Historia w znaczki wpisana

29

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 16–29 listopada 2012 nr 21 (169)

Hobby całego świata

Istnieją tysiące sposobów wykorzystania wolnego czasu. Każdy może go zagospodarować wedle swego upodoba-

nia. Jedni uprawiają ulubioną dyscyplinę sportu, inni najchętniej wsadzają nos w książkę, wielu entuzjastów ma kino,

bardzo popularne są szachy, a ostatnio – już nie przeciągajmy tej wyliczanki – młodzież zafrapowała się rozmaitymi

grami, z komputerem jako partnerem. My, oczywiście, uważamy, że należy popierać filatelistykę, bo to bardzo poży-

teczne zajęcie. Ale jest jeszcze inne hobby, bardzo poszerzające horyzonty wiedzy i kultury. To rozwiązywanie krzy-

żówek. Jak wielu ma ono amatorów można się przekonać w każdym kiosku z gazetami, mnóstwo w nich bowiem

czasopism poświęconych wyłącznie rozrywkom umysłowym. Wiele gazet zamieszcza także – na ogół w wydaniach

weekendowych – krzyżówki, czasem wśród tych czytelników, którzy prześlą do redakcji prawidłowe rozwiązanie,

rozlosowywane są nagrody. Ale od kiedy ludzie rozwiązują krzyżówki? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie.

W tym celu musimy się udać za Atlantyk, do USA.

jest li tylko zabijaniem wolnych chwil,

TADEUSZ KURLUS

wręcz przeciwnie: pozwala spraw-

dzić, jaki jest zasób wiedzy rozwiązu-

Wykombinuj coś! Szybko!

Początek naszej opowieści roz-

jącego, a w razie nieodgadnięcia od

grywa się w gabinecie naczelnego

razu trudniejszego hasła skłania go

redaktora gazety New York World, tuż

do zastanowienia się, potem ewentu-

przed świętami Bożego Narodzenia

alnie do szukania odpowiedzi w en-

1913 r. Szef dziennika uznał, że w

cyklopediach, co potężnie wzbogaca

świątecznym jego wydaniu czytelnicy

zasób wiadomości, bo kto raz wpisał

powinny znaleźć jakąś nową rozryw-

do diagramu, na przykład, że Nil jest

kę, uatrakcyjniającą poczytność pi-

najdłuższą rzeką Afryki, zapamięta to

sma. Sam nie miał żadnego pomy-

na zawsze. Mało tego: lekarze zale-

słu, wezwał więc dziennikarza Arthu-

cają, zwłaszcza starszym osobom, by

ra Wynne a i polecił mu: Wykombinuj

zajmowali się rozwiązywaniem krzy-

coś! I to szybko! Wynne nie musiał

żówek nawet codziennie, bo to daje

się długo zastanawiać, przypomniał

zajęcie mózgowi, który mało używa-

sobie bowiem, że w jego ojczyź-

ny, można by powiedzieć, rdzewieje.

nie, Anglii, jego dziadek hołdował

Dopowiedzmy jeszcze, że krzyżów-

zabawie polegającej na układaniu

kowe hobby pozwala także oderwać

Arthur Wynne – wynalazca krzyżówki

Pierwsza krzyżówka

magicznych kwadratów z tak wybra-

się choćby na chwilę od codziennych

nymi wyrazami, że bez względu na

trosk, od denerwującego przeżywa-

W 1924 r. jedno z wydawnictw

Wielka Brytania nie uzależnia się od

kierunek czytania można je było tak

nia tego, co dzieje się w najbliższym

opublikowało książeczkę z 50 krzy-

tego nałogu!

kich krajowych gazet. Ponoć w USA

samo odczytać (jej korzenie tkwiły

otoczeniu, w kraju czy gdzie indziej.

żówkami, ale obawiając się, że jego

Nie uchroniła się! Nawet „The

nad krzyżówkami pochyla się raz po

zresztą w starożytności). Można by

inicjatywa może się okazać niewy-

Times” się poddał: w 1930 r. gazeta

raz około 50 milionów Amerykanów,

przecież tę zagadkę nieco zmodyfi-

pałem, wprowadziła ją na rynek pod

wprowadziła na swe łamy krzyżów-

w tym 12 milionów nałogowo, czyli

kować, wpisywać słowa w diagram

inną firmową nazwą. Tymczasem

kę, umieszczając ją wpierw na środ-

prawie codziennie. W Niemczech

zgodnie z podanymi obok wskazów-

okazała się bestsellerem! Zaurocze-

kowych stronach, a potem na stronie

ten umysłowy sport uprawiają rze-

kami. Zaraz narysował odpowiednią

nie nową zabawą poszło tak daleko,

ostatniej: chodziło o to, by można ją

komo – sporadycznie lub regularnie

figurę geometryczną (miała kształt

że władze Nowego Jorku wydały

było rozwiązywać wygodnie, bez roz-

– aż 42 miliony mieszkańców tego

rombu, bez czarnych pól) i poszedł

oficjalnie zalecenie by nie rozwiązy-

kładania dziennika, już w czasie jazdy

kraju. Zdradzimy tu pewien sekret:

