22

Wyjęte z karty pamięci

31 sierpnia–13 września 2012 nr 16 (164) * Kurier Galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

REDUTA PIŁSUDSKIEGO

Jesienią 1915 r. Legiony Polskie dotarły na Wołyń. Po raz pierwszy na jednym odcinku frontu zebrano

wszystkie trzy brygady. Po ciężkich walkach w listopadzie 1915 r. front ustabilizował się na linii Styru.

W centrum legionowych pozycji znalazła się niewielka wieś Kostiuchnówka. Ukształtowanie terenu sprawi-

ło, iż kluczowymi elementami polskich linii zostały dwa niewielkie piaszczyste wzgórza – Polska Góra

oraz Reduta Piłsudskiego.

Bliskość przeciwnika wymusza-

ADAM KAcZYŃSKI

ła niemalże całkowitą ciszę, gdyż

Słynna Reduta Piłsudskiego była

doskonale wstrzelani Rosjanie re-

niczym innym jak podłużną piaskową

agowali na każdy odgłos otwarciem

wydmą wrzynającą się klinem w ba-

ognia z moździerzy. Wszyscy pełnią-

gna i rozlewiska niewielkiej rzeczki

cy służbę na Reducie byli uzbrojeni

Garbach. Dzięki swojemu położeniu

w granaty ręczne, a kaprale posia-

zapewniała doskonałe warunki do

dali dodatkowo rakietnice. Niektórzy

prowadzenia ognia ryglowego przez

Legioniści potrafili rzucić granatem

co zabezpieczała spory odcinek fron-

jajkowym na odległość prawie 100

tu. Ponadto umiejscowienie wśród

m i to w taki sposób, że wybuchał

bagien praktycznie uniemożliwiało

jeszcze w powietrzu rażąc żołnierzy

zaatakowanie wydmy z dwóch stron.

ukrytych w okopie.

Jedynym kierunkiem z którego mo-

W maju 1916 r. do wyposażenia

gło nadejść zagrożenie był wąski

załogi Reduty wprowadzono pery-

pasek terenu będący przedłużeniem

skopy, które okazały się sprzętem

wydmy od strony pozycji rosyjskich.

bardzo przydatnym i zmniejszającym

Dodatkowym atutem Reduty był

ryzyko prowadzenia jednego z naj-

fakt, iż stosunkowo duża wysokość

niebezpieczniejszych zadań – obser-

względna pozwalała na swobodne

wacji przedpola. Okopy Reduty były

okopywanie się i budowę schronów

wyposażone w specjalne metalowe

mogących wytrzymać nawet najcięż-

okienka strzelnicze. Podobny sprzęt

szy ostrzał.

posiadali również Rosjanie. Bardzo

Zdobycie Polskiej Góry w pierw-

często dochodziło do swoistych

szej połowie listopada 1915 r. za-

pojedynków strzeleckich pomiędzy

kończyło intensywny okres walk w

żołnierzami z Reduty Piłsudskiego

okolicach Kostiuchnówki. Stabilizacja

i Orlego Gniazda. Prawie zawsze

frontu umożliwiła rozbudowę pozycji.

wygrywał ten, który wcześniej zdążył

Szczególnie duży nacisk położono

się zaczaić i trafić przeciwnika w mo-

Reduta Piłsudskiego, plan z 1916 r.

na inżynieryjne przygotowanie klu-

mencie kiedy tamten dopiero otwie-

czowego dla polskiej obrony miejsca

rał drzwiczki. Wielu żołnierzy zginęło

przekopany pod wydmą oddzielającą

jakim była piaskowa wydma nad

właśnie w takich okolicznościach

okopy placówki od głównych umoc-

Garbachem. Do budowy okopów

otrzymując postrzał w oko. Oprócz

nień Reduty. Ze względu na bardzo

oraz schronów przystąpili żołnierze

zasadzki na przeciwnika kryjącego

małą, bo zaledwie kilkudziesięciome-

II Brygady Legionów Polskich. Pod-

się za blachą można było również

trową odległość od rosyjskiego „Or-

czas kilkumiesięcznego pobytu na

uporczywie ostrzeliwać krawędzie

lego Gniazda” placówka pozostawała

pierwszej linii frontu w niezwykle

tarczy. Po kilkunastu trafieniach na

najbardziej zagrożonym odcinkiem

trudnych zimowych warunkach przy-

skutek wstrząsów dochodziło do

obrony na Reducie.

gotowali doskonały system okopów

osuwania się strzelnic, co wyłączało

Dość dużym problemem było

zapewniających nie tylko skuteczną

je z użytku. Położenie Reduty w lesie

zabezpieczenia dróg dojścia na Re-

ochronę przed ogniem przeciwnika,

sprzyjało powstawaniu pożarów, tym

dutę, gdyż od reszty „suchego lądu”

ale także możliwość skrytego ma-

bardziej, iż żołnierze celowo groma-

odgradzały ją rozlewiska Garbachu.

newru. W pełni zrozumiałą wście-

dzili w pobliżu drutów gałęzie, aby

W tym celu usypywano specjalne

kłość Karpatczyków wywołał fakt, iż

w razie ataku przeciwnika podpalić

Nieśmierlenik odnaleziony na Reducie

konstrukcje w rodzaju wystających

legioniści I Brygady, którzy obsadzili

je i w ten sposób stworzyć jeszcze

ponad otaczający teren szańców. Na

umocnienia wiosną 1916 r. nazwali

nocy służyły odpowiednio wycelowa-

na Reducie Piłsudskiego zwany

jedną zaporę. Pod koniec maja 1916

spodzie układano związane drutem

redutę „Redutą Piłsudskiego”, a zdję-

ne i przywiązane na stałe karabiny.

