Dialog dwóch kultur –

8

14–27 września 2012 nr 17 (165) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

SŁOWACKI, PIŁSUDSKI i... KRZEMIENIEC

Jak co roku krzemienieckie spotkanie dialogu dwóch kultur przypadało w rocznicę urodzin Juliusza Słowac-

kiego, przypadającą na 4 września każdego roku (od 1809), tym razem 203. Niezmordowanym organizatorem

był jak zawsze Mariusz Olbromski, niegdyś twórczy dyrektor Muzeum Ziemi Przemyskiej, odpowiedzialny za

część naukową i jego małżonka Urszula, odpowiedzialna za część artystyczną i plenery malarskie.

szego dnia spotkań, jej syna Krzysz-

człowieka, którego zachwyca piękno,

KRZYSZTOF JABŁONKA

tofa Jaraczewskiego. Goszczącą zaś

dobro i poczucie honoru, jako ładu

tekst i zdjęcia

w Krzemieńcu młodą pannę Piłsud-

wewnętrznego. Usłyszeliśmy świa-

Fundatorami byli: Fundacja „Po-

ską i użyczającą „swego” szybowca,

dectwo swiata, który nie przeminął

moc Polakom na Wschodzie” i Mu-

była matka piszącego te słowa, córka

bezpowrotnie, ale znajduje konty-

zeum Józefa Piłsudskiego w Sulejów-

krzemienieckiego profesora historii i

nuację w nas, kolejnych Krzemień-

ku, dlatego też przedstawiciele tych

dyrektora jednej z krzemienieckich

czanach. Krótkie wystąpienie autora

instytucji, pani prezes Olga Iwaniak

szkół Franciszka Hilczera, Zofia Hil-

niniejszego artykułu „Krzemieniec w

i pan dyrektor Krzysztof Jaraczewski,

czer, później Jabłonka. Jakże żywy

tradycji rodzinnej Piłsudskich” ogra-

wnuk Marszałka, otwierali uroczyście

przykład prawdziwości słów Hym-

niczyło się do dwóch słów-określeń,

tegoroczne spotkanie. Ze strony ukra-

nu Krzemienieckiego z XIX wieku,

łączących obie wielkie postacie:

ińskiej witała nas pani Tamara Sieni-

„Dzieło dziadów, wnuk podchwyci”.

cień Napoleona, którego 200 rocz-

na, dyrektor Muzeum Juliusza Sło-

Cóż dodać, „matki temu winne”.

nicę wyprawy na Moskwę właśnie

wackiego w Krzemieńcu jak i notable

Następne wykłady były już bar-

na bieżąco obchodzimy (7 września

miasta i naczelnicy „głowy” admini-

dziej literackie. Pani Urszula Makow-

minie 200 lat od bitwy na polach Bo-

stracji miasta i obwodu tarnopolskiego

ska, córka nieodżałowanej pamięci

rodino,). Gdy rodził się Juliusz, orły

oraz miejscowi Polacy.

prof. Stanisława Makowskiego, od-

armii Księstwa Warszawskiego do-

Trasa dojazdu z Warszawy w

kryła przed nami świat „Raptularza

tarły do nieodległej od Krzemieńca

Mariusz i Urszula Olbromscy organizatorzy uroczystości

dniu 2 września, wiodła przez Lublin,

Wschodniego”, który był zaginął w

granicy Rosji z Austrią, która właśnie

w Krzemieńcu

gdzie dosiedli się pracownicy Kato-

1939 r., a odnalazł się w Moskwie w

przez Napoleona pod Wagram, a

W dworku Słowackiego, w jego

lickiego Uniwersytetu ze swymi re-

wszystkich szkół imienia Słowac-

ostatnim czasie. Raz jeszcze potwier-

przez Polaków nad Dniestrem (pod

Sali koncertowej rozpoczęły się wy-

feratami oraz przez Przemyśl, gdzie

kiego na świecie a także i naszym,

dziło się pamiętne motto, „Rękopisy

Wieniawką), została rozgromiona.

kłady na temat „Budowania mostów

dołączyła młodzież z Chorzowskiego

zakończony swoistym refrenem, z

nie płoną”, zwłaszcza w Moskwie.

