25

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 16–29 listopada 2012 nr 21 (169)

Stosunki między nami były do-

deskę z walącego się domu niż

ny. Po odpracowaniu określonego

Jesień na Łyczakowie

bre, oni po swojemu rozmawiali,

piłować i rąbać świeże drzewo.

czasu i zdobyciu odpowiedniego

trochę po rosyjsku. O 8 rano wy-

Kolejny dzień poświęcamy na

doświadczenia, można było powró-

chodzili do pracy, ale czasu nikt

spenetrowanie tajgi położonej na

cić w rodzinne strony, jednak Mikołaj

W LISTOPADZIE

nie liczył. Jeden chłopak ożenił

południe od ujścia Piniegi do Dźwiny.

został na północy do dziś dnia. Na

się, Wasia Wysocki, dziecko tylko

W latach 40. rozlokowany był tam

koncie ma 26 zastrzelonych niedź-

w bladej poświacie grobowców

Oto listopad już, duchowa pora,

po nim zostało, bo wzięli go na

potężny, jak na tutejsze warunki,

wiedzi. Straty własne – to dwóch

milczenie.

kiedy modlitwa idzie często

wojnę i nie wrócił. Potem i pozwo-

specposiołek Zaria wraz z przyle-

zabitych przez misie kolegów, w tym

Śmierć śmierci głoszą rzędy krzyży,

w rozmyślanie

lili wyjechać i wszyscy wyjechali,

gającymi do niego mniejszymi osa-

jeden rozszarpany na jego oczach.

wysoko drzewa szumią

o tych, których sen wieczny zmorzył.

ale ile mogił zostało […]”.

dami. Zaria była ważnym punktem w

Po kilkudziesięciokilometrowej

swe elegie.

Bo w myślach mają

Po kilku godzinach obserwacji

drodze wielu zesłańców usiłujących

podróży wysłużonym UAZ–em

wciąż mieszkanie

lokalnego życia okazało się, że w

wydobyć się z tajgi już po amnestii

i przeprawie przez rzekę wyru-

Kto tutaj długo błądzi po alejach

to nagle jawią się –

Ust-Piniedze Andriej jest swoistym

1941 r. Położona przy ujściu Piniegi

szamy w tajgę. Teren jest trudny,

złotych,

to znów znikają,

macho. Jako właściciel „miejskiej”

stanowiła swego rodzaju punkt

podmokły, poprzecinany licznymi

przy tym, czy innym grobowcu

nie powracając mgnieniem

bani, zakładu stolarskiego i sate-

zborny. Wiele rodzin utknęło w niej

rzeczkami i bezodpływowymi ko-

przystanie,

powracają.

litarnego dostępu do internetu de

aż do 1944 r.

tlinkami. Nierozmarznięte podłoże

ten bliskich tu odwiedza –

facto rządzi całą okolicą, a raczej

Kilkanaście minut szybkiej

nie tylko zapobiega odpływowi

choć nieznanych.

Na Łyczakowie liść

tym, co pozostało z czasów so-

„jazdy” wynajętą w Ust-Piniedze

wody, ale także barwi ją na nie-

Czyta – zagubiony testament.

pod nogą szemrze,

wieckiej świetności. Z 12 tysięcy

motorówką i jesteśmy na miejscu.

zbyt ciekawy brązowawo-bagienny

mieszkańców Ust-Piniegi ostało

Teren dawnego specposiołka moż-

kolor. Po kilku kilometrach marszu

się kilkuset. Reszta poumierała

na poznać bardzo łatwo – w tajdze

ledwo widoczna ścieżka całkowi-

lub wyjechała. Porzucone domy

ogromne polany nie występują ot

cie ginie pod wodą. Na szczęście

powoli ulegają rozkładowi, strasząc

tak sobie. W przeciwieństwie do

mamy ze sobą nogawki od OP 1,

Warda – baraki, w których mieszkali polscy zesłańcy

zapadniętymi dachami i wybitymi

innych miejsc tego typu nie ma tu

które z powodzeniem zastępują ka-

oknami.

praktycznie żadnych śladów po ba-

losze. Przynajmniej do momentu, w

W porównaniu do okolicznych

rakach. Jedynie po bujnych kępach

którym nie wpadam do szerokiej na

wsi, w których nie pozostał żaden

roślinności można poznać, gdzie

metr, ale za to głębokiej na dwa me-

mieszkaniec Ust-Piniega i tak tętni

kiedyś były domostwa. Co gorsza,

try rzeczki. Dalsze kilkanaście kilo-

życiem. Działa tu kilka sklepów,

nie udaje się nam odnaleźć cmen-

metrów marszu po bagnie pokonuję

ZADANIE

poczta i dziewięcioklasowa szkoła

tarza. Miejscowi myśliwi twierdzą,

już w zwykłych butach, gdyż i tak

powszechna. Miejscowość ma

że jeszcze kilkanaście lat temu były

jest mi wszystko jedno. W połowie

dobre połączenie z resztą świata,

widoczne groby i krzyże – ba, nawet

„dnia” docieramy do Choz-Oziera,

gdyż kilka razy na dobę pływa

ktoś na jednym z drzew zawiesił

na brzegach którego istniał polski

Z wyspy snu na Łyczakowie niesie

we mgle i czasie –

prom, a zimą można jeździć samo-

wieniec. Dziś już nie ma śladu nie

specposiołok. Ostatnie kilkaset me-

pani jeszcze zadumę rzeźb w sobie,

naszym Herkulanum.

chodami po lodzie.

tylko po wieńcu, ale również po

trów jest najbardziej emocjonujące.

ciszę tylu grobowców w półruinie...

