24

Po polskich tropach

16–29 listopada 2012 nr 21 (169) * Kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Nad północną Dźwiną

W maju ubiegłego roku na daleką północ Rosji wyruszyła kolejna wyprawa – tym razem harcerska. Oprócz

mojej skromnej osoby współtowarzyszami podróży zostali dwaj zaprawieni w „bojach na wschodzie”

instruktorzy harcerscy – „Mojżesz” i „Kanalia”.

Wiera Szyrokaja (pierwsza od lewej), lata 40. XX w.

opowiedzieć swojej historii. Pola-

cmentarz, jednak wielogodzinne

ków przebywających na zesłaniu

poszukiwania nie dają żadnych

doskonale pamięta za to urodzona

rezultatów. W drodze powrotnej do

1924 r. Wiera Josipowna Szyrokaja,

Ust-Piniegi zajeżdżamy w okolice

która pracowała razem z Polakami

dawnej cegielni. Na funkcjonującym

w Wardzie i Ust-Piniedze.

do dziś dnia cmentarzu Andriej

Leśniczy Mikołaj (drugi od lewej) pokazuje drewniany słup z lat 40. wyznaczający sektory

„Tu u nas, w Ust-Piniedze była

wskazuje nam miejsce, gdzie cho-

lasu

stołówka i w niej był punkt przesie-

wano zmarłych zesłańców oraz

dleńczy w którym rozdzielano, kto

pensjonariuszy funkcjonującego

tutaj, kto jeszcze dalej. Początkowo

od czasów wojny domu starców.

część naszych, najczęściej pozosta-

próbowała jej przekazać swoje

ADAM „KACZOR”

mieszkałam na Wardzie, ale potem

Kilkadziesiąt ziemnych kopczyków,

jących jedną nogą po tamtej stronie

najnowsze ustalenia:

KACZYŃSKI

przesiedlili mnie tu, do Ust Piniegi

lepiej lub gorzej zachowanych.

- Paliaki!

trzeźwości, rozmówców brana na

Dotarcie do Archangielska nie

– a na Wardzie sami Polacy zo-

Dziś już nie da rady stwierdzić,

- Szto?

poważnie...

przysporzyło większych problemów,

stali. Z głodu psy jedli. Kiedyś nas

gdzie spoczywają Polacy, a gdzie

- Paliaki!!

Po kilku godzinach oczekiwania

choć przeloty wysłużonymi Tupole-

razem do lasu wysłali, podjeżdża-

miejscowi staruszkowie, którzy na

- e?

na maleńkim przystanku, udało

wami i Antkami na długo pozostają

my do baraków, leżą dwa konie-

skutek wojny i represji pozostali

- Paaaliaaaki!!!

nam się złapać busika jadącego

w pamięci… Na miejscu luksusowy

źrebaki zdechłe. Zaraz je porąbali,

bez opieki.

- A!, a co tu robić będą – tajgę

z rejonowych Chołmogor w kie-

hotelik z wyjątkowo nowocze-

ugotowali, jednego zjedli, drugi

Dzięki wsparciu ze strony An-

rąbać, czy drogę budować?

runku Ust-Piniegi. Kilkadziesiąt

snym i ekskluzywnym prysznicem.

został. Nam też odrąbali mięsa.

drieja, odwiedzamy najstarszych

Po około 10 minutach prom dobi-

minut jazdy polnymi drogami i już

W kwestii łazienek w rosyjskich

Tam kierowniczką gospodarstwa

mieszkańców oraz miejscową

ja do wschodniego brzegu Dźwiny.

prawie jesteśmy na miejscu. Od

hotelach już wiele widziałem, ale

była kobieta, potem dostała karę

szkołę, w której w izbie pamięci

Wszystko się zgadza – i miejsce,

wsi oddziela nas jedynie Północna

tym razem zaskoczenie było pełne.

za to, że zjedli te konie. Biedni byli,

zachowała się niepozorna delikatnie

i napis na czapeczce. W pierwszej

Dźwina, która w tym miejscu ma ok.

