8

Przegląd wydarzeń

28 czerwca–15 lipca 2013 nr 12 (184) * kurier galicyjski * www.kuriergalicyjski.com

Wspólna pamięć” – polsko-ukraińsko-

niemiecka konferencja w Warszawie

W roku 2013 przypadają dwie niezwykle ważne rocznice – 80. Wielkiego Głodu na Ukrainie i 70. tragedii, która rozegrała

się na Wołyniu. Dla wielu osób staną się one pretekstem do gorącej dyskusji na te tematy, miejmy nadzieję, że rzeczowej

i prowadzącej do głębokiej refleksji. Dla organizatorów konferencji „Wspólna Pamięć”, która odbyła się 17 czerwca 2013

roku w Warszawie, były powodem do tego, by szerzej rozważyć, jak w Polsce, Niemczech i na Ukrainie myślimy o historii.

dwóch stron, którym trudno będzie

agnIEszKa saWICz tekst

wyzbyć się emocji i wypracować

Fundacja PAUCI zdjęcia

konsensus. Zakładając, że jest on w

Polsko-niemiecko-ukraińskie

ogóle możliwy.

spotkanie miało ukazać, w jaki spo-

Debaty, których świadkami i

sób Wielki Głód postrzegany jest

uczestnikami byli goście konferen-

i prezentowany z perspektyw tych

cji, stanowią niezwykle ważki głos

trzech państw, jakie jest jego miejsce

w dyskusji na temat wydarzeń, któ-

w pracach naukowych, w świadomo-

re rozegrały się w centrum Europy

ści społecznej, ale i w polityce realizo-

przed kilkudziesięciu laty. Nie tylko

wanej przez władze ukraińskie, której

dlatego, że konieczne jest prze-

sztandarowym hasłem przez długie

prowadzenie ich dokładnej analizy,

lata było przywrócenie pamięci o tym

pozbawionej emocji, a pełnej fak-

wciąż nie uznanym przez międzyna-

tów. Niezbędne jest wprowadzenie

rodową społeczność ludobójstwie.

i Wielkiego Głodu, i zbrodni wołyń-

Paneliści oraz dyskutanci poświęcili

skich do podręczników i społecznej

także wiele uwagi historycznej pa-

świadomości. Ważne jest także,

mięci trzech narodów, a szczególnie

abyśmy potrafili ukazać ogrom

miejscu, jakie w niej zajmuje II wojna

tych tragedii mieszkańcom Europy

światowa z jej okrucieństwem, nieroz-

i świata, zaprosić ich do wspólnych

liczonymi zbrodniami oraz pytaniem,

rozmów na ten temat, które, gdy

jak po kilkudziesięciu latach mówić o

będą prowadzone w szerszym gro-

tych czasach i jak je opisać.

nie, być może przydadzą dwustron-

Począwszy od prezentacji pracy

nej dyspucie nowej jakości. Być

za biologiczne wyniszczenie wielu

nikach, jak zaznaczył prof. Grzegorz

Dla Ukraińców – temat UPA jako an-

naukowców ukraińskich poświęconej

może pozwoli to dostrzec, że mó-

milionów ludzi i stąd zapewne wyni-

Motyka, zabójstwa i akty zniszczenia

tyradzieckiej partyzantki. Różnie roz-

latom Wielkiego Głodu, której doko-

wimy jednak różnymi językami, nie

ka narastająca cisza na ten temat,

dokonane na ludności ukraińskiej, o

kładane akcenty, powszechna wciąż

nała prof. Ludmyła Grynevych z Na-

ustaliliśmy dotąd, czy rozmawiamy

charakterystyczna dla prezydentury

których mówił Piotr Tyma ze Związku

retoryka sowiecka, nawet różnice

rodowej Akademii Nauk Ukrainy, ob-

o kwestiach moralnych, prawnych,

Witkowa Janukowycza.