do szefa, by mu przedstawić, co

wać dziennie więcej niż dwie krzy-

metrem czy autobusem do pracy. Nie

zajmują się nim także koronowane

wymyślił. Odpowiedź brzmiała: OK!,

żówki. Także świat medyczny miał w

odżegnała się od tej rozrywki kon-

głowy: kiedyś jakiemuś wścibskie-

i krzyżówka ukazała się w wydaniu

tej sprawie coś do powiedzenia: nie

kurencja, gazeta bez krzyżówki nie

mu kronikarzowi brytyjskiego dworu

gazety z datą 21 grudnia 1913 r., a

należy przesadzać, bo rozwiązywa-

miała szans utrzymać się na rynku.

udało się zajrzeć do torebki królowej

więc niemal przed 100 laty.

nie krzyżówek może popsuć wzrok,

Wkrótce pojawiły się też czasopisma

Elżbiety II i obok flaszeczki z perfumą

i cukierkami miętowymi znalazł tam...

krzyżówkę!

A w USA odbywa się corocznie

od 1978 r. turniej krzyżówkowy, ma-

Słowem – krzyżówka to hobby całego

jący ogromne powodzenie. Następ-

świata! (Tu mała poprawka: Chińczy-

ny, już 36. z kolei, zapowiedziano na

cy, na przykład, nie mogą korzystać

marzec 2013 r.

z tej rozrywki, bo z pomocą znaków

pisma chińskiego, czyli hieroglifów,

Strata czasu? Skądże!

krzyżówki ułożyć się nie da).

Czy rozwiązywanie krzyżówek to

No dobra. Czy filatelistyka ma coś

– jak chcą poniektórzy – marnotraw-

dopowiedzeniawsprawiekrzyżówek?

stwo czasu? Nie, to zajęcie wcale nie

Oczywiście. Mamy tu dwa znaczki

poświęcone rozrywkom umysłowym,

amerykańskie. Pierwszy, z 1987 r.,

z których niektóre zamieszczały rów-

Wynne zastanawiał się nawet,

ukazał się w serii „Pozdrowienia” i jest

wywołać bezsenność i neurozy. Nic

nież szarady, rebusy i inne łamigłów-

czy swego pomysłu nie opatentować

adresowany do taty, akurat rozwią-

jednak nie ostudziło krzyżówkowej

ki, a niektóre – wyłącznie krzyżówki.

(zbiłby majątek!), ale szef mu to wy-

zującego krzyżówkę, co poświadcza

gorączki.

Z czasem powstały różne ich odmia-

perswadował mówiąc, że już za kilka

tekst (Love you, Dad – Kocham cię,

ny, z czarnymi polami lub bez nich,

tygodni czytelnicy tę nową rozrywkę

tato), drugi, z 1998 r., prezentuje rękę

ostatnio wielkie powodzenie ma na

Precz z tym nałogiem!

zapomną. Jakże się mylił! Może nie

Arthura Wynne a układającego nową

W Anglii natomiast nową zaba-

przykład jolka.

od razu, ale po pewnym czasie całą

krzyżówkę, trzeci pochodzi z Sesze-

wę skrytykowano. Szacowny dzien-

Amerykę ogarnęła krzyżówkomania,

li, gdzie ukazał się w 1990 r. w serii

nik „Times” był zdziwiony, że Ame-

W Polsce od 1925 r.

niebawem także inne gazety poszły

propagującej alfabetyzację, wreszcie

ryka się nią w takim stopniu zarazi-

Niebawem krzyżówka przeniosła

w ślady NYT, w wagonach restau-

mamy jeszcze znaczek belgijski z

ła. Pięć milionów godzin – oceniła

się na kontynent europejski, gdzie

racyjnych dalekobieżnych pociągów

1995 r. z emisji propagującej rozmaite

gazeta – Stany tracą codziennie i to

także znalazła miliony entuzjastów.

umieszczono półki z leksykonami

gry. Ale pokażmy także „ojca” krzy-

przeważnie tych najcenniejszych, bo

W Polsce pierwszą wydrukował „Ku-

i encyklopediami, po które podróżu-

żówek, obok zamieszczamy jego po-

wyrwanych z roboczego dnia tylko

rier Warszawski” w styczniu 1925 r.,

jący mogli sięgnąć, gdy im zabrakło

dobiznę, a także wymyśloną przezeń

po to by wypełnić pionowe lub pozio-

potem rozpoczęła swój triumfalny

jakiegoś słowa.

krzyżówkę z 1913 r.

me rzędy kratek krzyżówki. Niechaj

pochód na łamach prawie wszyst-