20

Rozmowy kuriera

30 października–15 listopada 2012 nr 20 (168) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Lwowianki spełniają swe marzenia!

Czyli ze Lwowa do Egiptu i Sudanu –

przez Warszawę  (część III)

z ANASTAZJą STUPKO-

LUBCZYŃSKą rozmawia el-

ŻBIETA LEWAK.

Anastazjo, poprzednio

opowiedziałaś o pracy na

wykopaliskach archeologicz-

nych w Egipcie. Wiem jed-

nak, że nie była to Twoja je-

dyna podróż „na drugi koniec

świata”. Wyruszyłaś później

do równie – a może nawet bar-

dziej? – interesującego pań-

stwa, a był to…

Sudan (uśmiecha się). Wyje-

chałam tam po raz pierwszy w 2006

roku. Było tam cudownie! Sudan jest

zupełnie inny niż Egipt, głównie dla-

tego, że nie jest – jeszcze – krajem

turystycznym. Pojechaliśmy wów-

czas, żeby pracować na obszarze,

gdzie miało zostać stworzone jezioro

– po zbudowaniu tamy na Nilu. Były

to więc wykopaliska ratownicze. Mia-

ły na celu przebadać to wszystko, co

zostanie zalane. Wybrano właśnie

ten teren do zalania pewnie z tego

powodu, że był on kompletnie zaco-

fany – nawet jak na warunki sudań-

skie. Nie było tam ani dróg, ani prą-

du, niczego – tylko malutkie wioski.

Władzie musiały niestety przesiedlić

stamtąd ludzi na całkiem inne tereny

i odciąć ich od Nilu, co nie jest wcale

wesołe. Był to właśnie nieprzyjemny

aspekt tej wyprawy… Miejscowa lud-

W komorze grobowej pochówku meroickiego (fot. A. Pląskowska)

ność skojarzyła nasze prace z rzą-

dowymi pracami budowy tamy, która

Gdy wyjeżdżałam z Polski, kom-

ni na zysk i są przyzwyczajeni, że

Przez to, że inspektorka nie zdo-

spowoduje, że oni zostaną wysiedle-

Co badaliście w Suda-

pletnie nie znałam języków państw,

biały człowiek to chodzące pienią-

łała (lub nie chciała) przetłumaczyć

ni, a ich domy zburzone. Wydawało

nie?

do których jechałam. Znałam wów-

dze, więc – w uproszczeniu – trzeba

nam tej groźby, my, nic nie wiedząc,

im się, że jeśli utrudnią nam pracę

Na tym terenie badaliśmy cmen-

czas angielski i okazało się, że

zrobić tak, by ci je przekazał z wła-

zostaliśmy. Nic nam oczywiście nie

albo ją wręcz uniemożliwią, to my

tarzyska kultury meroickiej (300

snej woli (śmieje się). Sudańczycy

właśnie w tym języku można się

zrobili… Nie wiem, jak poważne było

nie będziemy mogli przebadać tego

p.n.e. – 350 n.e.), kermańskiej, 2000-

tam porozumieć, bo dużo ludzi go

zaś traktują ‘białego jak każdego

to ostrzeżenie… Może dobrze się

terenu, w związku z czym tama ich

1500 p.n.e., inne zespoły zajmowały

zna. W Aleksandrii nie było za dużo

innego człowieka. Są też bardzo

stało, że nam tego nie przetłuma-

nie zaleje. Nasze prace nie miały nie-

się szukaniem śladów osadnictwa

obowiązków związanych z misją,

gościnni, otwarci, radośni… choć w

czyła, bo wpadlibyśmy w panikę i nie

stety aż takiego znaczenia dla rządu

neolitycznego (5000 p.n.e.), jeszcze

więc po pracy przychodziła do mnie

sumie o Egipcjanach też to można

wiedzieli, co ze sobą zrobić. Wszyst-

Sudanu. Nawet gdybyśmy nie zrobili

starszych rytów naskalnych… Ja pra-

i do koleżanki Arabka, którą znalazł

powiedzieć. Mieszkając z tymi ludź-

ko się skończyło w miarę dobrze,

w tym miejscu wykopalisk, teren i tak

cowałam jako rysownik głównie przy

inspektor z wykopalisk i która uczy-

mi zauważyłam, jak niewiele mają, a

chociaż faktycznie nie byli do nas

zostałby zalany. Zresztą – już teraz

eksploracji tumulusów meroickich.

ła nas arabskiego. Uczyła nas tak

jednak potrafią się cieszyć życiem.

przyjaźnie nastawieni. Nie mogę ich

jest tam jezioro.

