16

Przegląd wydarzeń

17–30 sierpnia 2012 nr 15 (163) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W poszukiwaniu Dzikiego Stepu

Do podjęcia tej wyprawy od lat pobudzała mnie pieśń „Hej sokoły!” Interesowało mnie, czy wciąż, gdzieś tam,

na południu Ukrainy, blisko brzegu „czarnej wody”, czyli Morza Czarnego, pozostał chociażby kawałeczek

prawdziwego stepu? Chciałem usłyszeć, czy wśród bujnych traw „dzwonią” tam skowroneczki oraz zobaczyć,

co naprawdę pozostało po Dzikich Polach. Wsiadłem do pociągu Lwów – Chersoń, aby po dwudziestogodzin-

nej jeździe w starym sowieckim wagonie od razu znaleźć się w objęciach suchego południowego wiatru.

żadnego drzewka, krzaczka czy ja-

hodowane są bizony, dzikie konie,

KONSTANTY CZAWAGA

kichś punktów orientacyjnych. Tylko

zebry, antylopy, wielbłądy, inne zwie-

tekst

piaszczyste wydmy, aż po horyzont.

rzęta oraz wiele gatunków ptaków.

zdjęcia archiwum autora

Mroczny i jednorodny krajobraz. Po

Obok znajduje się wspaniały park

Jak przewidziałem, znaleźć w

nogami kawałki żelaza i metalowe

dendrologiczny.

tym okresie kogoś z Towarzystwa

kulki. Zauważyłem, że ktoś przejeż-

W Nowej Askanii żywe są wspo-

Polskiego w Chersoniu łatwiej jest w

dżał tędy motocyklem.

mnienia o rodzinie von Falz-Feinów.

Polsce, niż tu na miejscu. Wszędzie

Sergiusz narzeka, że kilka lat

Jeden z potomków rodziny do dziś

urlopy. Mapy i foldery turystyczne też

temu władze obiecywały ludziom,

przyjeżdża z Liechtensteinu i pomaga

trudno jest nabyć, ponieważ promocją

że Aleszkowskie Piaski będą nową

materialniewfunkcjonowaniupodupa-

obwodu chersońskiego prawie nikt

Mekką turystyczną. Na początku

dłego rezerwatu. Ostatnio wzniesiono

się jeszcze na poważnie nie zajmuje.

było sporo gości, także z innych kra-

tu pomnik Friedricha von Falz-Feina

Jedyne, czego zdołałem się Dowie-

jów. Wyznaczono kilka tras turystycz-

i odbudowano jego zdewastowany

dzieć to to, że na wybrzeżu Morza

nych, ale nadal nikt poważnie tym

dworek. Z ust przewodniczki, opro-

Czarnego funkcjonuje kilkadziesiąt

Dziennikarz Kuriera dotarł do Nowej Askanii

się nie zajmuje. „Pod wieczór można

wadzającej nas po parku, padło też

niedrogich posowieckich pensjona-

dojść do oazy – lasku sosnowego z

nazwisko Józefa Paczoskiego, dzięki

tów. Obok przystanku, skąd wyrusza-

nie ma. Wszystko już dawno zostało

Sahary, ponieważ na skutek prze-

jeziorkiem i tam spędzić noc” – za-

któremu w 1898 roku zostały zacho-

ją busiki do nadmorskich miasteczek

zaorane.

mieszczania się 5–7 metrowych bar-

chęcał. Ale tym razem nie jesteśmy

wany dwa obszary dzikiego stepu

i osad: Żelaznego Portu, Łazurnego

„Ale pewnie też wybierasz się na

chanów – miejscowych wydm piasz-

przygotowani do dalszej pieszej wy-

dziewiczego. Polak był kierownikiem

i Skadowska, pachniało szaszłykami,

piaski aleszkowskie? – chytrze po-

czystych, odsłaniają się pozostawione

prawy przez piaski. Powoli włóczymy

jednego z pierwszych rezerwatów na

do spróbowania których uprzejmie

patrzył na mnie. – Sporo tu waszych

bomby-niewybuchy. W drugiej poło-

się za Sergiuszem jeszcze przez trzy

terenach dzisiejszej Ukrainy, ówcze-

zapraszał czarujący przy ogniu mło-

„zapadeńców”, to znaczy z zachodu

wie XX wieku zrzucano je tam z so-

godziny, już nie zwracając uwagi

snej południowej Rosji.

dy Tatar. Tu, muszę się przyznać, też

Ukrainy. Ze Lwowa też tu przyjeżdżają

wieckich samolotów. Poligon już jest

nawet na węże, żmije i inne drobne

To właśnie ten sam Józef Konrad

zabrzmiał mi refren: „Dziki Tatar w

– nawet rowerami”. Po chwili uprzedził,

nieczynny, jednak teren, z powodu

stworzenia. Półpustynia powoli prze-

Paczoski, znany jest w Polsce jako

stepie gania, ale Polak go dogania...”

