25

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 14–27 września 2012 nr 17 (165)

płynie, mając spadek liczony w cen-

mi, a po następnych latach czteroba-

Powstanie twierdzy

tymetrach, a przez to traci siłę no-

stionowy fort, zaprojektowany przez

Wisłoujście

śną i zastawia przez setki, a może

Jeszcze od czasów książąt po-

znanego flamandzkiego fortyfikatora

i tysiące lat wciąż od nowa, miliony

morskich ujścia Wisły do Bałtyku

Antoniego van Obberghena. Fort

ton piasku i rzecznego mułu nie-

chronił ziemno-drewniany gród z

otoczony był fosami, a wjazd do fortu

sionego dotychczas z terenu prak-

załogą wojskową. W czasach krzy-

zamykała brama i most zwodzony.

Pierwsze, co się rzuca w oczy patrząc

tycznie całej Polski. Powstaje teren

żackich, pomorski gródek został

na twierdzę, czy to z naszej perspek-

płaski, bagienny, nadzwyczaj uro-

kilkakrotni odnawiany i przebudowy-

tywy, czy z lotu ptaka, to wrażenie,

dzajny. Bardzo dobry dla rolnictwa,

wany. Pełnił on bardzo pożyteczną

że twierdza jest budowlą piękną. Po-

ale niezbyt zdrowy dla ludzi. Jedyny

rolę ochrony miasta i portu od strony

wstawała bowiem w czasach, kiedy

teren nadający się pod zabudowę,

morza. W roku 1433 spalili go husy-

twórcom szczególnie zależało, żeby

chociaż już często wzmacniany był

ci, a odbudowany po spaleniu, został

ich produkty były ładne. Upiększano

palowaniem, jest właśnie okolica

kompletnie zdemolowany przez fale

Stąd strzelało się wzdłuż muru obronnego. W bok nieprzy-

jaciela

mi i mułu po obu stronach swojego

ujścia Wisły koło West Platte. A zło-

ujścia. Zaraz odezwało się morze,

śliwi Prusacy nie przepuszczali przez

dosypując do tego, co naniosła Wi-

swój nowy kanał portowy statków

sła, ogromne ilości piasku niesione

idących do Gdańska. Ostatecznie w

dotychczas przez prąd morski. Po

roku 1845, kiedy Polski od dawna

obu stronach ujścia Wisły zaczęły się

już nie było, rozpoczęto zasypywanie

tworzyć piaszczyste łachy. Prawą na-

historycznego ujścia Wisły pomiędzy

zwano Ost Platte (Wschodnia płyta),

obiema wyspami, tworząc tym sa-

zaś lewą West Platte (Zachodnia pły-

mym półwysep zwany Westerplatte.

ta). Wkrótce obie łachy powiększyły

Nowy kanał portowy łączył się teraz z

się do rozmiaru wysp. Po latach Ost

dawnym korytem Wisły poprzez ostry

Platte rozrosła się do tego stopnia,

zakręt, (prawie kąt prosty), zwany

że połączyła się z lądem stałym

Zakrętem Pięciu Gwizdków. Na tym

odcinając twierdzę od morza! West

zakręcie jest bardzo ograniczona

Platte bardziej rozrastała się wzdłuż

widoczność i statki ledwo posuwają

morskiego brzegu w kierunku za-

się do przodu, co minutę dając po-

chodnim, ale zaczęło się też od niej

jedynczy sygnał dźwiękowy syreną.

zamulanie i zasypywanie przejścia

Statek nie ma hamulców! Jedyne co

wodnego pomiędzy obu wyspami

może zrobić w sytuacji awaryjnej, to

Mapa twierdzy

na kierunku ujścia Wisły, które było

włączyć ciąg do tyłu, co jakoś go w

na południe od ujścia Motławy, tam

morskie podczas szczególnie silnego

gdzie zaczęto Gdańsk budować.

sztormu w roku 1465. Należało się

Suchsze tereny wśród ogromnego

zdecydować na jakąś bardziej solid-

bagniska porozmieszczane były wy-

ną budowlę, ale problem zdawał się

spowo, co dało w konsekwencji mia-

przerastać inwestorów. Teren ujścia

sto składające się dość dziwnie z

Wisły miał grunt tak niestabilny, że

kilku, niepołączonych ze sobą osad.

wydawało się, nie zniesie on żadnych

Powstał wiec najpierw gród o cha-

poważniejszych obciążeń. Wreszcie

rakterze budowli typowo wojskowej,

zdecydowano się postawić nową

a obok niego tak zwane Stare Mia-

twierdzę dosłownie na wodzie, wyko-

sto, czyli ów okropny Gzddanyzc. Na

rzystując do tego tak zwane kaszyce,

wolnej powierzchni pomiędzy nimi z

czyli wielkie i masywne skrzynie zata-

upływem lat utworzyło się podgro-

piane, osadzane na dnie, a następnie

dzie Osiek. Bardziej na południe

zasypywane gruzem i kamieniami.

od Starego Miasta powstanie, ale

Na takim podłożu, na styku mo-

to już za panowania Krzyżaków, tak

rza i prawego brzegu uchodzącej

zwane Główne Miasto, czyli ta część

do niego Wisły, wzniesiono w roku

Gdańska, którą potocznie uznaje się

1482 początkowy, centralny element

Wewnątrz twierdzy. Po lewej u góry, stanowiska artyleryjskie na wieńcu. Po prawej mur

teraz za gdańską starówkę, z ratu-

fortecy, czyli okrągłą ceglaną wieżę.

