Trzy pytania do...

27

www.kuriergalicyjski.com * Kurier galicyjski * 12–25 lutego 2013 nr 3 (175)

Jak kanwa powieści

Humor

żydowski

Karol Pankiewicz ma 93 lata i jest najstarszym członkiem nyskiego oddziału Towarzy-

- Adamie, słyszałem, że się oże-

niłeś...

stwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Od 1948 roku mieszka

- Tak, panie Salomonie, trzy ty-

w Nysie. Mimo sędziwego wieku i syberyjskiego epizodu, tryska humorem, jest duszą

godnie temu.

- Jeszcze mam szansę Ci po-

towarzystwa, które zabawia lwowskimi dowcipami i piosenkami. Miasto przemierza

gratulować, czy już raczej współ-

czuć?...

rowerem. Chętnie i z typowo lwowską swadą opowiada o swym długim życiu.

***

- Przepraszam, jeśli skręcę w

prawo, to będzie tam ulica Kleparow-

Z KAROLEM PANKIEWI-

szczepiły u pana niechęci do

ska?

CZEM rozmawiaALBIN PRZy-

tego narodu?

- Nawet jeśli pan nie skręci, to

Absolutnie nie. Poznałem nieźle

ByŁOWSKI z Towarzystwa

Kleparowska wciąż tam będzie.

Rosjan i uważam, że są to dobrzy

Miłośników Lwowa i Kresów

***

ludzie. Oczywiście, jak w każdym

Południowo-Wschodnich w

Mężczyzna bez kobiety jak piec

narodzie są wśród nich kanalie. My-

Nysie.

bez pcheł... Żyć się da, ale nuda! A

ślę, że Rosjanie nie mieli szczęścia

kobieta bez mężczyzny jak pchła

do swojej władzy. Zwłaszcza tej

Gdyby Pana życiorys

bez psa.... Żyć się da, ale nie ma

porewolucyjnej, że o stalinizmie nie

przedstawić w dużym skró-

kogo gryźć!

wspomnę. Ale przecież Stalin nie

cie jakby mógł brzmieć?

***

Urodziłem się 23 lutego 1920

był Rosjaninem, a raczej wrogiem

- Ewo, kochana, ostatnio tak

roku w Nawarii koło Lwowa. Już

tego narodu i innych narodowości

schudłaś! Czy to nowa dieta?

jako młody chłopak marzyłem o tym

też. Gdy byłem syberyjskim więź-

- Tak. Marchew, ziemniaki, bu-

by zostać maszynistą kolejowym,

niem, to w łagrze razem z rosyj-

raki...

chciałem prowadzić parowóz. Wa-

skim towarzyszami niedoli żyliśmy

- A co z nimi robiłaś. Gotowałaś

runkiem spełnienia tych marzeń było

w dobrej komitywie i wzajemnie

czy dusiłaś?

zdobycie  „metalowego”  zawodu.

wspieraliśmy się. Przed laty posta-

- Plewiłam!

Wyuczyłem się więc fachu kowala-

nowiłem synowi pokazać mieszka-

***

plastyka i zatrudniłem w lwowskich

nie, w którym się urodził. Weszliśmy

Żydowscy filozofowie nie mogą

warsztatach kolejowych z myślą o

tam pełni obaw. Okazało się, że

dojść do zgody nad tym, kiedy za-

zdobyciu wymarzonych uprawnień

niepotrzebnych, bowiem ówczesny

czyna się życie. Żydowskie matki

maszynisty. Niestety wybuchła wojna

gospodarz mego dawnego miesz-

natomiast są święcie przekonane, iż

i we wrześniu 1939 roku, jako młody

kania – Rosjanin z żoną Ukrainką,

Karol Pankiewicz (styczeń 2013)

zarodek nie jest przystosowany do

żołnierz, broniłem Lwowa przed Ar-

przyjęli nas bardzo serdecznie. My-

życia do tej pory, dopóki nie skończy

wymi wagonami na Daleki Wschód.

mią Czerwoną. Szczęśliwie unikną-

ślę, że żadnego narodu nie można

dokładnie 49 lat 1 miesiąc i 25 dni.

studiów.

