20

Ludzkie dzieje

31 sierpnia–13 września 2012 nr 16 (164) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

W Trembowli Szczepańscy mieli swoją ulicę

W większości Kresowianie nie są rewizjonistami. Mają też bezwzględne prawo do opowiedzenia własnej

historii ziem, z których wysiedlono ich rodziców i dziadków. O tym właśnie jest ta opowieść. Mówiąc języ-

kiem scenariuszy filmowych, miejsce akcji: Prudnik w województwie opolskim, „aktorzy” około 70 osób do-

rosłych z dziećmi.

Między innymi to, że należał do Ar-

JAN PONIATYSZYN

mii Krajowej w Trembowli. Będąc w

Polskie Radio Opole

jej strukturach zaopatrywał ze swo-

Jest coś takiego w człowieku,

im oddziałem w broń samoobronę

że dziedziczy po rodzicach i dziad-

okoliczne wioski Podhajczyki i Pla-

kach wspomnienia ich przeszłości.

banówkę, które opierały się bande-

Z czasem stają się one jego oso-

rowcom.

bistymi doznaniami. Lata komuny

Jak przyszedł front sowiecki wzię-

spowodowały, że „urzędowo” temat

li go do I Armii Wojska Polskiego, z

Kresów nie tylko w Polsce musiał

którą przeszedł cały szlak bojowy

być przemilczany. Wolność począt-

do Berlina. Po wojnie nie wrócił już

ku lat 90. spowodowała, że z cza-

w rodzinne strony na Kresach tylko

sem ekspatrianci oraz ich potom-

przyjechał do Prudnika, gdzie prze-

kowie coraz śmielej zaczęli mówić

siedlona została jego rodzina. Nasza

o sobie oraz o swoich korzeniach.

rodzina wiele przeżyła. Cieszę się, że

Związany z tym pewien fenomen

mogę to dokumentować.

stał się zjawiskiem, które wpisuje

Jacek Szczepański „żyje” Trem-

się w coś, co nazywane jest w po-

bowlą i jej okolicami. Stara się wy-

litologii świadomością społeczną,

świetlić jej przeszłość. Uważa, że

ale również w szerszym znaczeniu

to piękna miejscowość i chwalebnie

Zjazd rodziny Szczepańskich. Po mszy w kościele franciszkanów w Prudniku

oddolną inicjatywą wpływającą na

zapisała się w historii Polski. Nieste-

politykę historyczną państwa.

ty, jak przyznaje z żalem, powojenne

Wielu było chętnych, chwalili, że

dalszych kuzynów. Okazało się, że te

- O dziwo władze miasta posta-

- Od kilku lat interesuję się histo-

pokolenia nie uczą się w polskich

to wspaniały pomysł i mówili zjedźmy

osoby potrafią wspaniale opowiadać

nowiły odkopać te groby i okazało

rią przeszłości mojej rodziny – mówi

szkołach, że była to jedna z najważ-

się. Obecnie całe rodziny najczęściej

o swoich przodkach, krewnych oraz

się, że wiele płyt nagrobnych zacho-

Jacek Szczepański, emerytowany

niejszych twierdz na Wschodzie. To

spotykają się na pogrzebach. My jed-

ich losach. Były to ciekawe, a i nieraz

wało się i są to członkowie mojej ro-

nauczyciel z Prudnika. – Zacząłem

zamek w Trembowli opierał się Tur-

nak powiedzieliśmy sobie, nie będzie

tragiczne historie. Niektórzy zostali

dziny. To wspaniała rzecz. Dla mnie,

budować drzewo genealogiczne. Do

kom i bronił granic Rzeczpospolitej.

to spotkanie smutne, ale wesołe.

zesłani do Kazachstanu, byli prześla-

który bada historię jest to budujące.

tego potrzebne są badania oraz wy-

Współczesną Trembowlę postrze-

I rzeczywiście zjazd rodziny

dowani przez NKWD, ale też ucier-

To jest cząstka historii, którą nale-

wiady z jeszcze żyjącymi członkami

gam jako biedne, ale urokliwe mia-

Szczepańskich oraz potomków z

pieli od nacjonalistów ukraińskich.

ży zachować. Wspomnienie o na-

rodziny oraz literatura m.in. publi-

sto. Przywołuje w pamięci opowia-

tego rodu odbył się w atmosferze za-

Jednak jakoś przetrwali. Jak rozma-

szych przodkach żyje dotąd, do póki

kacje w mediach. Niesamowite jest

dania, które słyszałem od ojca, że

bawy i relaksu. Zwłaszcza doskonale

wiałem z nimi, to jednak mimo tych

mamy ich w pamięci. Wtedy oni, tak

to, że dotarłem do osób, których w

była to okolica przepiękna, dużo łąk,

bawiły się wnuki i prawnuki potomków

przeżyć tęsknota za rodzinnymi stro-

do końca nie umierają. To jest takie

przeszłości nie znałem. Okazuje się,

lasów. Ludzie obcowali z przyrodą,

trembowlan. Rodzinna fiesta była też

nami nadal została. Tworząc drzewo

moje motto: zachowajmy to, co jesz-

że są to bliscy i dalecy krewni, którzy

ale ciężko im się żyło, bo przedwo-

okazją do historycznych wspomnień z

geologiczne dotarłem do początku

cze można zachować.

po moim telefonie bardzo ucieszyli

jenna wschodnia Polska była biedna.

przeszłości tego miasta.