wieży

szem Głównego Miasta, Dworem Ar-

Wieża miała swoje przeznaczenie

tusa i Fontanną Neptuna. Krzyżacy

obronne, ale jednocześnie była la-

zainicjują też budowę następnego,

tarnią morską, bo na jej szczycie

wtedy nawet broń palną, nawet kule

przecież ważnym przejściem do

końcu wyhamuje, ale na taki manewr

tak zwanego Młodego Miasta, czyli

nocami płonęło ogromne ognisko sy-

armatnie pokryte były grawerowany-

gdańskiego portu! Zbiegło się to w

czasami może nie starczyć miejsca.

miasta nad brzegiem Wisły. Osady

gnalizujące swym światłem, statkom

mi ornamentami.

czasie z pierwszym rozbiorem Pol-

Lepiej więc płynąć powolutku i ostrze-

położonej najbardziej na północ od

znajdującym się na morzu, położenie

ski, kiedy do Polski należał już tylko

gać inne statki sygnałami syreny. Pięć

istniejącej wtedy zabudowy.

wejścia do gdańskiego portu. Budo-

Gdańsk i droga wodna z morza do

gwizdków? To znaczy, że zakręt po-

Wisła „się zbuntowała”

Kres szaleństwu powstawania

wanie wszystkiego na kaszycach

W roku 1626 włoski budowniczy

portu gdańskiego, a pozostałe tere-

konuje się w pięć minut.

wciąż nowych, konkurujących ze

było uciążliwe, pracochłonne i bardzo

Hieronim Ferrero zakończył budowę

ny przejęły Prusy. Prusacy posze-

Twierdza Wisłoujście przetrwała

sobą Gdańsków położyli Polacy,

drogie, dlatego następne elementy

5 bastionowego Szańca Wschodnie-

rzyli sobie i pogłębili drogę wodną

wojny lokalne, wojny napoleońskie,

którzy nie czekając na koniec wojny

fortu powstawały stopniowo i dopiero

go wzmacniającego obronę twierdzy

pomiędzy brzegiem morza i West

I i II wojnę światową. Stoi do dzisiaj

trzynastoletniej z zakonem Krzy-

po latach. W roku 1562 wokół wieży

na prawym brzegu Wisły i Szańca

Platte tworząc nowy kanał portowy,

i choć już od dawna nie ma kontak-

żackim, już w roku 1457 przyłączy-

wybudowano trzypiętrowy murowany

Zachodniego, na jej lewym brzegu.

na którego brzegu zaczęli budować

tu z morzem, to jednak nadal stoi

li Gdańsk do Polski i utrzymali go

wieniec ze stanowiskami artyleryjski-

Ujście Wisły zostaję więc zamknięte

częściowo na wodach dawnej Wisły

port i miejscowość Nowy Port. Na-

przez okres 336 lat, bo aż do drugie-

szańcami otaczającymi rzekę po obu

i od tej strony wygląda szczególnie

mawiali kapitanów, by nie płynęli do

go rozbioru Polski w roku 1793. W

jej stronach. Dopiero teraz powstał

pięknie. W Polsce mamy chyba tylko

Gdańska, tylko wyładowywali towary

Gdańsk nie leżał

tym czasie Gdańsk bez żadnej wąt-

pełen obraz twierdzy Wisłoujście, ale

jedną taką twierdzę, na poły lądową,

w nowym porcie, gdzie było wygod-

pliwości należał do Polski. Miesz-

musiało się to Wiśle nie spodobać,

niej i bliżej. Poza tym nowy kanał

na poły wodną. Serdecznie zapra-

nad morzem, nie

kańcy Gdańska zostali zrównani w

bo zrobiła coś, czego najwięksi na-

portowy mógł przyjmować większe

szam Państwa do Gdańska, gdzie

leżał nad Wisłą,

prawach z mieszkańcami Polski, a

wet budowniczowie nie przewidzieli!

na Wisłoujściu możecie nasłuchać

statki niż stary gdański port na Mo-

tylko został zbu-

Polacy zaczęli traktować Gdańsk

Zbudowanie w tym miejscu for-

się od przewodnika opowieści o mor-

tławie. Zaczęło się systematyczne

jak swoje miasto, zaczęli w nim

tecy musiało naruszyć jakąś bardzo

skich bitwach ze Szwedami i pół-

i celowe niszczenie gdańskiego,

dowany na brze-

mieszkać i realizować w nim niema-

subtelną równowagę środowiska,

dzikimi kaprami-piratami. Będziecie

czyli polskiego handlu. Stary, mo-

gu Motławy, dość

łe inwestycje. Tej polskiej obecności

bo po latach zauważono, że Wisła,

też Państwo mieli okazję zobaczyć

tławski port padał. Rozrastał się

w Gdańsku wystarczyło, pomimo

dotychczas uchodząca do morza w

jak długa i ciężka była polska droga

natomiast port w Nowym Porcie. Do-

dużej rzeki ucho-

rozbiorów, aż do końca I wojny świa-

sposób niezauważalny, teraz zaczęła

do stworzenia własnej floty wojennej

datkowym problemem Gdańska było

dzącej do Wisły.

towej!

osadzać wielkie ilości piasku, zie-

i handlowej.

wciąż powiększające się zamulenie