Po 20 dniach podróży wysiedliśmy

łem niewoli i nadal pracowałem na

oceniać wyłącznie na podstawie

Kochałem tę pracę i byłem docenia-

***

w obozie pracy Inastroj w miej-

kolei. 11 listopada 1942 roku zdałem

rządzących nim elit politycznych.

ny, wyróżniany różnymi odznacze-

Żona Jakuba urodziła. W po-

scowości Inta na terenie republiki

końcowy egzamin na maszynistę pa-

Kilka razy odwiedziłem Lwów. To

niami, mandatem radnego i ławnika.

rodówce do ojca wynoszą trzech

Komi.

rowozów. Parę dni później ożeniłem

moje miasto wygląda coraz lepiej,

Nysę uważam za drugie po Lwowie

bliźniaków. Jakub popatrzył na nich,

W tym łagrze przebywało około

się z moją szkolną koleżanką Heleną

chociaż całkiem inaczej niż za mo-

rodzinne miasto. Tu wykształciło się

podrapał się po głowie i mówi:

1500 więźniów. Polaków, Ukraińców,

Kramarzewską, (która niestety już od

jej młodości. Raziły mnie w nim tyl-

troje moich dzieci, tu mam przyjaciół

- Jeśli państwo nie mają nic

Gruzinów, Rosjan i innych narodowo-

13 lat nie żyje) i zamieszkaliśmy we

ko rzesze żebraków i młodych ludzi

i tutaj chętnie wracałem po francu-

przeciwko temu, to wolę tego małe-

ści. Wszyscy pracowali w kopalni wę-

Lwowie przy ulicy Kaniowskiej 11a.

proszących na ulicach o wsparcie.

sko-szwajcarskich wizytach u swoich

go, co leży pośrodku.

gla. Miałem szczęście, bowiem jako

Tam w 1943 roku urodził się nasz

U nas też są niestety tacy, lecz nie

dzieci: Jana, Władysławy i Wiesławy.

***

maszynistę kolejowego nie skiero-

syn Jan (dr inż. chemii, mieszkający

jest ich tylu co we Lwowie.

Cała ta trójka mieszka na stałe we

O kobiecie: O czym myśli nie

wano mnie do pracy pod ziemią,

obecnie we Francji – przyp. A. P.). W

wie, dopóki nie usłyszy, co powie.

tylko do obsługi kompresorowni.

czasie okupacji Lwowa przez Rosjan,

***

Do tej „fuchy” udało mi się ściągnąć

Niemców i znowu Rosjan byłem ko-

O pracy: Biuro to takie miejsce,

mego lwowskiego przyjaciela Józka

lejarzem i myślałem, że szczęśliwie

w którym rano chce się jeść, po

Kisiela i razem jakoś sobie tam ra-

przetrwam wojnę. Niestety nie udało

obiedzie spać i ciągle masz takie

dziliśmy. W październiku 1945 roku

się. W na początku grudnia 1944 ro-

wrażenie, że czas już iść do domu.

ogłoszono amnestię dla takich jak

syjski naczelnik lwowskiej kolei odde-

***

ja „dezerterów” i część osadzonych

legował mnie i kilku kolegów do Sam-

Mojżesz powiedział: wszystko

zwolniono. Byłem wśród tych szczę-

bora. Tam, podobnie jak we Lwowie,

zależy od Boga,

śliwców. Wręczono mi świadectwo

zalegano nam z wynagrodzeniem.

Salomon powiedział: wszystko

zwolnienia i równocześnie nakaz

zależy od rozumu,

Nie mieliśmy po prostu z czego żyć.

Jezus powiedział: wszystko za-

dalszej pracy w tym samym miej-

Ponieważ najlepiej z naszego grona

leży od serca,

scu, czyli praktycznie byłem „wol-

potrafiłem mówić po rosyjsku, ko-

Marks powiedział: wszystko za-

nym” pracownikiem przymusowym.

ledzy wysłali mnie z powrotem do

leży od potrzeb,

Postanowiłem wówczas symulować

Lwowa, abym tam u „wierchuszki”

Freud powiedział: wszystko za-

chorobę. Taką wstydliwą. Udało się

kolejowej władzy upomniał się o na-

leży od pragnień,

i pozwolono mi opuścić syberyjska

leżne nam wynagrodzenie. Skutek

Einstein powiedział: wszystko

kopalnię. Jako zesłaniec nie mo-

tej mojej wizyty był taki, że w Sylwe-

Na cmentarzu Orląt Lwowskich. Karol Pankiewicz trzeci

jest względne...