XVIII wieku. To jest około dwanaście

W Trembowli Szczepańscy zako-

się, że mogą z kimś porozmawiać o

Współczesność od tego nie odbiega,

- Jak to w życiu bywa, coś zaczy-

pokoleń. Drzewo genealogiczne, któ-

rzenieni byli od wieków. Przed II woj-

historii rodziny.

ale sentyment i przeniesione w cza-

na nas interesować, czy też jest dzie-

re zbudowałem liczy blisko 800 osób.

ną światową nawet ulica, gdzie stały

Od strony ojca moja rodzina po-

sie realia z przeszłości pozostały.

łem przypadku, albo zrządzeniem

Jednak w dalszym ciągu są jeszcze

ich domy nosiła nazwę pochodzącą

chodzi z Trembowli. Dostęp do mate-

- Postrzegam Trembowlę, jako

losu – zaczyna wywiad z dziennika-

białe plamy i nadal szukam, ale jest

od ich nazwiska. W historii miasta na

riałów, których zacząłem poszukiwać

miejscowość bliską mojemu sercu

rzem Jacek Szczepański. – Drzewo

już trudniej.

trwałe zapisał się m.in. Ferdynand

był trochę utrudniony. A to z tego

– zanurza się w refleksjach Jacek

genealogiczne rozpocząłem budo-

Przez wiele wieków, ale również

Szczepański, który był jego burmi-

względu, że częściowo zaginęły lub

Szczepański. – Tego nie można

wać przypadkowo. I to był zaczyn.

przez okres międzywojenny w sumie

strzem w czasach II Rzeczpospolitej.

są mało dostępne. Ale jak zacząłem

opisać, wyrazić, ale to się czuje, że

Dotarłem do takiego małego drzewa

dobrze układało się współżycie wie-

Byli też oficerowie, którzy zasłużyli

dzwonić do krewnych, to okazało się,

jest to coś niebywale bliskiego. Tam

genealogicznego, które próbował

lokulturowego społeczeństwa Trem-

się na wielu frontach pierwszej i dru-

że te osoby bardzo chętnie spotka-

bardzo dobrze się czuje. To trudno

stworzyć jeden z moich wujków. To

bowli. Jacek Szczepański tylko raz

giej wojny światowej.

ją się, aby porozmawiać o historii

określić, ale chciałbym tam wracać.

mnie wciągnęło. Zacząłem się tym

był w tym mieście. Odwiedził m.in.

- Jest to rodzina, gdzie było wielu

i współczesnych losach rodzinnych.

Tam czuje się taki spokój, harmonię z

interesować, rozmawiać z członkami

tamtejszy cmentarz, który mówiąc

wojskowych. Kobiety zazwyczaj były

No i padł pomysł – może faktycznie

przyrodą i to tak uspokaja. Chciałbym

rodziny, z ojcem, który ma prawie 90

delikatnie, w części przedwojennej

nauczycielkami. Na przykład mój

zróbmy takie spotkanie rodzinne.

tam jeszcze kilka razy pojechać.

lat i wspaniałą pamięć. Rozmawiałem

(polskiej) był wtedy trochę zanie-

dziadek i kilku krewnych walczyło w

Wcześniej sondowałem, czy byliby

również z jego braćmi. Docierałem do

dbany.

Legionach Piłsudskiego – opowiada

chętni. Okazało, że pomysł chwycił.

Miasto genetycznych

o swoich ustaleniach Jacek Szcze-

wspomnień

pański. – Za to pod okupacją sowiec-

Ciekawą postacią, która przyje-

ką część rodziny została wywieziona

chała z Ratowic (województwo dol-

do Kazachstanu. Tam niektórzy z

nośląskie) na zjazd rodziny Szcze-

nich po zawarciu układu Sikorki –

pańskich jest emerytowana inżynier

Majski dostali się do armii generała

Barbara Seidel.

Władysława Andersa i przeszli cały

- Moi rodzice i dziadkowie z obu

szlak bojowy bijąc się za Ojczyznę.

stron pochodzili z Trembowli i jej

Byli to pochodzący z naszego rodu

okolic – opowiada. – Tamte tereny

Kazimierz i Stanisław Stefankiewicze

poznałam najpierw z przekazów ust-

oraz Franciszek Szczepański. Po

nych. Taki najbardziej spektakularny

wojnie wylądowali w Anglii, a stamtąd

przekaz to jest to, że nie potrafili sło-

wyjechali do Kanady. Przeszukując

wami oddać piękna tej ziemi. Mówili,

międzynarodowe archiwa, dotarłem

że tam było wszystko tak piękne, że

do wielkiej zagadki mojej rodziny.

tego się nie da po prostu opowie-

Otóż, podczas pierwszej wojny

dzieć. Pierwsze moje spotkanie z

światowej, zaginął brat dziadka Jó-

Trembowlą było tak szokujące, że

zef Szczepański. Nikt nie wiedział,

prawie temu nie dowierzałam. Wje-

co się z nim stało. Dotarłem do in-

chałam do miasta, które znałam

formacji w austriackim ministerstwie

z opowiadań. Uważam, że chyba

wojny. Dzięki tym informacjom, bę-

jednak istnieje coś takiego, jak pa-

dąc na Węgrzech, odnalazłem grób

mięć genetyczna. W moim domu nie

Józefa, który spoczywa w Buda-

mówiło się o Trembowli wiele. Po

peszcie na cmentarzu wojskowym.

przeżyciach wojennych było to zbyt

Budując drzewo genealogiczne,

bolesne. Gdy wjechałam do miasta

wiele dowiedziałem się też od ojca.

to wiedziałam, że na prawo jest ko-

Historia i pochodzenie nazwiska Szczepański według centrum Badań Historycznych