiały tkane

świadczy o historii powstania zamku

wniosła te ziemie do majątku Potoc-

Mieszkańcy wioski martwią się,

rezydencję mieszkalną.

srebrnymi i złotymi nićmi w roślinne

i jego budowie. Bramę wjazdową bro-

kich, wychodząc za mąż za Andrzeja

że okienne i bramne arki rozmyły

W czasach „austriackich”, po

i geometryczne wzory. Najbardziej

niły dwie pięciokątne basteje – one

Potockiego. Kolejnym właścicielem

deszcze. Potrzeba wzmacniać ruiny,

1772 roku, zamek zaczął niszczeć.

jednak twierdza ucierpiała w okresie

zachowały się do dziś. Nad bramą

zamku był Stefan Potocki, a z czasem

aby ich resztki nie rozsypały się cał-

W XIX wieku stworzono tu papiernię,

sowieckim, gdy jej mury rozbierano na

zachowało się częściowo przejście

przypadł on Marii Mohylance – córce

kowicie.

a część murów rozebrano na materiał

budowę kołchozowych ferm i klubu”.

pomiędzy bastejami – ta część jest

hospodara mołdawskiego. Zamek nie