16

nasz przewodnik

18–28 stycznia 2013 nr 1 (173) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

nad Dunaj szeroki, nad Dunaj głęboki

Port Izmaił widoczny z rumuńskiego statku pobudzał wyobraźnię i podsycał ciekawość – industrialne

kształty, kontrastujące z typowym dla delty Dunaju krajobrazem. Rumuńską deltę znałem już dość do-

brze, ale za każdym razem, gdy tam byłem, zastanawiałem się jak jest po ukraińskiej stronie.

i wykopany dla żeglugi kanał Sulina,

pamiętałem, przestawiłem zegarek

WOJCIECH JANKOWSKI

który pozostawia obok dziczejący

w telefonie komórkowym. Nastawi-

tekst i zdjęcia

tzw. Stary Dunaj. Pierwsza podróż

liśmy budziki na rano z poczuciem

Dunajem w dół rzeki jest przeżyciem

pełnej kontroli nad sytuacją. Pobud-

Latem ubiegłego roku odwie-

nieopisanym. Początkowo nie można

ka! Paulina na to, że mamy jeszcze

dziłem deltę Dunaju. Miała to być

oderwać wzroku od widoku wybrze-

czas. Niedobudzony, szczęśliwy, że

podróż życia. Wcześniej dwukrotnie

ża. Niemniej, po kilku godzinach

jeszcze mogę pospać, położyłem

przepływałem między Tulczą (Tul-

oglądanie pejzażów staje się nużące

głowę na poduszkę i… bez śniada-

cea) a wioską Periprawa, ramieniem

- pasażerowie chodzą po statku, piją

nia pędziliśmy na dworzec. Wbrew

Dunaju Kilia (Chilia), biegnącym

kawę, piwo albo opalają się na dachu.

planom oszczędzania pojechaliśmy

wzdłuż granicy z Ukrainą. Macha-

Zwykle są to turyści z północy.

taksówką.

łem do ludzi w motorówkach po dru-

giej stronie, mój telefon pokazywał,

że jest w zasięgu sieci Kyiv Star, ale

Crişan

Kierunek – południe

Sulina, konie na plaży

Crişan, niegdyś uboga wieś,

Do Czerniowiec dotarliśmy zbyt

granicy na Dunaju nie przekroczy-

jest w tej chwili rajem dla jej przed-

dzieży, studentów i przeróżnych lek-

liśmy je gumami do żucia. Włoskie

późno, by pojechać porannym auto-

łem. Postanowiłem, że kiedyś tam

siębiorczych mieszkańców. Widać tu

koduchów, w Rumunii jest to usługa

słowo „mangiare” w ustach jednego z

busem do Suczawy. Pozostało więc

pojadę i przepłynę przez Dunaj ze

mnóstwo reklam pensjonatów i hoteli.

płatna. Płaci się mniej więcej rów-

chłopców świadczy, że pomimo mło-

połączenie kombinowane. W towa-

strony rumuńskiej na ukraińską.

Wsie w środku delty Dunaju przycią-

nowartość biletu autobusowego. Po

dego wieku mały Cygan ma już do-

rzystwie Białego Lwa, czebureków

Przeprawa przez Dunaj okaza-

gają m.in. miłośników wędkowania.

targach z kierowcą wyjeżdżamy do

świadczenie w pracy za granicą. Jego

i prażącego słońca czekaliśmy na

ła się niełatwa… Strona interneto-

Przeciętny Rumun, gdy słyszy, że

Suczawy. W Suczawie kolacja i po-

matka, ogorzała, żylasta kobieta, kar-

autobus w kierunku Porubnego. W

wa ukraińskiego MSZ informuje o

ktoś jedzie do delty, zadaje pytanie

ciąg do Bukaresztu.

miąc najmłodsze dziecko piersią, plu-

autobusie usłyszałem rozmowę za-

trzech przejściach na Dunaju mię-

„na ryby?”. Te miejscowości są też

Wyznaczona trasa nie pozwala-

ła i mówiła coś do dziecka po romsku.

czynającą się od słów „co robisz?”.

dzy Ukrainą a Rumunią. Z rozmów

atrakcyjne z innego powodu. Są

ła zabawić dłużej w stolicy Rumunii.