głem jednak wrócić do Lwowa, tylko

stra 1944 zostałem w lwowskiej paro-

od prawej (2002)

Ilu jest Żydów, tyle jest zdań.

do miejscowości odległych od tego

wozowni aresztowany i osadzony w

***

miasta minimum 50 km. Po podróży

słynnych Brygidkach. 8 lutego 1945

Francji i Szwajcarii, i niestety odwie-

Jak jest pana recepta na

- Icek, gdzie trzymasz swoje

trwającej prawie miesiąc i obfitują-

też w lwowskiej parowozowni odbył

dza mnie rzadko. Na nyskim cmen-

zachowanie dobrej kondy-

oszczędności?

cej w różne, często dramatyczne

się mój proces. Trwał bardzo krótko

tarzu spoczywa od 1999 roku moja

cji w tak zacnym wieku?

- W marzeniach...

przygody (o których można by wiele

i zakończył się skazaniem mnie, za

Trzeba zawsze optymistycznie

pierwsza żona Helena. Przez kilka

***

opowiadać), wreszcie nielegalnie

rzekomą dezercję z miejsca pracy,

patrzeć na świat i cieszyć się z każ-

lat żyłem samotnie. Mimo niezłego

- Różyczko, czemu nie pytasz

dotarłem na ulicę Kaniowską. Wy-

na 7 lat obozu pracy gdzieś na Sy-

dego dnia. Nie narzekać, a okresy

zdrowia, wrodzonego optymizmu

jak się mam?

glądałem tak, że długo musiałem

berii. Sędzina tego wojskowego sądu

niepowodzeń tłumaczyć sobie, że

i licznych przyjaciół smutno staremu

- Ewunie, jak się masz?

przekonywać żonę, że ja – to ja, jej

na pożegnanie powiedziała mi: Dzię-

zawsze może być gorzej. Bardzo

człowiekowi co dzień wracać do pu-

- Och, Różyczko, nawet nie pytaj!

mąż, a nie jakiś obcy człowiek.

kujemy za dotychczasową dobrą

ważny, zwłaszcza u ludzi starszych,

stego mieszkania. Na szczęście po-

***

W marcu 1946 roku przymuso-

pracę, ale za to coście przeskrobali

jest ruch. Ja do tej pory pomagam

znałem Irenę, z którą dwa lata temu

Sędzia pyta Natana:

wo, ze smutkiem, ale też z pewną

musicie odpokutować.

znajomym w usuwaniu i naprawie

ożeniłem się i teraz we dwoje spo-

- Unika pan opłaty podatków

ulgą opuściliśmy Lwów. Najpierw

różnych usterek hydraulicznych. To

Po tym „procesie” przewieziono

kojnie cieszymy się każdym dniem.

tak, jak nam to przedstawił inspek-

mieszkaliśmy w Gliwicach, potem

dobrowolne zajęcie dodaje mi sił.

mnie już nie do Brygidek, tylko do

Szkoda tylko, iż dzieciom niezbyt

tor skarbowy?

w Opolu, a od 1 marca 1948 roku,

Jeść i pić powinno się wszystko co

obozu na trenie byłego żydowskiego

podoba się mój drugi ożenek. Nic

- Wcale nie tak, ale jego metoda

do tej pory w Nysie. Cały czas pra-

się lubi, ale z wielkim umiarem. No

getta, skąd 1 marca z pozostałymi

jednak na to nie poradzę.

też jest bardzo interesująca.

cowałem jako maszynista kolejowy,

i konieczne jest poczucie humoru,

aresztantami różnej narodowości,

Czy te dramatyczne lata

prowadząc pociągi po całym kraju.

które my Kresowiacy mamy chyba

tj. Polakami, Ukraińcami, Niemcami

spędzone wśród Rosjan we

Wybrała i przygotowała

W sumie w lokomotywach spędziłem

od pokoleń w genach.

i Rosjanami, wyjechaliśmy towaro-

Lwowie i na Syberii nie za-

JULIA ŁOKIETKO