I o potrzebie konserwacji mówi pani

Bo prócz potęgi sztuki,

Po wieczornym posiedzeniu w

grobach. Mocno zawiedzeni docho-

Gruba warstwa bagiennej roślinno-

tak żarliwie, by linie piękna

wysokiej kultury,

bani, udajemy się na spoczynek.

dzimy do kolejnego, tym razem już

ści zachowuje się jak gąbka. Każdy

w dawne

w marmurze czy kamieniu

Kolejnego dnia wyruszamy do

estońskiego specposiołka. Resztki

krok powoduje delikatne falowanie

miejsca swe wróciły – starte napisy

wyrażonej

położonego o kilka kilometrów od

baraków, obszerne łąki i pola

całej okolicy. Wreszcie wychodzimy

– dłonie – skrzydła utrącone.

są tam ogromy całe – te najgłębsze

Ust-Piniegi specposiołka Warda,

wydarte tajdze przez katorżników.

na stały ląd – niewielki suchy pa-

o którym opowiadała nam pani

Wszystko powoli zarasta.

górek. To właśnie na tym jedynym

Słucham – dumam...

– a przecież dla nas zagubione...

Wiera. W latach wojny Warda była

W drodze powrotnej do Ust-

suchym skrawku gruntu wybudo-

o tych czaszkach,

jednym z największych skupisk

Piniegi mijamy potężny holownik,

wano baraki, a na położonej pół ki-

których życia drogi –

MArIUSZ olbroMSKI

Polaków nad Północną Dźwiną.

ciągnący kilkusetmetrowy ładunek

lometra dalej górce umiejscowiono

tak zapomniane...

Szczególnie dużo zesłańców trafiło

drewna. Widok ciekawy, jednak po

cmentarz. Drewniane krzyże już się

KRZYSZTOF SZYMAŃSKI zdjęcie

Tabliczki niczym Sfinksy niosą imię

tutaj już po ogłoszeniu amnestii. W

głowie krąży jedna złośliwa myśl –

rozsypały, jednakże kilkadziesiąt

1943 r. w Wardzie otworzono nawet

nie zdążyliśmy. Nic już tu nie ma.

ziemnych mogił nadal jest dosko-

polską szkołę, do której uczęsz-

Po kilkudziesięciu latach wreszcie

nale widocznych. Niestety obiektyw

Z okazji

czało kilkadziesięcioro dzieci. Dziś

udało się komuś z Polski dotrzeć w

aparatu nie jest w stanie ich poka-

98. urodzin Mikołaja Dworianina

Warda podobnie Rożowo przybrała

to miejsce, tyle że o kilkanaście lat

zać – wszystko zlewa się w jedną

„daczny” charakter. Spośród kil-

za późno.

wielką płaską zieloną plamę. Po

i 78. urodzin Stanisława Kawałka

kunastu domostw, dwa lub trzy są

skończeniu inwentaryzacji, znowu

wykorzystywane w sezonie letnim

wchodzimy w nasze ulubione ba-

Choz – Oziero

członkowie Organizacji Polskich Kombatantów i Osób Represjonowanych

jako działki. Co ciekawe, w Wardzie

Tym razem oprowadza nas

gno. Droga powrotna nad Dźwinę

miasta Lwowa składają życzenia

zachowały się jeszcze budynki z lat

Mikołaj – miejscowy leśniczy. Po

zajmuje nam już mniej czasu.

40., ale ich dni są już policzone. Za

skończeniu technikum leśnego koło

Po powrocie do cywilizacji cze-

Czcigodni Towarzysze Broni,

kilka lat całkowicie się zawalą lub

Pskowa, trafił na daleką północ z

kała na nas dobrze rozgrzana bania

przyjmijcie gorące żołnierskie gratulacje i serdeczne życzenia

zostaną rozebrane na opał. Choć w

tzw. rozdzielnika. Dwóch prymu-

oraz kolacja z zastrzelonego przed

wciąż dobrego zdrowia, zachowania pogody ducha

tajdze drzew nie brakuje, a każdy z

sów przydzielili na Kołymę, Mikołaj

kilkoma dniami łosia. Wieczorne

i zasłużonej dumy z dokonań na rzecz wolności

mieszkańców dostaje co roku 25 m3

miał trzecią lokatę, więc w nagrodę

rozmowy Słowian przeciągnęły

i niepodległości kraju oraz jego odbudowy,

przydziałowego drewna na opał, to

trafił pod Archangielsk. Być może

się do... no właśnie, napiszmy

a także wiele satysfakcji i radości w życiu codziennym

stare budynki są notorycznie rozbie-

zabrzmi to dziwnie, ale wówczas

ogólnie następnego dnia, który

i wszelkiej pomyślności zarówno osobistej,

rane w celach grzewczych. Logika

w służbie leśnej były to najbardziej

poznajemy tylko i wyłącznie po

jak i najbliższych Wam osób

jest prosta – dużo łatwiej wyrwać

prestiżowe i najlepiej opłacane rejo-

datowniku w zegarku…