Tumulusy to swego rodzaju kurhany,

przez miesiąc – starała się wyłożyć

Obca im jest pogoń za pieniądzem,

jednak osądzać – zmuszają cię do

Był to teren wojowniczego ple-

nasypy z kamieni i piasku, przykry-

nam literacki język arabski, to, jak

za to mają czas na relacje z rodziną,

opuszczenia domu, wywożą gdzieś

mienia Manasir. Gdy przyjechaliśmy

wające miejsce pochówku. Wzno-

się odmienia słowa, jakich form po-

sąsiadami, na wspólne świętowanie,

na pustynię i mieszkaj tam sobie…

do bazy, nasz szef wyjechał do Char-

szone były na skraju pól uprawnych

winno się używać. Miałam cały ze-

na bycie ze sobą po prostu…

A tu, gdzie dotąd mieszkałeś, Nil się

tumu, żeby załatwić jakieś papiery.

i pustyni. Niektóre z nich są bardzo

szyt zapisany odmianami arabskich

Praca w Sudanie ma też w sobie

rozleje i będą jeziora. Warto podkre-

Ja, jako osoba mówiąca po arab-

duże – po kilka metrów wysokości

czasowników. Nie mogę jednak po-

dużo romantyzmu – jak się chce do-

ślić, że ludzie nie mogli zostać nad

sku, musiałam zająć się kontaktami

i kilkanaście metrów średnicy. Wy-

wiedzieć, że po tym miesiącu potra-

stać z jednego miejsca na drugie, je-

brzegiem tego nowo powstałego je-

z ludnością miejscową. A miejscowa

posażenie w komorach grobowych

fiłam cokolwiek powiedzieć…

dzie się kilka dni ciężarówką, śpi się

ziora. Zostali wysiedleni gdzieś hen

ludność pewnego dnia przerzuciła

tych kurhanów też było dość ciekawe

Z kolei jak przyjechałam do Deir,

na pustyni. Pustynia ma tam nawet

daleko na pustynię, a te tereny nad

nam dokument: na tekturze naklejo-

– olbrzymie dzbany na piwo (do pół

musiałam rozmawiać z robotnikami

inny kolor! – wpada w pomarańcz,

jeziorem zostały sprzedane ludziom

na kartka z zeszytu, a na niej – po

metra wysokości, czasem po kilka w

i pracownikami domu, którzy zupeł-

podczas gdy w Egipcie jest szaro-

z Arabii Saudyjskiej, żeby mogli tam

arabsku – długi, długi tekst. Niestety

jednym grobie (!), biżuteria (głównie

nie nie znali angielskiego. Tam, jeśli

żółta. Cudownie! Raz spędzaliśmy

na przykład pływać na żaglach…

– nie czytałam i nie czytam po arab-

paciorki ze skorup strusich jaj, ale

chciałam się dogadać, to musiałam

tam nawet święta… przy lampach

Jest to bardzo smutne…

sku (potrafię się wysłowić, potrafię

też egipskie importy), groty strzał. W

mówić tylko po arabsku. I musiałam

naftowych (!). Muszę jeszcze kiedyś

Drugie plemię, które zamiesz-

zrozumieć, ale nie umiem ani czytać,

jednym grobie znalazłam przy głowie

w praktyce zastosować zasady, któ-

się tam wybrać, i to możliwie jak naj-

kiwało te tereny, nazywało się Ru-

ani pisać). Ten tekst zaś przeczytała

zmarłego (jak potem stwierdził nasz

rych mnie uczyła tamta dziewczy-

szybciej, bo „cywilizacja” sunie wiel-

batab. Ludzie z tego plemienia byli

inspektorka, która, z kolei, nie za bar-

antropolog, to była kobieta) malutką,

kimi krokami (śmieje się).

na z Aleksandrii. Trwały wówczas

dla nas, archeologów, nieco milsi,

dzo potrafiła nam go wytłumaczyć, bo

glinianą buteleczkę, w której były trzy-

wykopaliska w kaplicy. Siedziałam

zapewne przez to, że ich ziemie

średnio znała angielski. Co potrafiła

mane ówczesne perfumy (!). Zapach

Byłaś w tylu krajach!

z jednym z robotników nad taczką

leżały na krańcu przyszłego je-

powiedzieć, to powiedziała. Sens był

tej substancji, która została w postaci

Wciąż mnie jednak męczą

i przebieraliśmy gruz, wybierając z

ziora i nie było planów, żeby ich

następujący: my, starszyzna wioski,

osadu na ściankach naczynia, za-

dwie kwestie. Pierwsza z nich

niego zabytki, a przy okazji on uczył

wysiedlać. Rubatab traktowali nas

nie chcemy, żebyście tu byli i rozko-

chował się po dzień dzisiejszy (!!!).

to, oczywiście, język. Jak po-

mnie odmian. Pytałam, jak co się

jak źródło zarobku, wszystko było

pywali zabytki, a (i tej drugiej części

Naprawdę cudownie wspomi-

rozumiewałaś się z miejsco-

nazywa, jak się określa poszcze-

w porządku: przyjechaliście, to my

nam akurat nie przetłumaczyła) jeśli

nam ten pobyt w Sudanie. Jest to

wą ludnością? Czy w ramach

gólne rzeczy. I muszę przyznać,

możemy dla was pracować, a wy

nie opuścicie wioski w ciągu doby, to

tak całkowicie inny kraj niżeli Egipt…

przygotowań do kolejnych

dość dobrze się wtedy tego języka

nam płaćcie i będziemy wszyscy

was zabijemy. Podpisem były zdjęcia

W Egipcie ludzie (oczywiście nie

wyjazdów uczęszczałaś na

nauczyłam.

żyli w zgodzie.

ludzi w turbanach.

wszyscy, ale jednak) są nastawie-

kursy, korepetycje?