Patrzyła na nas czarnymi, pełnymi

ciekawostką etnograficzną. W delcie

Bukareszt zostaje za nami, kierunek

nienawiści oczami. Bardzo chciałem

Dunaju mieszka wielu Słowian: po-

– południe! Znów siedzimy w pocią-

jej zrobić zdjęcie portretowe, ale

tomków Kozaków zakładających tu

gu. Jedziemy do portowej Konstancy.

zrezygnowałem z tego pomysłu, bo

przed laty Sicz Zadunajską, a także

W pociągu poznaliśmy kolejną osobę

nienawiść, jaką wyczułem, wywołała

Rosjan, staroobrzędowców, nazywa-

mówiącą po polsku – stoczniowca,

we mnie trwogę. Miałem wrażenie,

nych tu Lipowanami. Do ukraińskich

który pracował kiedyś w Polsce.

że wyrządzi mi w jakiś tajemny, zna-

Pelikany na jeziorze Bogdaproste

wsi należy właśnie Crişan. Rzad-

Tego wieczoru po raz pierwszy pod-

ny tylko Cygankom sposób krzywdę,

ko co prawda słyszy się tu obecnie

czas naszej podróży stajemy nad

że jej nienawiść przylgnie do mnie

ukraiński, młodzi nie zawsze znają

Morzem Czarnym. Konstanca – to

i wyrządzi mi zło. Pisząc te słowa cią-

Tylko na Bukowinie można usłyszeć

z mieszkańcami rumuńskiej delty

język przodków, a starsi rozmawiają

najbardziej wysunięty na południe

gle pamiętam zimny wzrok tej kobiety

te słowa: rumuńskie „ce faci?” ozna-

wiedziałem, że takie przejścia funk-

po ukraińsku tylko między sobą. Cza-

punkt naszej wyprawy. Następnego

i na wspomnienie o nim przechodzą

cza „co słychać?”, ale dosłownie to

cjonują, bo w Rumunii opowiadano

sami starsi mieszkańcy wsi przecho-

dnia dojechaliśmy do Babadagu. Na-

mnie ciarki…

po prostu „co robisz?”. Ileż razy sły-

mi o wyprawach na Ukrainę. Rze-

dzą na ukraiński, żeby nie rozumieli

zwa miejscowości prawdopodobnie

Tulcza – stolica regionu. Niemal

szałem to w Rumunii: „co robisz?”,

czywiście – w delcie Dunaju działają

ich rumuńscy turyści. Przed laty w in-

niewiele mówi większości Rumunów,

codziennie o 13:30 odchodzą stąd

„szczo robysz?” „szto diełajesz?” I nie

trzy przejścia graniczne, ale są one

nej wsi byłem świadkiem, jak babcia

w Polsce natomiast stała się znana

pasażerskie statki. Można zabrać

było to pytanie o to, co w tej chwili ro-

przeznaczone tylko dla mieszkańców

bię, tylko jak się miewam.

strefy przygranicznej. Próby odnale-

Odwróciłem się. „Pani jest Po-

zienia w Internecie szlaku z Rumunii

lką?” – spytałem. Oczywiście, była

na Ukrainę kończyły się tym samym.

Polką. Wracała z mężem Rumunem

Wpisywałem nazwy geograficzne w

z Czerniowiec do swojej bukowińskiej

wyszukiwarkę i wówczas jeszcze

wsi. Szczęśliwie się złożyło, bo nasza

będąc przekonanym, że jest jakiś

rodaczka namówiła kierowcę, który

prom, statek lub autobus, znajdowa-

nie chciał podwieźć nas do granicy,

łem powtarzające się pytania: „Czy

żeby jednak zmienił zdanie. Udało

ktokolwiek wie, jak dostać się z del-

się. Zaoszczędziliśmy dzięki temu

ty ukraińskiej do delty rumuńskiej?”.