że różne wypadki się tam zdarzają.

ciężkich warunków, nie został całko-

chodzi w step z biedną roślinnością.

badacz flory Puszczy Białowieskiej,

Tymczasem Tatar od szaszłyków był

„Jakby tam nie było, to jest pustynia, –

wicie rozminowany. Już w tym roku

Już słychać brzęk dzwonków i sta-

twórca teorii pantopizmu i podstaw

chętny do rozmowy. Powiedział, że

zaznaczył. – Kiedyś był tam poligon

zdarzyło się kilka wypadków. Niektó-

do owiec: „Dzwoń, dzwoń, dzwoń

fitosocjologii. Profesor Uniwersytetu

pochodzi ze starej krymskiej rodziny

wojskowy. Wiesz coś o tym?”

rzy próbują rozbrajać bomby na me-

dzwoneczku…” – znów nasuwają się

Poznańskiego, od 1932 roku czło-

tatarskiej. Po latach przymusowego

Słyszałem o tym wcześniej, i wła-

tal. Na miny i bomby natykają się też

słowa piosenki. Na przystanku au-

nek-korespondent Polskiej Akademii

wygnania, spędzonych w Azji Środ-

śnie dlatego zaplanowałem przede

jeepy podczas rajdów á la safari.

tobusowym żegnamy się z naszym

Umiejętności; od 1899 roku współ-

Step

wszystkim zobaczyć ten cud natury

kowej, dwadzieścia lat temu wrócili

– Saharę na zielonej Ukrainie.

na Krym. Chłopak skończył liceum

techniczne, jednak na Krymie pracy

nie znalazł. Potomek rodu tatarskie-

Aleszkowskie Piaski

Rozległy półpustynny obszar

go powiedział też, że nigdy nie był w

15x20 km, zwany także Dolnodnie-

dzikim stepie, ponieważ dzisiaj go…

prowskie Piaski, jest położony na

Sztuczna oaza w Nowej Askanii

południe od Chersonia i zaczyna się

pilotem i mijając rozorane kurhany

niedaleko od Ciurupińska (dawna

Teren sprawia wrażenie pozba-

pracownik Komisji Fizjograficznej

Scytów czy Połowców, jedziemy do

nazwa Ołeszky, Aleszki). Jest kilka

wionego wszelkiego życia, a jednak

PAU. Syn powstańca z 1863 roku,

jedynego w Europie rezerwatu pier-

wersji o powstaniu tej bezludnej

przyciąga coraz więcej turystów. Bo

prawnika i administratora dóbr księ-

wotnego stepu kostrzewowo-ostnico-

krainy słońca i piasku. Niektórzy

gdzie jeszcze można ugotować jajko

cia Sanguszki oraz Ludwiki z Wie-

wego i położonej tam unikalnej oazy,

twierdzą, że tyle piasku pozostało tu

w piasku przy temperaturze +75˚C?

muthów. Józef Paczoski urodził się

stworzonej przez człowieka.

kiedyś po zmianie koryta Dniepru,

„Najgorzej, jak dojdzie do burzy pia-

26 listopada (8 grudnia) 1864 roku

a inni udowodniają, że półpustynię

skowej – stwierdza Sergiusz, prze-

w Białogródce na Wołyniu. Studio-

wygenerował wypas ogromnych

wodnik z okolicznej wioski, który za

wał w gimnazjum realnym w Rów-

Nowa Askania

Jest to niewielka osada dla na-

stad owiec w wiekach XVIII i XIX.

niewielkie pieniądze oprowadza tury-

nem, szkole rolniczej w Humaniu, na

ukowców i obsługi słynnego rezerwa-

„To jest tam, za lasem skąd widać

stów. – Piaski mogą dojść aż do Cher-

Uniwersytecie Kijowskim. Pracował

tu o tej samej nazwie, który obecnie

dym – wyjaśnia kierowca busika prze-

sonia. Wtedy nic nie widać i piasek

jako ogrodnik i kustosz ogrodu bo-

zajmuje powierzchnię 82,5 tys. hek-

straszonym pasażerom, którzy udają

zgrzyta na zębach. Nieraz zdarzało

tanicznego w Petersburgu. W latach

tarów. Rezerwat został założony w

się nad morze. – Corocznie zdarzają

się, że piaskiem zasypywało drogi,

1895–1897 pracował jako asystent

1883 roku przez niemieckiego osad-

się tu pożary na zalesionych terenach

jak śniegiem w zimie. Aleszkowskie

w katedrze botaniki doświadczalnej

nika Friedricha von Falz-Feina. W

stepowych”. Na początku sierpnia br.

piaski „następują” także na ogrody

stacji botaniczno-rolniczej Wyższej

jego skład wchodzi, między innymi,

w obwodzie chersońskim pożary ob-

i pola. Tylko las chroni przed atakiem

Szkoły Rolniczej w Dublanach koło

ostatni na obszarze naszego kon-

jęły obszar ponad 700 ha.

pustyni...”.

Lwowa, gdzie prowadził zajęcia z

Wspinamy się na kuczugurę –

tynentu dziewiczy step (11 tys. hek-

Zostały też zamknięte inne drogi

sadownictwa oraz w zastępstwie

Komuna – wioska stepowa

tarów), zoo aklimatyzacyjne, gdzie

prowadzące przez las do ukraińskiej

niewielkie wzgórze piasku. Dookoła

wykładał systematykę roślin. W tym