Wolność wydawała się bliska, a krze-

ukraińsko-polskiej współpracy na

Liceum im. Juliusza Słowackiego na

ostatniej strofy, śpiewanym przez nas

Porównując z wydanym w druku

mienieccy notable jeździli gremialnie

najlepszych  przykładach  historii,

czele ze swym pedagogiem i wybit-

chóralnie:

Dziennikiem mogliśmy raz jeszcze

do Brodów oglądać Polskie Wojsko.

„Jednak zostanie po mnie ta siła

którymi byli Juliusz Słowacki i Józef

nym polonistą p. Zdzisławem Kró-

z poetą odbyć podróż na tajemniczy

Niestety, już po urodzeniu poety, w

fatalna,

Piłsudski”. Zestawienie tych wielkich

lem. Wszyscy w dniu następnym,

Bliski, choć wtedy odległy, Wschód.

październiku 1809 r, musiało ono

Co mnie żywemu na nic – tylko

postaci już nasuwa wiele skojarzeń.

3 września przez Lwów, gdzie po

Pan Janusz Wasylkowski przypo-

cofnąć się za Bug, oddając Galicję

czoło zdobi ,

Zostały one wyrażone podczas in-

krótkim zwiedzaniu, dotarliśmy przez

mniał związki Piłsudskiego ze Lwo-

Austriakom a Tarnopol Rosji (na 5

Lecz po śmierci was będzie gniotła

auguracji, poprzedzonej wiązanką

fredrowskie Rudki i Brody, dotarliśmy

wem, a Mariusz Olbromski uzmysło-

lat). Drugim słowem łączącym tych

niewidzialna,

melodii legionowych, granych na for-

wieczorem do Krzemieńca. Po dro-

wił jak wielka manifestacją narodową

gigantów jest „matka”, zarówno Sło-

Aż was zjadaczy chleba w aniołów

tepianie przez panią Marię Bakę-Wil-

dze, jeszcze w autobusie odbył się

i świętem zarazem był pogrzeb Juliu-

wackiego, bedącym ucieleśnieniem

przerobi”.

czek, z takim wdziękiem i maestrią,

pierwszy wykład, będący zarazem

sza Słowackiego w 1927 r, zarządzo-

wszystkiego co najlepsze w świecie,

że z trudem zmusiliśmy się do części

Trzeba przyznać, że przez cały

niezwykle plastyczną prezentacją

ny przez ówczesnego premiera rządu

również duchowym jak i dla Piłsud-

bardziej naukowej. Zainicjowała Pani

czas spotkania czuliśmy tę siłę, która

bitwy pod Brodami. Była to pierw-

Józefa Piłsudskiego, który zdecydo-

skiego, który we wszystkim, nawet

Hanna Zbirohowska-Kościa, córka

nas przemieniała wewnętrznie i zbli-

sza bitwa tzw. Wielkiej Kombinacji

wał, ze jego miejscem spoczynku ma

w dorosłym wieku, kierował się jej

ostatniego kuratora Krzemieńca Ste-

żała ku sobie. Znikały bowiem barie-

Marszałka, mającej na celu rozbicie

być Wawel, „gdyż królom był równy”.

zdaniem, „jakby matka postąpiła”.

fana Czarnockiego, obecnie repre-

ry, rozsypywały uprzedzenia, jeśli kto

Armii Konnej Budionnego i uderzenie

Ta tradycja trwa do dziś.

Dodajmy matka patriotka, pół Polka

je miał i zjawiała się ufność, że oto

zentującą Bibliotekę Polską w Lon-

na Tuchaczewskiego od południa.

W dalszej części było wspomnie-

pół Litwinka, która ze służbą i rodziną

dynie jakże znamiennym zestawie-

jesteśmy spadkobiercami niebywa-

Rozpoczął ją rozkaz Rydza-Śmigłe-

nie spektaklów w teatrze Polskim

ze Żmudzi umiała rozmawiać po li-

niem: „Słowacki, Piłsudski – wycho-

łego dziedzictwa w kulturze miejsca,

go z 25 lipca, a dokończył bój z od 1

we Lwowie i recytacja fragmentów,

tewsku, z władzami carskimi zaś, wy-

wawcy narodu”, a właściwie można

słowa i obrazu, które jest dla każ-

do 3 sierpnia 1920 roku, po którym,

zwłaszcza Beniowskiego, z którego

łącznie po francusku. W Krzemieńcu

by dodać „narodów”, gdyż z ich słów

dego i dla wszystkich go wystarczy.

na rynku w Brodach zwycięskim

strofa trafiła na grób „Matki i serca

wskrzesił Marszałek swym jednym

i przykładu mogą do woli korzystać

Konsul Rzeczypospolitej Polskiej we

żołnierzom polskim rozdano pierw-

Syna” na wileńskiej Rossie.

rozkazem Liceum, które odwiedził w

oba narody Rzeczypospolitej.