kilometr marszu z plecakami. Przej-

Odpowiedzi na te pytanie albo nie

ście granicy trwało nie więcej niż 40

było, albo nie były one zadowalające.

minut! Boże, żeby tak przechodziło

Okazało się, że był to problem całej

się granicę polsko-ukraińską!

masy turystów, którzy zaplanowali

Zmieniliśmy strefę kulinarno-ję-

wakacje w tej części Europy! Dwa

zykową. W przygranicznej kafejce

turystyczne punkty – deltę Dunaju

właściciel-Cygan,  sprzedał  nam  Statek do Suliny. Na dachu zwykle opalają się turyści z północy

i nie tak odległą Odessę dzielą nie

kawę i piwo. Pomyślałem, że przez

tylko kilometry, ale także fakt, że nie

najbliższych kilka dni nie będzie białe-  za sprawą książki Andrzeja Stasiuka  się też innymi statkami lub łodzia-  siedząca na ławce, na widok dziew-

można ot tak, po prostu, przejechać

go piwa. Moda na niefiltrowane, psze-  „Jadąc do Babadag”. Słyszałem wie-  mi o innej porze, ale Nava Clasica  czyny w bikini powiedziała, że taka to

granicy. Ile pieniędzy mogłoby wpły-

niczne piwa nie dotarła do Rumunii.  le razy, że nie ma tam prawie nic za  jest największa, najtańsza i najpo-  „hołu sraku” pokazuje, a nieszczęsna

nąć do zachodniej części obwodu

Za to kawa jest tu dobra. Pogranicz-  wyjątkiem meczetu. Babadag leży  pularniejsza. Już od południa ludzie  dziewczyna nie wiedziała nawet, że

odeskiego gdyby umożliwiono swo-

nik pilnujący ruchu zapytał skąd  w Dobrudży – regionie, który długo  kręcą się nerwowo wokół kas (mimo,  była obgadywana... Natomiast w Cri-

bodny ruch?

jesteśmy i dokąd jedziemy i pomógł  należał do Imperium Otomańskiego  że część z nich, tak jak my, jest tu  şan zapytałem kiedyś skąd przyszli

Z moją dziewczyną – Pauliną

nam złapać autostop. Dojeżdżamy do  i obfituje w meczety. Turczynka, która  na wakacjach) i kupują bilety na trzy  ludzie do tej wsi. I dowiedziałem się.

– niecierpliwie wyczekiwaliśmy na

Seretu – pierwszego miasta w drodze  nas oprowadzała po meczecie ba-  trasy: do Sfântu Gheorghe, Suliny  Sąsiad pensjonatu, w którym miesz-

wyjazd. Oczekiwaniom towarzyszy-

na południe. W czasie podróżowania  badaskim, od razu rozpoznała polski  i Periprawy. Przejażdżka trwa kilka  kałem powiedział: „Babcia mówiła,

ły emocje. Ostanie sprawy do zała-

po Rumunii warto pytać o miejsca,  akcent. Mówi, że bywa tu dość dużo  godzin. Pasażerowie zaopatrują się  że z Zaporoża. Czy wy słyszeliście o

twienia… Wyjazd jak bywa w takich

skąd można odjechać tzw. okazją.  Polaków. Większość mieszkańców  więc w prowiant. Przed podróżą ję-  czymś takim – Zaporoże? Myślę, że

wypadkach trochę się opóźnił, ale

Podobnie jak na Ukrainie, kierowcy  nie ma pojęcia, że przyjeżdżamy tu  dzą bardzo popularne tu grilowane  to nie wieś a jakieś większe miejsce”.

były też dobre strony opóźnienia

w Rumunii zatrzymują się i zabierają  za sprawą Stasiuka. Dla nas Baba-  kiełbaski z wołowiny, wieprzowiny