Kabina oprócz biczów wodnych,

głodowali tak jak i my. Chodzili na

wyszywana bluzeczka, ofiarowana

kolejności jedziemy do położonego

kilometra szerokości. Na szczęście

dysz do masażu i rozmaitych opcji

drugą stronę rzeki do wsi i wymie-

przez jedną z miejscowych babu-

o kilka kilometrów dalej posiołka

prom już czeka. Szybki telefon na

płukania posiadała również radio,

niali swoje rzeczy na jedzenie. Za

szek. Według relacji, otrzymała ją

Rożowo, położonego pomiędzy

drugi brzeg – do naszego przewod-

które z nieznanych przyczyn uległo

pracę dawali sprawki na manufak-

od swojej polskiej koleżanki tuż

urwistym brzegiem Piniegi a grun-

nika. Krótka rozmowa, zaraz ma po

awarii… Dalszy ciąg wyjazdu na

tutrę (kartki na zakup niezbędnych

przed jej wyjazdem ze zsyłki. Wśród

tową drogą, wybudowaną już po

nas podejść, poznać go łatwo, bo

szczęście przebiegał już normalnie,

rzeczy)i wymieniali to na jedzenie

staruszków spotykamy ponad 90-

wojnie przez zesłanych Estończy-

jako jedyny we wsi ma czapeczkę

tzn. z zastosowaniem tradycyjnych

za rzeką, bo tam kołchoz był i mieli

letniego dziadka, który w 1942 r. do-

ków. Rożowo jest dziś „posiołkiem

z napisem „Batia”. Odbijamy od

metod kąpieli i nocowania. Ran-

swoje ogródki, żyli dostatnio.

stał się do niewoli pod Stalingradem,

dacznego typu”, niezamieszkałym w

brzegu. Wśród kilkunastu pasaże-

kiem następnego dnia od naszej

Na Wardzie i klub był, i bania,

uciekł z transportu jeńców i dołączył

okresie zimy. Oryginalnych budyn-

rów znalazły się także miejscowe

ulubionej szefowej archangielskiej

a teraz wszystko zniszczone. Ba-

do legendarnego oddziału partyzan-

ków z epoki już nie ma. Pozostały

babuszki. Pojawienie się trzech

polonii dostaliśmy bilety na auto-

raki duże były, w jednym końcu

tów ukrywającego się w odeskich

jedynie fundamenty szkoły oraz

dziwnie wyglądających młodych

bus, dokładną instrukcję na którym

mężczyźni, w drugim kobiety. Był

katakumbach. Jego kolega-weteran,

rząd rosnących przed nią topoli.

ludzi nie mogło ujść ich uwadze. Po

kilometrze trasy mamy wysiąść, jak

jeszcze taki przypadek, że jedna

mieszkający kilka domów dalej był

Jedynie skaliste brzegi Piniegi,

krótkim plotkarskim śledztwie jedna

łapać kolejne środki transportu i do

nasza kobieta, sprzedawczyni

pierwszym sowieckim motocyklistą,

którą spławiano ścięte przez katorż-

z nich ustaliła, iż niespodziewanymi

kogo zadzwonić jak już uda nam

zapytała się Polaka: pan, ile pan

który wjechał do Wiednia. Niestety

ników drewno nie uległy zmianie. W

gośćmi są Polacy. Przekrzykując

się dotrzeć w zaplanowane miejsce.

chleba zjesz, a „kierpicz” (cegłę –

zmarł już kilka lat temu i nie zdążył

pobliżu posiołka miał być podobno

ryk silnika i głuchotę swej koleżanki

Rozpoczynało się to co każdy po-

potoczna nazwa bochenka chleba

dróżnik lubi najbardziej – wyprawa

– przyp. autor.) zjesz? Sprzedaw-

w nieznane.

czyni mu przyniosła i on zjadł, i od

Kilkadziesiąt kilometrów za

razu do toalety. I bała się, że okar-

Archangielskiem nasze wojskowe

miła go, że biedak jeszcze umrze

mundury przestały zwracać na sie-

z jej winy…

bie uwagę, gdyż większość miejsco-

Tutaj u nas w stolarni pracował

wych mużyków na co dzień chadza

Polak, ale nazwiska nie pamiętam.

w łachach z demobilu. Jedynie duże

Dużo ich było na Wardzie, prawie

plecaki i moja rogatywka wyraźnie

każdego dnia kogoś chowali. Na

dawały znać, że jesteśmy jacyś inni.

Zarii też mieszkali, pracowali głów-

Wedle miejscowych, to pewnie jacyś

nie przy spławie. Taką koleżankę

geolodzy, topografowie lub w najlep-

miałam, nazywała się Marysia Kot.

szym razie studenci „podpadziochy”,

Potem razem z nimi na budowie

zesłani kaprysem dziekana na

pracowałam, budowaliśmy taki pię-

jakąś karną praktykę… Ewentualnie

trowy dom naprzeciw sklepu. Jeden

szpiony, bo nikt dobrowolnie na takie

z Polaków był na pewno jakimś

zadupia nie przyjeżdża. Zwłaszcza

funkcjonariuszem, w szynelu cho-

ta ostatnia teoria była szczególnie

dził, panie kapitanie do niego mówi-

popularna i co gorsza przez sporą

li. Nazwisk niestety nie pamiętam.

W wielu miejscowościach prom jest jedynym połączeniem ze światem