Ukraińców w Polsce wzbudziły żywe

językowe i brak ujednoliconej bazy

rady wzbudziły żywe emocje. Wspo-

politycznych, a mieszając je i do-

Dr Andrzej Szeptycki w swoim

reakcje świadczące o tym, że debata

pojęciowej sprawiają, że dialog przy-

mniano o mało znanej tragedii Niem-

wolnie nimi żonglując dopuszczamy

komentarzu do wypowiedzi paneli-

publiczna na te tematy jest niezwykle

sparza tak wielu problemów.

ców, którzy również stracili życie w

się manipulacji. Przy tym wszystkim

stów zaznaczył, że sprawa nie jest z

potrzebna. Wciąż żywe są wspomnie-

Zdaniem Portnowa, do czego

tym koszmarnym czasie, a którzy do

zapominamy, że obie strony nie ra-

pewnością jednowymiarową. Współ-

nia ludzi, którzy stracili wówczas ro-

przychylili się uczestnicy spotkania,

dziś, jak zaznaczył dr Jens Boysen

dzą sobie tak naprawdę z przeszło-

czesne ustawodawstwo międzynaro-

dziny, ale podnoszone są także głosy

powinno zrobić się wszystko, aby

z Niemieckiego Instytutu Historycz-

ścią, także i nie uporządkowały jej

dowe z jego nieprecyzyjnością wręcz

przypominające, że po obu stronach

zbrodniom wołyńskim nadać szerszy

nego w Warszawie, nie wypracowali

na własnym podwórku, mają różną

nie pozwala nawet na dochodzenie

byli dobrzy ludzie, a niektórzy Polacy

kontekst międzynarodowy. Podczas

jednolitej perspektywy w tej kwestii.

świadomość i zupełnie odmienną

praw na drodze sądowej. Konwen-

do dziś są wdzięczni Ukraińcom za

gdy w Polsce temat jest żywo dys-

Wydaje się, że podobnie możemy

pamięć historyczną. A do tego jeśli

cje o ludobójstwie czy ochronie praw

uratowanie im życia w czasie wojny.

kutowany, na Ukrainie jego świado-

mówić i o Polakach, którzy nie mają

nie przestaniemy traktować historii

człowieka nie sięgają w tak odległy

Niewątpliwie problemem jest zatem

mość jest niska, a w Niemczech brak

wystarczającej wiedzy o tym, jak

i śmierci jako argumentów politycz-

czas, a i historia i potworność II woj-

wielu ich rodaków umarło z głodu na

ny światowej, faszyzm czy zbrodnie

ukraińskiej ziemi. Zresztą, jak pod-

komunizmu sprawiły, że w mrokach

kreślił prof. Jacek Bruski, informacje

dziejów ginie pamięć o Wielkim

na ten temat i na przełomie lat `20

Głodzie, brak nam osób, które oca-

i `30 XX wieku nie były powszechne.

lały z genocydu, które mogłyby dziś

Ludzie ci byli w tamtych latach przed-

opowiedzieć o jego okropieństwie,

miotem zainteresowania polskiej

a Zachodnia Europa nie zaprząta

dyplomacji i służb wywiadowczych,

sobie głowy tym, co dzieje się na

lecz ze względów politycznych nie

wschodnich rubieżach kontynentu.

podjęto żadnych kroków, by zmini-

Wszystko to składa się na niedosta-

malizować rozmiar tragedii rodaków,

teczną informację o tym, jak w XX

a dziennikarzy wręcz odwodzono od

stuleciu, w sercu cywilizowanego

publikacji artykułów na ten temat.

świata dokonano okrutnego mordu.

