26

Wyjęte z karty pamięci

14–27 września 2012 nr 17 (165) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Atak Niemców i Sowietów na Lwów

we wrześniu 1939 – wspomnienia świadków

„To nie było żadne wojsko. Taka zbieranina różnych narodowości, w łachmanach i z karabinami na sznur-

ku” – tak lwowianie wspominają wejście sowieckich okupantów.

początku dokonywały zbrodni. m.in.

Spisał

rozstrzelano polskich policjantów.

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI

Na przełomie lat 1939/40 lwo-

www.lwow.home.pl/hryciuk

wianie obserwowali pociągi jadące z

zdjęcie

sowieckiej Rosji do III Rzeszy.

Do granicy z Niemcami było da-

- Wagony wypełnione były mąką,

leko. Ale wojska III Rzeszy tak szyb-

mięsem, masłem. Wszystko szło do

ko się zbliżały, że już tydzień po wy-

Niemiec, bo tam bieda była. Myśmy

buchu II wojny światowej rozpoczęto

się cieszyli, że może Hitler nie da się

przygotowania do obrony Lwowa.

wciągnąć do tej wojny. Ale jak ich

Wtedy nawet w tym mieście nie przy-

Rosjanie podkarmili, to potem mieli

puszczano, że za kilka dni trzeba bę-

dość siły – opowiada pani Bogusła-

dzie bronić się również przed drugim

wa.

agresorem.

Szybko przyszło rozczarowa-

- Na ulicach było coraz więcej

nie. – Ojca zabrali na ukraińskie

naszych żołnierzy. Wszędzie peł-

Boże Narodzenie. W nocy z 6 na 7

no wojska – wspomina Bogusława

stycznia 1940 r. Zrobili u nas strasz-

Bryła-Czerna, wówczas dorastająca

ną rewizję. A w szafach wisiały ojca

dziewczyna.

mundury z wojska. Ojciec był prze-

Niemcy szybko dotarli pod Lwów.

cież oficerem, wszystko było staran-

Już od pierwszego dnia wojny Lwów

nie poukładane – wspomina pani

był silnie bombardowany przez sa-

Bogusława.

moloty niemieckiej Luftwaffe. Znisz-

Wkroczenie Armii Czerwonej do Lwowa, 22 września 1939 r.

czone zostały m.in. fabryka wódek

Ją i jej rodzinę wywieziono aż za

Baczewskiego i cerkiew greckokato-

aby walczyć tylko z Niemcami, a w

Ural. W okolice Semipałatyńska. W

- Nadchodzili od ul. Łyczakow-

Wchodzą Rosjanie,

licka Św. Ducha. Uszkodzony został

przypadku Armii Czerwonej podej-

drugiej fali wywózek ze Lwowa, na

skiej. Kierowali się do centrum, do

teraz przepadniemy

dworzec główny i szereg budynków,

20 września oddziały niemieckie

mować działania jedynie w razie

wiosnę 1940 r.

ul. Gródeckiej. Zajęli praktycznie całe

zwłaszcza przy ulicach Gródeckiej

otrzymały rozkaz wstrzymania na-

konieczności samoobrony. Dzięki

miasto. Dla nas to był straszny widok.

i Janowskiej.

tarcia na Lwów. Niemiecki dowódca

temu 18 września nad Lwowem bez

Byliśmy przyzwyczajeni do naszego

Wojna kilkuletniego

Pierwsze oddziały niemieckie

dostał polecenie utrzymywania bez-

przeszkód mogła przelecieć eska-

wojska: odpowiedni mundur, szyk. A

Wiewiórki

pojawiły się we Lwowie 12 września.

pośredniej łączności z radzieckim

dra sowieckich samolotów. Nie zo-

Stanisław Kawałek w 1939 r. miał

to sowieckie to był taki zwykły tłum.

Do miasta wtargnęła czołówka gru-

odpowiednikiem. Chodziło o to, aby

stały ostrzelane.

zaledwie pięć lat. Tak jak dzisiaj, wte-

Byle jak ubrani. Zapamiętałam takie

py zmotoryzowanej. Polacy dopiero

nie było więcej starć pomiędzy żoł-

Jednak już w nocy z 18 na 19

dy również mieszkał w Mościskach,

dziwne, wysokie czapki w szpic –

organizowali obronę.

nierzami niemieckimi i sowieckimi.

września sowieckie oddziały zaata-

tuż przy obecnej granicy polsko-ukra-

wspomina Anna Lewicka.

- Miałam krewnego, Ludwika Sza-

Takie w ostatnich dniach się zda-

kowały polskich obrońców. Próbo-

ińskiej. Nie pamięta pierwszych dni

farskiego, który był kadetem. Kor-

rzały.

wały wedrzeć się do miasta z zasko-

wojny, ale zachował wspomnienia o

Pierwsze zbrodnie

pus kadecki był przy ul. Kadeckiej.

Niemcy wycofywali się pod osłoną

czenia. Polacy nie pozwolili na to.

swojej walce z okupantem.

Sowietów

Kadeci byli słabo uzbrojeni, szli z ni-

pozorowanego ataku artyleryjskiego.

Pomimo jawnych ataków, oficjal-

- Byłem dość rozgarnięty, jak na

- Oni się domówili. Niemcy we-

czym. Wszyscy zginęli – wspomina

Sowieci szykowali się do zajęcia

nie sowieccy oficerowie twierdzili,

swój wiek. Dlatego dawali mi różne

szli z tej strony, Sowieci z drugiej.

pani Bogusława.

miasta.