Poza wędkarstwem popularne

– pojawiła się gotówka za dawno

podróżnych. W przeciwieństwie do  dag był ostatnim postojem przed del-  i baraniny, zwane „mici” albo „miti-  w delcie Dunaju są także wypra-

wykonane zlecenie. Z wypiekami

Polski, gdzie za podróż autostopem  tą Dunaju. Na dworcu autobusowym  tei”, czyli maluszki, maleństwa, mi-  wy łodzią. Mieszkańcy delty często

na twarzy pobiegłem do pobliskiego

nie płaci się, gdyż jest to uświęcony  cygańskie dzieci próbowały wycią-  kruski. Obowiązkowo z musztardą  zabierają swoich gości na takie

kantoru przy kinie Wisła w Warsza-

tradycją sposób podróżowania mło-  gnąć od nas pieniądze. Poczęstowa-  i piwem. Każdy mój wyjazd w głąb  wyprawy. Zazwyczaj zawyżone dla

wie i zamieniłem złotówki na euro.

delty Dunaju poprzedzam ceremo-  zagranicznych turystów ceny takich

Kupiłem bilet na autobus do Lwo-

Inf.:

Delta Dunaju znajduje się na terytorium Rumunii i częściowo Ukrainy. Po-  niałem zjedzenia kilku „maleństw”  atrakcji są zrekompensowane przez

wa!

wierzchnia delty Dunaju wynosi 4 152 km² (razem z zespołem jezior Razelm  do piwa. Do kiełbasek podaje się  przecudowne widoki. Z miejscowości

Lwów od pewnego czasu jest

– 5165 km²). Rumuńska część delty (nie licząc zespołu jezior Razelm) ma po-  bułkę i dwie wykałaczki jako sztućce.  Crişan można wybrać się na wypra-

pierwszym miejscem postoju więk-

Płyniemy do Kriszan (Crişan),  wę Starym Dunajem. To jedno z naj-

szości moich wyjazdów. Plany na

wierzchnię 3446 km². Rokrocznie obszar delty zwiększa się za sprawą nano-

szonych aluwiów. Dunaj w dolnym biegu rozdziela się na 3 ramiona: Chilia (104  położonej na trasie Suliny. Mijamy  dzikszych miejsc w Europie urzeka

początku były bardzo ambitne – mie-

km długości), Sulina (71 km) i Sfântu Gheorghe (112 km). Granica ukraińsko-  dźwigi portowe, statki, barki. Powoli  swym pięknem. Tu można zobaczyć

liśmy zwiedzać wszystkie niemal

rumuńska biegnie wzdłuż ramienia Chilia. Po delcie Wołgi jest to największa  zagłębiamy się w deltę Dunaju. Ra-  pelikany i masę innych gatunków pta-

miejsca na trasie do Morza Czarne-

delta rzeczna w Europie. Rumuńska delta znajduje się na liściu światowego  mię Dunaju o nazwie Kilia (od nazwy  ków, których nazw nie znam nawet

go, ale kilka kwadransów nad mapą z

dziedzictwa UNESCO. Znajduje się tam Rezerwat Biosfery Delty Dunaju. Po  miejscowości) odłącza się od głów-  w ojczystym języku. Paulina podsu-

długopisem w ręce zweryfikowało je:

ukraińskiej stronie, w obwodzie odeskim znajduje się Rezerwat Biosfery Duna-  nego nurtu jeszcze przed Tulczą  mowując wyjazd powiedziała, że to

Czerniowce – nie zwiedzamy, Sucza-

ju. W rumuńskiej części są reprezentowane słowiańskie mniejszości narodowe.  i biegnie wzdłuż granicy z Ukrainą.  była najwspanialsza część podróży

wa – nie zwiedzamy. Ale Lwowem nie

Mieszkają tu Ukraińcy, potomkowie Kozaków, znajdowała się tu Zadunajska  Dunaj po wypłynięciu z Tulczy roz-  – czterogodzinna wyprawa łodzią po

można wzgardzić! Początek podróży

Sicz oraz rosyjscy staroobrzędowcy, zwani w Rumunii Lipowanami.

dziela się na ramię Sfântu Gheorghe  Starym Dunaju, przez liczne kanały

nie był szczęśliwy. O zmianie czasu