„Lisią Jamą” powstał przypadkowo

r. Rosjanie postanowili wykorzystać

belki sosnowe, do których następnie

cia okopowych budowli zrobionych

W wyniku rozbudowy umocnień Re-

i to w dość zabawnych okoliczno-

sprzyjający im wiatr i podpalili ściół-

przybijano pionowe żerdzie tworzące

przez swoich poprzedników opubli-

duty ilość zapór z drutów wzrosła do

ściach. Powodem zainteresowania

kę, która tliła się aż przez dziewięć

coś w rodzaju rusztowania na którym

kowali w różnych gazetach chwaląc

36 rzędów. Dodatkowo najbardziej

się legionowych saperów Redutą,

dni, gdyż obie walczące strony prze-

trzymały się szalunki utrzymujące

się, że to ich własne dzieło. Na obro-

zagrożone niespodziewanym podej-

były dochodzące spod ziemi szme-

szkadzały sobie w gaszeniu.

ubitą ziemię tworzącą ściany okopu.

nę I Brygady trzeba jednak przyznać,

ściem Rosjan odcinki zabezpieczano

ry, które wzbudziły podejrzenia,

Niewielka odległość pomiędzy

Po bokach takich szańców układa-

iż jej żołnierze stale rozbudowywali

kozłami kolczastymi. Przed drutami

że Rosjanie próbują się podkopać

najbardziej wysuniętymi placówkami

no długie bale sosnowe, które miały

i ulepszali okopy będące dziełem

zakładano własnej konstrukcji miny

i wysadzić polskie umocnienia w

Reduty i rosyjskim „Orlim Gniazdem”

wzmacniać przedpiersie. „Szańce”

Karpatczyków. Oni też podczas ofen-

z zapalnikami odciągowymi. Najczę-

powietrze. W poszukiwaniu rzeko-

sprzyjała prowadzeniu rozmów, które

dość dobrze spełniały swoją rolę,

sywy Brusiłowa stoczyli krwawy bój

ściej były to prowizoryczne ładunki

mego podkopu żołnierze kompani

były dla żołnierzy jedną z niewielu

jednak jak pokazały doświadczenia

na Reducie.

składające się ze szklanki od szrap-

technicznej przekopali Redutę w po-

rozrywek. Czasami kończyły się one

zebrane podczas bitwy o Kostiuch-

Piaszczysta wydma doskonale

nela wypełnionej materiałem wybu-

przek wykonując rów o głębokości

propozycją spotkania. Na ogół jednak

nówkę w lipcu 1916 r. pomysł ze

nadawała się do budowy umocnień.

chowym. Oprócz typowych odciągów

ok. 10 m. Ponieważ nic nie znale-

wymiana niezbyt cenzuralnych zdań

wzmacnianiem  przedpiersia  so-

Pofalowany kształt wzgórza zapew-

stanowiących pułapkę dla wroga

ziono, do pracy ściągnięto saperów,

prowokowała wymianę strzałów (lub

snowymi balami okazał się błędny.

niał wiele miejsc naturalnie osłonię-

fugasy były wyposażone w dodatko-

którzy w wydrążonych przez siebie

na odwrót). Do spotkań z wrogiem

Wybuchy pocisków artyleryjskich

tych przed czołowym ogniem pro-

wy drut umożliwiający zdetonowanie

studniach umieścili potężne ładunki

dochodziło raczej sporadycznie i to

wyrywały bowiem całe kilkunastome-

wadzonym przez przeciwnika. Oko-

ładunku z własnego okopu. Dla lep-

ekrazytu i zdetonowali je. Oczywi-

na ogół na podstawie specjalnych

trowe drzewa, które lecąc do wnętrza

py były starannie oszalowane i do-

szego maskowania część z fugasów

ście nie znaleziono żadnych śladów

umów zawieranych pomiędzy od-

okopu raniły żołnierzy niezagrożo-

skonale przystosowane do walki. W

umieszczano w odpowiednio wydrą-

podkopu, a środki bezpieczeństwa

działami pełniącymi akurat służbę na

nych samych wybuchem. Przed

szczególnie zagrożonych miejscach

żonych pniach drzew. W kluczowych

podjęte przed nader skromnym

Reducie i w „Orlim Gnieździe”. Więk-

wszystkimi  pozycjami  rozpinano

przy pomocy blachy urządzano spe-

miejscach reduty budowano specjal-

wybuchem, który rozczarował znu-

szość kontaktów miała na ogół czy-

wymyślną sieć drutów kolczastych,

cjalne daszki przeciwszrapnelowe.

ne schrony zwane przez żołnierzy

dzonych monotonią służby żołnierzy

sto handlowy charakter – żołnierze

ustawianych w tzw. „piłę”- dzięki

Największy nacisk położono na

granatnikami. Składały się one z

(spodziewano się potężnej eksplozji

wymieniali tytoń i rum oraz pieczywo

takiemu ustawieniu można było je

zabezpieczenie najbardziej wysu-

owalnego tunelu z blachy obsypane-

– żołnierzom wydano nawet watę

i konserwy. Oprócz tego zdarzało się,

ostrzeliwać i zapobiegać ich przeci-

niętej w stronę Rosjan placówki. W

go warstwą ubitej ziemi i przykrytego

do zatkania uszu i kazano przed

że wrogie strony pożyczały sobie

naniu przez patrole przeciwnika. Do

celu zapewnienia skrytego dojścia

ułożonymi na krzyż grubymi na 50

wybuchem otworzyć usta) stały się

różne narzędzia. Polacy wypożyczyli

prowadzenia tego rodzaju ognia w

wykonano nawet specjalny tunel

cm pniami drzew. Największy schron

przyczyną wielu żartów.

siekierę, a Rosjanie z okazji jakie-