że przychodzą walczyć z Niemcami.

rzeczy do przenoszenia pomiędzy

Niemcy zajęli część Lwowa, a po-

- Pojawili się we Lwowie 22

Twierdzili, że tylko dlatego chcą wejść

wioskami. Pewnego razu coś ści-

tem się wycofali, bo taka była umo-

września. Pamiętam, jak wchodzili

do miasta.

skałem w rękach. Dowódca oddzia-

wa – wspomina pani Anna.

Nie mogli strzelać

od ulicy Grodeckiej. Ojciec do mnie

- Część Ukraińców mieszkają-

łu się tym zainteresował i zapytał

Ale w 1939 roku Polacy nie wie-

do Sowietów pierwsi

17 września dowódcy obrony

powiedział: no, córeczko, teraz to

cych we Lwowie oczekiwała z na-

mnie: a co ty tam tak ściskasz jak

dzieli jeszcze, co się dzieje. Nawet

Lwowa otrzymali informacje o prze-

przepadliśmy – opowiada pani Bo-

dzieją na wejście wojsk sowieckich.

wiewiórka? No i dali mi pseudonim

żołnierze wierzyli w szczerość intencji

kroczeniu wschodniej granicy przez

gusława. Jej ojciec wiedział, co to

Traktowali ich jak oswobodzicieli. Ale

„Wiewiórka” – wspomina pan Stani-

Rosjan. Oficerowie mieli być szybko

wojska sowieckie. Gen. Władysław

wschodnia niewola. W trakcie I wojny

wnet się przekonali, jak się mylili –

sław. Do końca wojny w okolicach

zwolnieni. Tak się jednak nie stało.

Langer od Naczelnego Wodza

był jeńcem armii rosyjskiej, wywiezio-

wspomina Anna Lewicka. W chwili

Mościsk był łącznikiem Armii Kra-

Wkraczająca do Lwowa Armia

Wojska Polskiego otrzymał rozkaz,

no go do Kazachstanu.

wybuchu wojny miała 13 lat.

jowej.

Czerwona i oddziały NKWD już od

W Drohobyczu odnaleziono

Poezja Haliny Poświatowskiej

w przekładzie Wołodymyra Harmatiuka

archiwum rodziny Ulickich

kiedy Sokrates truciznę pił

tańczyły drzewa

i dym

W Drohobyczu odnaleziono archiwum polskiego oficera Waleriana Ulickiego. Poinformował

wąską smugą

o tym profesor Leonid Tymoszenko, dziekan fakultetu historycznego Drohobyckiego Państwowe-

ponad kominem śpiewał

go Pedagogicznego Uniwersytetu im. Iwana Franki. Archiwum ocalono dzięki osobistemu zaanga-

kiedy Sokrates

żowaniu profesora Tymoszenki i wykupieniu drogocennych papierów za własne środki naukowca.

truciznę kropla po kropli

domy

cenne źródło dla interesujących się

nia” rodziny opisują ucieczkę aż do

WŁODZIMIERZ KLUCZAK

stały w słońcu statyczne

międzywojenną historią Drohobycza.

dostojne

Suszyc koło Brna na Morawach po

kiedy Sokrates

Prezentacja archiwum rodziny

Waleryan Ulicki, urodzony w

zajęciu Drohobycza przez wojska

postawił kropkę

Ulickich odbyła się 11 września w

1894 roku w Drohobyczu, był uczest-

rosyjskie w czasie I wojny światowej.

po ostatnim pytaniu

Drohobyczu, w ramach V Między-

nikiem I wojny światowej. Jako oficer

Wśród dokumentów – świadectwo

świat

narodowego Festiwalu Brunona

Wojska Polskiego stawił czoło Rosja-

ukończonego kursu dla komendan-

kołysząc się na nitce

nom w czasie wojny polsko-bolsze-

Schulza w Drohobyczu „Arka wy-

tów i zastępców komendantów obro-

ziewał

wickiej. Brał udział w walkach z armią

obraźni Brunona Schulza”. Oprócz

ny przeciwlotniczej domów mieszkal-

***

Siemiona Budionnego. Został ranny.

archiwum rodziny Ulickich profesor

коли Сократ отруту пив

nych, kwity, legitymacja matki W. Ulic-

танцювали дерева

Z początkiem II wojny światowej, jak

Leonid Tymoszenko ma we własnej

kiego. Jest w archiwum odezwa posła

поважні

і дим

wielu innych polskich oficerów, został

kolekcji archiwa innych znanych ro-

parlamentu austriackiego Semena

коли Сократ

тоненькою смужкою

internowany przez wojska sowieckie.

dzin drohobyckich, odnalezionych w

Wityka do robotników Borysławia,

поставив крапку

співав над комином

niemal cudowny sposób. Dziedzic-

Zginął w Katyniu w 1940 roku.

Tustanowic i okolic o posłuszeństwo

після останнього питання

коли Сократ

two to musi być dokładnie zbadane,

W rodzinnym archiwum Ulickich

władzom nowoutworzonej Zachod-

світ

отруту пив по краплі

uważa historyk.

znajdują się zdjęcia, listy, legitymacje,

nio-Ukraińskiej Republiki Ludowej. A

гойдаючись на нитці

будинки

позіхав

wspomnienia. „Tułacze wspomnie-

завмерли в сонці

wielka ilość rozmaitych zdjęć stanowi