Co ciekawe, to Niemcy byli jedynym

Poza tym ta hekatomba nie jest dziś

narodem, który próbował cokolwiek

medialna, nie jest trendy, a za to jest

w tej sprawie zrobić, choć i to wią-

kłopotliwa dla prominentów. Warto

rzetelne przedstawienie faktów, roz-

jest świadomości tych wydarzeń.

zało się w dużej mierze z kwestiami

nych nie mamy szansy na ułożenie

by zatem znaleźć sposób, jak wyjść

liczenie przeszłości, lecz oparte na

Włączenie w ten dyskurs historyków

stosunków pomiędzy ich krajem z

nie tylko dobrych relacji z ościenny-

z tej pułapki niewiedzy i poprawności

rzeczowej jej analizie, a nie pustych

zajmujących się czystkami etniczny-

Związkiem Radzieckim w napiętej

mi państwami, ale i na znalezienie

politycznej.

gestach.

mi w innych krajach mogłoby nadać

sytuacji międzynarodowej i mogło

swojego miejsca w świecie.

Jeszcze więcej trudności wydaje

Jednak, jak podkreślił dr Andrij

rozmowom nową perspektywę, a

stanowić element swoistej gry.

Jan Piekło z Fundacji Współpracy

się przysparzać czas II wojny świa-

Portnow, jest o to dziś trudno nie tyl-

przede wszystkim sprawić, że zagad-

Dziś zresztą nadal Wielki Głód

Polsko-Ukraińskiej PAUCI, która wraz

towej. Tutaj już mamy świadków tych

ko dlatego, że każda strona mówi o

nienie to będzie kwestią historyczną,

jest sprawą polityczną, co przypo-

z Fundacją Konrada Adenauera, Eu-

dni i dokonywanych wówczas zbrod-

tym, co ją najbardziej interesuje, nie-

nie upolitycznioną.

mniał były deputowany do Rady Naj-

ropejską Sieć Pamięć i Solidarność

ni, o czym zresztą świadczyły głosy

koniecznie słuchając strony drugiej,

Tymczasem trudno nie zgodzić

wyższej Ukrainy Evhen Zherebetski

oraz Domem Spotkań z Historią or-

padające z sali, gdyż nie zabrakło nie-

a dodatkowo jeszcze Ukraińcy nie

się z opinią Zbigniewa Gluzy z Fun-

mówiąc o braku dostępu do informa-

ganizowała konferencję, już zaprosił

zwykle emocjonalnych komentarzy

wypracowali wspólnego dla narodu

dacji Ośrodka Karta, który ocenił

cji o tych wydarzeniach w czasach ist-

na kolejne spotkanie w Warszawie.

i polemik. Ponoszenie odpowiedzial-

punktu widzenia. Pierwiastek polski

okołowołyńskie dysputy mianem ob-

nienia ZSRR, a prof. Zdzisław Najder

Jeśli w podobnym stopniu przyczyni

ności za przeszłość, o którym mówił

nie jest w ich dyskursie zwykle roz-

razu nieporadności – w końcu przez

podkreślił, iż temat ten powinien być

się ono do stworzenia platformy dla

Wolfgang Templin, dyrektor warszaw-

patrywany jako niezależny, raczej

70 lat nikt się z tymi wydarzeniami

zakorzeniony w świadomości narodu,

międzynarodowej debaty na wciąż

skiego Przedstawicielstwa Fundacji

jest podporządkowany innym wąt-

nie uporał, a i sprawa ta jest niemal

a nie stanowić przedmiotu rozgrywek

trudne dla nas tematy to jest szansa,

im. Heinricha Bolla, spór o UPA i po-

kom. Tak jest chociażby z Wołyniem.

nieobecna na Zachodzie. Kolejna

politycznych. Jesteśmy ciągle świad-

że Polakom i ich sąsiadom uda się

tępienie zbrodni wołyńskiej, ostatniej

Dla Polaków to mordy dokonane

zbrodnia, planowe zniszczenie po-

kami ukłonów w stronę Rosji, która

wypracować płaszczyznę porozu-

zbrodni, której nie opisano w podręcz-

przez bandy UPA na ich rodakach.

zostaje w centrum zainteresowania

nie chce wziąć odpowiedzialności

mienia.