Lwowie, pan Wojciech Biliński przy-

sze krzyże odrodzonego Orderu

Pierwszy dzień zakończył występ

1922 roku i tu w latach 1937 i 38 jego

Słowa rodowitej Krzemieńczan-

pomniał, że teraz odpowiedzialność

Wojennego Virtuti Militari. Pamięcią

młodzieży z Liceum im. Słowackiego

córka Jadwiga rozpoczynała swój

ki, pamiętającej czasy Liceum i jego

za to wspólne dziedzictwo, tkwiące

po tej bitwie są groby żołnierskie jej

w Chorzowie przy czym popiersie

pierwszy kurs szybowcowy i wielką

dowojenną świetność, uzmysłowiły

nadal w Krzemieńcu przejmuje stro-

bohaterów, ozdobione na granitowej

wieszcza, stojące przed dworkiem-

przygodę z przestworzami, która w

nam jak niezniszczalną rzeczą jest

na ukraińska i wierzy, że go wiernie

płycie właśnie tym krzyżem. W miarę

muzeum ozdobione zostało „liceal-

czasie nadchodzącej wojny zaprowa-

kultura i czerpiąca z niej swe siły

ustrzeże, a my raz jeszcze doświad-

wczesne przybycie pozwoliło nam na

nym” płaszczem. Szacowny Juliusz

dzi ją do Służby w Królewskich Siłach

oświata, jak uniwersalną i nieustan-

czyliśmy, w cieniu mogił, że duchy

spacer „o wieczornej zorzy” ulicami

został przyjęty w poczet zasłużo-

Zbrojnych RAF-u. To wspomnienie

nie odradzającą się w duszy każde-

naszych wspólnych przodków, łączą

Krzemieńca, wzruszający zwłaszcza

nych członków Liceum „Słowaka”.

młodzieńczych dokonań matki było

go, szukającego sensu w swym życiu

nas ponad podziałami.

dla tych, którzy kiedyś w nim miesz-

powodem obecności podczas pierw-

kali lub mieli tu najbliższych.

Dzień następny był również prze-

Dzień następny 4 września, za-

dziwną mieszaniną, sporządzoną ze

inicjowała msza święta w tutejszym

smakiem, tekstów literackich, poezji

kościele „ za dusze Juliusza i Józefa”

i muzyki w najlepszym wydaniu. Ze

i każdy wiedział którego. Padły poru-

strony ukraińskiej zachwycił nas swą

szające słowa w obu „mowach tutej-

grą pan Marczenko, zwłaszcza po

szych” i każdy je świetnie rozumiał.

wspomnieniu, że Marszałek z mał-

Padły kwiaty na pomnik w kościele

żonką lubili słuchać Gershwina, wtedy

i szlachetny napis „LECZ ZAKLINAM,

natychmiast jego muzyka popłynęła z

NIECH ŻYWI NIE TRACĄ NADZIEI”,

szacownego fortepianu. Zespół folk-

który tak wielu inspirował do wielkich

loru ukraińskiego, czterech dziewcząt

czynów i który łączy nas dzisiaj.

z bandurą, ujął słuchaczy interpreta-

Drugą częścią była pielgrzymka

cją „Kwiatów polskich”. Po raz kolejny

na Cmentarz Piatnicki, gdzie spoczy-

okazało się, że nazwy naszych naro-

wa ukochana matka poety, Salomea

dów mogą brzmieć i brzmiały przy-

Słowacka-Becu i dziadkowie, jej

jaźnie dla siebie.

rodzice Teodor i Alekszandra Janu-

Wykłady koncentrowały się wo-

szewscy. To tam, u stóp pamiątko-

kół spraw wołyńskich. Był wykład

wego kamienia, zwieńczonego urną

pani prof. Grażyny Halkiewicz-Sojak

w żałobie, po raz pierwszy podczas

o Józefie Ignacym Kraszewskim w

tego spotkania, usłyszeliśmy śpiew

Horoszczy na Wołyniu, Pana Wie-

naszej młodzieży do słów TESTA-

sława Nosowskiego o Cichociem-

MENTU poety, który stał się hymnem

nym z Wołynia, czy pana Łukasza